4.10. SADƏ ZÜLALLAR (PROTEİNLƏR) Sadə zülalların təsnifatı onların həllolma qabiliyyətinə əsaslanır. Məhz
həllolma qabiliyyətindəki fərqlərə görə, bu zülalların albuminlər, qlobulinlər,
prolaminlər, qlütelinlər, histonlar, protaminlər, proteinoidlər (skleroproteinlər)
adlanan qrupları ayırd edilir (cədvəl 4.12).
Cədvəl 4.12 Sadə zülalların həllolma qabiliyyətinə əsaslanan təsnifatı Zülalın növü Əsas əlamətləri Albuminlər
Suda və duz məhlullarında həll olurlar. Aminturşu qalıqlarının
növlərinə görə fərqləndirici əlamətləri yoxdur.
Qlobulinlər
Suda zəif, duzların duru məhlullarında yaxşı həll olurlar.
Aminturşu qalıqlarının növlərinə görə fərqləndirici əlamətləri
yoxdur.
Prolaminlər
70-80%-li etil spirtində həll olurlar, suda və mütləq spirtdə isə
həll olmurlar. Prolin və qlutamin qalıqları ilə zəngindirlər.
Qlütelinlər
Qələvilərin duru məhlullarında (0,2-2%-li NaOH) yaxşı həll
olurlar. Hidroliz məhlulları arasında qlutamin turşusunun
miqdarı xüsusilə çox olur.
Histonlar
Zəif turşuların məhlullarında və duzların duru məhlullarında
yaxşı həll olurlar, ammonyakın və spirtin təsirindən çökürlər.
Hidroliz məhsulları arasında 20-30% diaminmonokarbon
turşuları olur, triptofan isə olmur.
Protaminlər
Turşu məhlullarında asanlıqla həll olurlar. Hidroliz məhsulları
arasında 80%-ə qədər diaminmonokarbon turşuları (xüsusən
arginin) olur, triptofan, sistein və asparagin turşuları isə olmur.
Proteinoidlər
(skleropro
teinlər)
Suda və duz məhlullarında həll olmurlar. Polipeptid
zəncirlərində qlisin, alanin və prolin qalıqlarının miqdarı
xüsusilə çox olur.
Adı çəkilən zülal qrupları arasında ciddi sərhəd yoxdur. Məsələn, albumin
və qlobulinləri bir-birindən fərqləndirmək olduqca çətindir. Bu baxımdan on-
172
ların həllolma qabiliyyətinə görə albuminlərə bənzəyən növlərini
psev- doqlobulinlər , bu baxımdan albuminlərdən kəskin surətdə fərqlənən növlərini
isə
–
euqlobulinlər adlandırırlar.
