I tarihselciLİk düŞÜncesi ve evrenselliK ÇERÇevesinde kur’an iLİmleri

el-İtkan, c.II, s.1041.

105 Ali el-CÂRIM- Mustafa EMİN, el-Belagatü’l-Vâzıha, s.54.

106 Şihabuddin Mahmud el-ALUSİ, Ruhu’l-Meani, c. XIV, s.327.

107 Nahl, 16/75.

108 Ra’d, 13/17.

109 Bu bakışla olmasa da Kur’an’daki meseleleri inceleyen klasik eserler olduğu gibi, son dönemlerde yapılan çalışmalarda da meselelerin benzetme yönlerini beyan, orak özelliklerine göre tasnif gibi bakış açıları ile ele alındığı görülmektedir. bkz. Abdurrahman Hasan el-MEYDANÎ, Emsalü’l-Kur’an, Daru’l-Kalem, 2. Baskı, Dımeşk, 1996.

110 Kehf, 18/32-34.

111 ez-ZÜRKANİ, a.g.e., s.89; Ahmed Nedim SERİNSU, Kur’an-ı Kerim’in Anlaşılmasında Esbab-ı Nüzulün Rolü, Şule Yayınları, İstanbul, 1994, s.68.

112 Nasr Hamid EBU ZEYD, İlahi Hitabın Tabiatı, S.126.

113 ez-ZÜRKANİ,a.g.e., c.I, s.89.

114 Tahsin GÖRGÜN, Kur’an’ın Vahyedilmesi ve İslam Toplumunun Ortaya Çıkışı Arasındaki Alakanın Tahliline Mukaddime, III. Kur’an Haftası Kur’an Sempozyumu Tebliğleri, Fecr Yayınevi, 1. Baskı, Ankara, 1998, s.149.

115 Suphi es-SALİH, Hadis ilimleri ve Hadis Istılahları, Çev:Mehmet Yaşar KANDEMİR, D.İ.B. Ankara, 1988, s.181.

116 Muhammed Hüseyin ez-ZEHEBİ,et-Tefsir ve’l-Müfessirun, Daru’l-Kütübi’l-Hadise, 2. Baskı, Kahire, 1976, c.I, s.58.

117 Nur, 24/6,7

118 Es-SUYUTİ, el-İtkan, c.I, s.95.

119 Bakara, 2/189.

120 Nitekim zıhar gibi ya da ‘’putlara hayvanlardan ve ekinlerden pay ayırmak’’ gibi cahiliyye inançlarının ne kadar temelsiz olduğunu gösteren ayetlerde bu husus vurgulanmıştır. Bkz. En’am, 6/144’de bu tür inanışların ilimden yoksun olduğuna dikkat çekilmiştir.

121 Maide, 5/103.

122 Maide, 5/104.

123 Er-RAZİ, Mefatihu’l-Gayb, c.XI, s.9; Hamdi YAZIR, Hak Dini Kur’an Dli Akçağ yay. Ankara, 1995, c.III, s.285

124 Ahzab, 33/5-40.

125 Mücadele 58/1-4.

126 Şemsüddin es-SERAHSİ, Şemsul Eimme Muhammed b. Ahmet,el Mebsud, , Beyrut/Lübnan,1986 c.VI, s.223-224.

127 BİLMEN,Ömer Nasuhi,Hukuki islamiyye ve İstilahat-i Fıkhiyyye Kamusu, Bilmen Basım ve Yayın Evi c.II, s.179,İstanbul , trs.

128 es-SERAHSİ, a.g.e. c.VI, s.223-224.

129 Nisa, 4/24-25-36; Nur, 24/32-33-58.

130 Bakara, 2/178.

131 Hasan Tahsin FENDOĞLU, İslam ve Osmanlı Hukukunda Kölelik ve Cariyelik, Beyan Yayınları, İstanbul, 1996, s.195-234.

132 Muhammed HAMİDULLAH, İslamda Devlet İdaresi, Çev. Kemal KUŞÇU, İstanbul,1969, s.45.

133 Nihat ENGİN, Vecdi AKYÜZ, ‘’Asr-ı Saadette Kölelik ve Cariyelik’’, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslam İçinde, Beyan Yayınları, İstanbul, 1994, c.I, s.493.

134 BUHARİ, İcare 9; İBN MACE, Ruhun 4.

135 Tevbe, 9/60.

136 Enfal, 8/67.

137 FENDOĞLU, a.g.e., s.17-19.

138 Nisa, 4/92; Maide, 5/89; Mücadele, 58/3.

139 Muhammed ESET, a.g.e., s.1121.

140 Mehmet S. HATİPOĞLU, ‘’İslam’ın Aktüel Değeri Üzerine’’, İslami Araştırmalar Dergisi, s.1, Temmuz , Ankara 1986, s.10.

141 eş-ŞATİBİ, el-İ’tisam, Beyrut, 1986, c.I, s.49.

142 Mehmet ERDOĞAN, İslam Hukukunda Ahkamın Değişmesi, İ.F.A.V. Yayınları, İstanbul 1990, s.128-129.

143 Enfal, 8/60.

144 eş-ŞATİBİ, el-Muvafakat, c.II, s.69.

145 Maide, 5/38.

146 Mehmet DAĞ- Mehmet AYDIN, ‘’Önsöz’’ (Fazlurrahman, İslam içinde), Ankara Okulu yayınları, Ankara, 1999, s.14.

147 Muhammed Abid el-CABİRİ, Çağdaş Arap-İslam Düşüncesinde Yeniden Yapılanma, Çev. Ali İhsan PALA- Mehmet Şirin ÇIKAR, Kitabiyat, Ankara 2001, s.59.

148 Roger GARAUDY, ‘’Şeriat’’, İslamiyat Dergisi, Çev. Salih AKDEMİR, c.I, S.IV, Ankara 1998, s.22-23.

149 Ali Osman ATEŞ, İslama Göre Cahiliye ve Ehl-i Kitap örf ve Adetleri, Beyan Yayınları, İstanbul 1996, s.446.

150 ATEŞ, a.g.e., s.445.

151 Muhammed HAMİDULLAH, İslam Peygamberi, c.II, s.932.

152 Muhammed HAMİDULLAH, a.g.e., c.I, s.27.

153 Ömer Nasuhi BİLMEN, Hukuki İslamiyye ve İstilahati Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Basım ve Yayın Evi, İstanbul, trs. c.III, s. 33.

154 EBU DAVUD, Akdiye 29; TİRMİZİ, Diyat 20; NESAİ, Sarık 2; İbn Rüşd Ebu’l-Velid Muhammed b. Ahmed el-KURTUBİ, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayatu’l- Muktesid, c.II, s.246; Hayretin KARAMAN, Mukayeseli İslam Hukuku, Nesil Yayınevi, İstanbul, 1991, c.III, s.161.

155 EBU DAVUD, Akdiye 29.

156 Er-RAZİ, Mefatihu’l-Gayb, c.XI, s.169.

157 Muhammed HAMİDULLAH, a.g.e., c.II, s.934.

158 Maide, 5/33.

159 BUHARİ, Hudud, 11-12, Megazi 53; MÜSLİM, Hudud 8-9; EBU DAVUD, Hudud 4-9-21; TİRMİZİ, Hudud 6-20; NESAİ, Kat’us-sarık 15-16; İBN MACE, Hudud 21-29; Adnan KOŞUM, ‘’İslam Hukukunda Hırsızlık Konusunda Yeni Yaklaşımlar’’, Diyanet İlmi Dergi, c.XXXVII, S.3, Ankara 2001, s.98-99.

160 Şah Veliyyullah ed-DIHLEVİ, Huccetullahi’l-Baliğa, Terc. Mehmet ERDOĞAN, ANKARA, 2003, c.II, s.403.

161 Muhammed Ebu ZEHRA, İslam Hukukunda Suç ve Ceza: İbrahim TÜFEKÇİ, Kitabevi, İstanbul 1994, c.II, s.82.; Ahmed ŞERBASİ, Yeselüneke fi’d-dini ve’l-Hayat, Beyrut, 1981, c. VII,s.559.

^ Şura, 42/38; Al-i İmran, 3/159.

162 Maide, 5/3.

163 Ömer ÖZSOY, ‘’Kur’an ve Tarihsellik Tartışmalarında Gözden Kaçırılanlar’’ Tezkire, S.11,12, Vadi Yayınları, Ankara, 1997, s.72.

164 el-CABİRİ, Çağdaş İslam-Arap Düşüncesinde Yeniden Yapılanma, s.51-53.

165 bkz. Abdurrahman ÇETİN, Kur’an’ın Farklı Yorumlanmasında Kıraatlerin Rolü, Diyanet İlmi Dergi, c.37, s.4. Ekim- Kasım- Aralık, 2001.

166; Yakup ÇİÇEK, İslamı Anlamayı Engelleyici İki Tuzak: Mealcillik Ve Tarihselcilik, s.48. Kur’an ve Tarihsellik Soruşturması, Haksöz Dergisi, Haziran 1997.

167 Mevlüt UYANIK, Kur’an’ın Tarihsel ve Erensel Okunuşu, Fecr Yayınıvi, Ankara, 1997, s.28.

168 Embiya, 21/25; Nahl, 16/36; Yunus, 10/72,84; Bakara, 2/28,132; Yusuf, 12/101; Araf, 7/136; Neml, 27/31.

169 Şura, 42/38; Al-i İmran, 3/159.

170 BUHARİ, İlim 39, Megazi 83, Merda 17, itisam 26; MÜSLİM, Vasiyet 22.

171 Nisa, 4/58; Maide, 5/49.

172 İBN AŞUR, Mekasid, s.202.

173 Bakara, 2/285.

174 Nisa, 4/29.

175 Bakara, 2/282.

176 Cuma, 62/9.

177 ŞELEBİ, Ta’lil, s.14.

178 İBN AŞUR, Makasid, s.46-47.

179 A’raf, 7/158.

180 Ahzab, 33/40.

181 Nihat DALGIN, Değişim Stratejisi Açısından Hukuk ve İslam Hukuku ,Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakultesi ,Dergisi, S.16 Samsun ,2003,s.87.

182 Mehmet ERDOĞAN, Akıl Vahiy Dengesi Açısından Sünnet, İstanbul, 1995, s.66.

183 ERDOĞAN, a.g.e., s.67.

184 FAZLURRAHMAN, İslam, 5. Baskı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 1999, s.23.

185 Bakara, 2/143.

186 Bakara, 2/185.

187 İBN ABİDİN, Neşru’l-Arf, Suriye, 1301, s.17.

188 Osman ÖZTÜRK, Osmanlı Hukuk Tarihinde Mecelle, İstanbul 1973, s.926.

189 Taha, 20/102.

190 KURTUBİ, c.XII, s.224.

191 İBN HAZM, el-İhkam, c.V, s.5.

192 Mehmet ERDOĞAN, İslam Hukukunda Ahkamın Değişmesi, , İFAV, Yayınları, İstanbul 1990, s.95.

193 AMİDİ, İhkam, c.I, s.96.

194 HATİPOĞLU, İslamın Aktüel Değeri Üzerine, İslami Araştırmalar, S.1, s.12.

195 HATİPOĞLU, a.g.m. s.12.

196 Mehmet ERDOĞAN, İslam Hukukunda Ahkamın Değişmesi, İFAV, İstanbul 1990, s.16.

197 ez-ZERKEŞİ, el-Burhan, c.I, s.262; es-SUYUTİ, el-İtkan, c.I, s.657.

198 ŞATİBİ, Muvafakat, c.II, s.64-65.

199 En’am, 6/92-124; Şura, 42/7.

200 Bakara, 2/173; Maide, 5/3; Enam, 6/145; Nahl, 16/15.

201 EBU YUSUF, Kitabu’l -Haraç, 2. Baskı, (Çev. Ali ÖZEK) İstanbul, 1973.s.185; İBN SA’D, Tabakat, c.II, s.242;HAMİDULLAH, İslam Devlet İdaresi, s.77.

202 HAMİDULLAH, ‘’İslamdan Önce Mekke’nin İktisadi Münasebetleri’’, AÜİFD, 1961, c.IX, s.221.

203 Maide, 5/5; ŞELEBİ, Ta’lil, s.45.

204 Tevbe, 9/60.

205 Enfal, 8/67.

206 Ali ŞAFAK, Arazi Hukuku ve Tatbikatı, İstanbul, 1997, s.87.

207 Mehmet ERDOĞAN, İslam Hukukunda Ahkamın Değişmesi, İFAV, İstanbul, 1990, s.76.

208 CESSAS, Ahkamu’l-Kur’an, c.III, s.323; Hayrettin KARAMAN, İslam Hukukunda İctihad, İFAV, İSTANBUL, 1996, S.67.

209 HATİPOĞLU, İslamın Aktüel Değeri Üzerine, s.25.

210 Tevbe, 9/36.