İÇİndekiler I

D- Diğer İletim Kanalları

Diğer iletim kanalları içinde; albümler sergiler, yarışmalar, kart postallar, sinema ve televizyon, reklamcılık ile afişleri saymak mümkündür.

Albümler karikatürcülerin kendi istedikleri ve beğendikleri yapıtlarını, hem gelecek kuşaklara bir eser halinde bırakmak, hem de kendi içinde bütünlüğü olan çizgileri bir araya getirmek için çıkardıkları kitaplardır.

Karikatüristin, gazete ve dergilerin yayın kimliklerine uygun üretimde bulunma kaygısı olmadan istediği tekniklerden yararlanarak ve sınırlandırmadan ürettiği yapıtlardan oluşan özgür bir seçki yapma olanağı sergiler kanalı ile gerçekleşebilmektedir. Sergiler, karikatüristin özgür ve özgün yapıtlarını ortaya koyması bakımından albümlerle bir benzerlik göstermektedir. Ancak sergilerin albümler karşısında iki büyük avantajı vardır. Birinci avantajı, alıcının karikatüre ulaşma aşamasında bir bedel ödememesidir. Bu yüzden bekli de daha geniş bir alıcı kitlesine ulaşma olanağı vardır. İkinci avantajı ise, basıma uygun teknikler haricinde üretilmiş karikatürleri alıcı kitle karşısına çıkarmaktadır. Örnek olarak seramik karikatür tekniği, tahta kabartma ve oymacılık tekniği, madeni levhalar üzerine yapılan karikatür çalışmalar gösterilebilir.

Son yıllarda karikatürcüler için açılan yeni bir iletim kanalı kartlardır. Kartlar sayesinde iç ve dış donanıma sunulmakta dolayısıyla hem kartlara estetik bir değer yüklenmekte, hem de karikatüristler için yeni bir kaynak alanı doğmaktadır.

TV ve sinema da karikatür için zaman zaman iletim kanalı olabilmektedir. Her ne kadar çizgi film, karikatür olarak kabul edilmese bile, çizgi film yapımcılarının bir çoğunun karikatürist olması, bu iki sanatın birbirine yakınlığını gösterir.

Son yıllarda ülkemizde Salih Memecan’ın “Bizimcity”si ile başlayan yeni bir tarz ise karikatürcülerle animasyoncuları bir araya getirmiş ve birkaç karelik karikatürlerin canlandırılması mümkün olmuştur. TV zaman zaman karikatürlerle ilgili yayınlar yaparak da, karikatür sanatının yaygınlaşmasına önemli katkılarda bulunmaktadır.

Afişlerde de karikatürcü hiçbir kısıtlamaya maruz kalmaksızın özgürce dilediği konularda karikatür çizebilmektedir. Afiş, çok sık kullanılan bir iletim kanalı değildir.

Reklamlarda da karikatür zaman zaman görülmektedir TV’nin yaygınlaşmaya başlamasından önce daah sık kullanılan bu yolla, alıcıya karikatür ulaşsa bile amaç karikatür çizmek değil, karikatürcü aracı olarak kullanarak o malı sattırmak olduğu için sağlıklı bir iletim kanalı olarak kabul edilmemelidir.^.

BÖLÜM II
A- Karİkatür ve İletİşİm

A. 1 - Verici (Karikatürcü)

Karikatürcüyü dar bir bakış açısıyla karikatür çizen kişi olarak tanımlamak olasıdır. Karikatürün genelde gerçek amacı kitleyle buluşma ve karikatürcünün vermeye çalıştığı mesajın, toplum tarafından algılanmasını sağlamaktır. Bu da bazı araçlara ihtiyaç duyulmasını gerektirir. Karikatürcü bu aracılar –ki kısaca buna medya diyebiliriz, diğer aracıların etkinliği çok kısıtlıdır-vasıtasıyla mesajını gönderen kişi olarak da tanımlanabilir. Piyasa şartları gereği karikatürcünün, bir iş bulamasa bile, o niyeti ve donanımı taşıması da karikatürcü olmak için yeterlidir. Çünkü piyasada eserin kabul görmesi subjektif değerlendirmeleridir. Sözgelimi Van Gogh, yaşarken tek bir tablosunu satabilmiş, yoksulluk içinde yaşamış ve değeri sonradan anlaşılmış bir sanatçıdır.

Karikatürcü her şeyden önce bir “çizerdir”dir, yeteneği olan bir sanatçıdır. Sonra, bir gerçeğin öğelerini kendine özgü bir kodlama ve sunma tarzı bakımından özel bir yaratıcılık ve gülmece tekniğine sahip bir kişidir. Karikatürlerinde belirli bir amacı izlemesi buradan kaynaklanır. Siyasal ve moral bir takım inançlara sahiptir.

Karikatürist Ali Ulvi Ersoy karikatürcünün kim olduğunun değil de nasıl olması gerektiği konusunda düşüncelerini şöyle dile getirmektedir. “Karikatürün bir iç biçimi bir de dış biçimi vardır. İç biçim espri dış biçim çizgidir. Her karikatürcüde bu iki biçimin de var olması gerekir, genel olarak karikatürcünün bilgi, kültür, sentez, espri, mizaha bakış açısı vb. bütün bunları iletebilecek bir çizgi yeteneğine sahip olması gerekir.

Eskiden olduğu gibi sadece gazete manşetlerini okuyarak karikatür çizmek geçmişte kaldı. Haberleri sonuna kadar okuyacak haberleri olayların gelişimini canlı tutmak için önceden konuyla ilgili arşiv oluşturacak, konu ekonomiyse ekonomi, bilimsel bilim, siyasetse siyaset üzerine kitaplar okuyacak, türlü düşünce akımlarından haberi olacak. Felsefe, tarih, edebiyat, şiir, tüm sanatların yakınında olacak. Çünkü bir gün karikatürünü çizerken bütün bu alanlara başvurma olasılığı hep vardır.

İlk bayan karikatürcümüz Selma Emiroğlu’na göre gerçek mizahçı bir maskara ya da herkesi olur olmaz alaya alan sevimsiz bir kişi değil; çevresine derinden bakmasını bilen, eleştirilerini tatlı -sert ve en öz biçimde aktarabilen bir düşünürdür.

Karikatürcü hem içeriğe hem de biçime hakim olduğu sürece, içerikte ve biçimde bir uyuma ulaştığı sürece başarılı olur^. .

Mesaj iletme konumunda olan çizer, mesajını etkili bir biçimde halka ulaştırabilmesi için, kitlenin genel duygu ve düşüncelerden farklı bir şeyler söylemeli, okuyucusunu şaşırtabilmeli, sarsabilmeli ve onda bir tepki duygusu uyandırabilmelidir.^.

Karikatüristin amacı ve siyasal görüşü ne olursa olsun, işlevini ancak toplumu şaşırtabildiği sürece sürdürebilir; bu da şüphesiz, gün be gün kendini yenilemesi ile, olayları arkasından değil de önünden takip etmesi ile, toplumsal değişime ayak uydurabilmesi ve her gün okurunun karşısına farklı çizgide ve farklı esprilerle çıkması ile mümkündür. Fransız çizer Tim bir ifadesinde, “Bir gazete çizerinin, ertesi gün gazetede nasıl bir şey çizeceğini okuyucu önceden kestirmeye başlamışsa, o çizerin işi bitmiştir ”demektedir. Bu yetkinlik için şüphesiz karikatürcü kendini geliştirmek için çok çalışmalı ve kendini yenilemelidir. Herkesin gördüğü ve bildiği olayların karikatürize edilebilecek püf noktalarını bulmak, görülmeyene ışık tutmak ve topluma ayna tutmak cüretini göstermek, ancak farklılıklarla mümkün olabilir. Karikatürcü bu farklılığı yitirdiği an, Tim’in deyişiyle bitmiş demektir. Bu bitiş birçok karikatürcünün çizmeyi bırakmasına yol açmaktadır; dolayısıyla ayıklana ayıklana çok az insan bu uzun koşuyu devam ettirebilmektedir. “Karikatürcüler bir piramit gibidir. En altta bir sürü insan vardır, yukarıya doğru çıkıldıkça bu sayı azalır. Bu azalmanın en önemli iki nedeni karikatürcülerin kendilerini yenileyememeleri ve çalışacak yayın organı bulamamalıdır. ”

Karikatürün amacı nedir, bir misyonu var mıdır, türünden sorular, aslında sanatçıların bir misyonu var mıdır sorularıyla eşdeğerlik gösterir. Karikatürcü olmak hiç kimseye fazladan bir misyon yüklemediği gibi, karikatürcülerin yaptıklarının daima doğru olduğu neticesine de bizi götürmemelidir. Karikatürcüde insandır; yanlışı vardır, yanılmıştır, bencildir, yalancıdır, menfaatçidir v. b. Karikatür, karikatürcülerin duygu ve düşünce dünyasının kağıda yansımasından başka bir şey olmadığına göre, karikatürün gerçek değerini belirleyen karikatürcünün kişiliği, sanatı ve dünyaya bakış açısıdır.

Aydın olmanın temel şartı, bir şeyler üretebilme ve bunu bağımsız olarak seslendirebilmektir. Bağımsız düşünebilme ve tavır koyma cesareti aydın’lığın olmazsa olmaz koşuludur. Bu bağlamda karikatürcülerin bazıları bu şartlara uyar, bazıları uymaz. Bu tavır belki karikatürün sanatsal değerine çok yansımayabilir ama işlevini belirleyen en temel öğedir.

Karikatürcü sanat düzleminde kendini geliştirmek ve ayakta kalabilmek istiyorsa “sosyal endişe”nin yanı sıra “sanat endişesinde” ne de önem vermek zorundadır. Karikatürün varoluş şartı, sanat kaygısıdır. Karikatürde, söylenecek şeyler ancak artistik bir tarzda söylendiği zaman vardır. Ayrıcalığı çizgiyle mizah yapmaktır. Karikatürcü bu yüzden her şeyden önce bir sanatçı olduğunu unutmamalıdır.

Karikatür, bazı çizerler için mücadele yolu, bazıları için isyan, bazıları için iş, bazıları için kalaycılık, bazıları için sitem, bazıları için salt sanat, bazıları için kaçış, bazıları için sömürü ve bazıları için haberciliktir.