İmam suyuti

zayıftır. İbni Hibban(2/93) Hakim(1/499) Beyhaki Şuab(526) Ahmed(3/68) Ebu Ya’la(1624-Maksadu Ali) Tergib(2/399) Mecmauz Zevaid(10/75) Tefsiru İbni Kesir(6/427) İbni Mübarek Zühd(362) Keşful Hafa(1/187) İbni Asakir(5/224) İbni Sünni(4) Kenz(1753, 1836) Yemeni Nevafihul Atire(239) Kunuzül Hakayık(1034) Beyhaki Sünen(9/153) Deylemi(212) Ahmed Zühd(556) Busayri İthaf(6794) Cem’ül Fevaid(9216) Abdulgani Nablusi Hadika(2/524) Taberani(12/169) Fethul Kebir(2319) Kurtubi(14/197) Daiful Cami(1108) Ahmed’in iki isnadından birinde Derrac, diğerinde İbni Lehia vardır. Elbani zayıf olduğunu söyler.

101 Zayıftır. Beyhaki Şuab(527) Tergib(2/256) Taberani(12/169) Fethul Kebir(2317) Kandehlevi Fezailu Zikr(47/15) Mecmauz Zevaid(10/76) Ahmed Bin Hanbel Zühd(108) Ramuzül Ehadis(80/9) Keşful Hafa(1/187) Feydul Kadir(2/85) İbni Receb Hanbeli Camiül Ulum vel Hikem(444) İbni Ebi Asım Zühd(108) Ebu Nuaym Hilye(3/81) Daiful Cami(1107) Taberani’de Ebul Cevza RA. Bunu İbni Abbas RA’dan rivayet etmiştir. Ancak ravilerinden Hasen Bin Ebi Cafer El Caferi zayıftır. Mürsel rivayetindeki ricali sahihtir.

102 Birgivi er Risale fi zikril cehri(s.12)

103 (Ebu Nuaym Hilye(2/124) Ahmed Zühd(2261)

104 zayıftır. Tirmizi(3510) Cem’ül Fevaid(9208) Deylemi(1044) Beyhaki Şuab(529) Hakim(1/494) Tergib(3/335) Dürrül Mensur(1/152) Ramuz(64/1) Zübeydi İthaf(1/240) Busayri İthaf(6813) Metalibu Aliye(3383) Ebu Nuaym Hilye(6/268,354) Mişkat(2271) Ahmed(3/150) Camius Sagir(859) Maksadu Ali(2/319) Şevkani Velayetullah(162) Ebu Ya’la(6/155)Kazi İlelüt Tirmizi(1/313) İbni Hacer Fethul Bari(11/210) Tuhfetül Ahvezi(9/344) Keşful Hafa(1/106) Tehzibut Tehzib(3/48) Tehzibul Kemal(7/416) Heysemi Mecmauz Zevaid(10/77) Feyzul Kadir(1/442) Mizanul İtidal(6/85) İbni Adiy Kamil(6/136) İbni Kayyım Medaricüs Salikin(2/337) Muhasibi Er Riaye(s583) Suyuti ,Münavi, Münziri, Heysemi, Acluni; hasendir dediler. Ancak isnadında zayıf raviler vardır. Bkz.: Daiful Cami(701) Daife(2710)

105 çok zayıftır. Darimi(355) İbni Mübarek Zühd(1388) İbni Mace(229) Metalibu Aliye(3072) Busayri Zevaidi İbni Mace(1/83) Kenz(28873) Bezzar(6/428) Beyhaki Medhal(1/306) Ebu Talib Mekki Kutul Kulub(2/73) İbni Mübarek Müsned(87)

106 sahihtir. Ahmed(3/142) Ziya Muhtare(7/236) İbni Kesir(3/82) İbni Ebi Şeybe(6/60,7/244) Beyhaki Şuab(534) İbni Ebi Asım Zühd(1/205) Tergib ve Terhib(2/260) Ebu Ya’la(7/167) Busayri İthaf(6790) Heysemi Maksadu Ali(1626) Mecmauz Zevaid(10/76) Zübeydi İthaf(5/8) DürrüMensur(1/151) Ebu Nuaym Hilyetül Evliya(3/108) İbnül Cevzi Hadaik(3/294) Kenz(1889) Ahmed Zühd(1139) sahihtir.

107 Müslim(4/2074) Beyhaki Şuab(2/262)

108 İbni Ebi Şeybe(6/156,7/135) Beyhaki Şuab(2/357) İbni Receb Cami(s.344) isnadı zayıftır. Ancak bir önceki rivayet bunun şahididir.

109 Zayıftır. Deylemi(8104) Ebu Ya’la(2/313) Heysemi Maksadu Ali(1631) Mecmauz Zevaid(10/76) Ahmed(3/68) İbni Adiy(3/114) Dürrül Mensur(5/53) Kenzul Ummal(1931) Zübeydi İthaf(84) Busayri İthaf(6811) Beyhaki Şuabul İman(535) Tergib(2/259) İbni Hibban(3/98) Hilye(6/62) isnadında Derrac ile heysem bin nasr el eslemi vardır.

110 Zayıftır. Beyhaki Şuab(538,691) Ebu Nuaym Hilye(4/242) Kurtubi(10/267) İbni Kesir(3/140) Mecma(10/79) İbni Ebi Şeybe(7/110) Taberani(9/103) Ebu Şeyh Azimet(5/1717) Fethul Kebir(10887) İbni Mübarek Zühd(s.113) Benzeri; Enes Ra.’dan merfuan; “Yeryüzünün herhangi bir parçasında namaz veya zikir için Allah anılırsa yer yedi göklere kadar sevinir ve etrafındakilere öğünür” hatta şu ziyade de varid olmuş; “yer onun için süslenir.” Deylemi(739) İbni Hacer Metalibu Aliye(3381) Ebu Ya’la(7/4110) Heysemi Maksadul Ali(1625) Mecma(10/78) Tergib(1/266) Zübeydi İthaf(3/32) Busayri İthaf(6810) Kenz(1922) Taberani(11/194) İbnül Münkedirden diğer bir rivayet için bakınız; Ebu Nuaym Hilye(3/147) İbnül Cevzi el Hadaik(3/292)

111 Tefsiri Taberi(7/363) Dürrü Mensur(6/30,7/413) İbni Ebi Şeybe(8/198) ayrıca bir sonraki dipnota bkz.:

112 Tefsiri Taberi(7/363) Dürrü Mensur(6/30,7/413) Bursevi Ruhul Beyan (Tenvirül Ezhan 7/597) Suyuti Şerhus Sudur(s.147) Müsnedi İbnül Ca’d(1/335) Neylul Evtar(2/242) Şevkani Fethul Kadir(4/577) İbni Cevzi Zadul Mesir(7/345) Alusi Ruhul Maani(25/125) İbni Mübarek Zühd(s.41,115) Sıfatus Safve(4/152) Keşful Hafa(2/18)

113 Tergib(2/252) Mecmauz Zevaid(10/78) Feyzul Kadir(4/494) Ma’mer Cami(11/292) Beyhaki Şuab(551) Zehebi Siyeri A’lamin Nübela(17/450) (1. hadisin dipnotuna bakınız.)

114 rivayet böyle değildir. Bir sonraki dipnota bakınız.

115 Mürsel olup isnadı sahihtir. Ahmed(4/337) Mecmauz Zevaid(9/369) Beyhaki Şuabul İman(581) Feyzul Kadir(1/457) İbni Abdil Berr El İstiab(4/1482) İbni Hacer Metalibu Aliye(2888) Hayatus Sahabe(4/78) Busayri İthaf(98) İbni Asakir(6/234)

116 zayıftır. Mecmauz Zevaid(9/369) Taberi Tefsir(11/52) İbni Kesir(2/396) Ahmed(4/159) Taberani(17/295) Beyhaki Şuab(580) İbni Hacer El İsabe(4/162) Cem’ül Fevaid(8951) isnadında İbni Lehia vardır.

117 Mecma(9/369) Hakim(2/375) Beyhaki(4/53) Ebu Davud(3/201) Tahavi Şerhu Meanil Asar(1/513) Taberani(2/182) Şuabul İman(585) Abdurrezzak(3/522) Kandehlevi Fezailuz Zikr(s.48) İbni Hacer İsabe(2/338) İbni Kesir(2/395) Müntehabu Kenz(5/224) Kutul Kulub(1/302) Hayatus Sahabe(4/78) Hilye(3/351) sahihtir.

118 Zayıftır. Ahmed(4/124) Hakim(1/679) Taberani Müsnedi Şamiyyin(2/157-8) Tergib(2/268) Taberani Mucemi Kebir(7/289) Bezzar(7/157,8/407) Mecmauz Zevaid(1/19,10/81) Kandehlevi Fezailiz Zikr(s.97/6) Hayatus Sahabe(4/38) İbni Receb Hanbeli Camiul Ulum vel Hikem(s398) Seyyid Ahmed Rıfai El Bürhanul Müeyyed(s.58) İsnadında bulunan İsmail Bin Iyaş’ın rivayeti, bazılarına göre sadece Şamlılardan rivayet ettiğinde makbuldür. Hicazlılardan ve ıraklılardan rivayetlerinde yanlışları çoktur. Bununla birlikte imam Buhari yine de onunla delil getirilemeyeceğini söyler. İbni Hibban onun hüccet olmadığını, çok hata yaptığını, Ali Bin Medini ile Nesai de zayıf olduğunu, Ahmed hadislerinin muzdarip olduğunu söyler.(bkz. Zehebi Men Tekelleme Fiyh(38) Mizanul İtidal(1/401) el Muğni(697) Cerh ve Tadil(2/191) İbnül Cevzi Duafa(1/118) İbni Iyaş, bu hadisi Raşid Bin Davud’dan rivayet etmiştir ki o da Şamlıdır. Ancak Raşid bin Davud hakkında Buhari; “Şüpheli”, Darekutni; “zayıftır, onunla delil getirilemez” der. (Zehebi Mizan(3/55) Kaşif(1/388) Tehzibul Kemal(9/7) Tehzibut Tehzib(3/195) el Muğni(2066) Raşid Bin Davud’u güvenilir sayan hadis imamları da vardır.(İbni Hibban Sükat(6/302) Ancak böyle bir durumda cerh mukaddemdir. Hadis zayıftır.

119 İbni Ebi Şeybe(2/231) Kurtubi(4/310)

120 Tergib(2/260) Mecma(10/77) İbni Receb Cami(346) Lalkai İtikadı Ehli Sünne(1/138) Hilye(6/268, 8/104) Taberani Dua(530) İbni Ebi Asım Zühd(1/395) (3. hadisin dipnotuna bakınız.)

121 İbni Kesir(3/82) Vahidi Esbabı Nüzul(229,332) Taberi (15/235) Ahmed(1/420) Hakim(3/319) Ebu Nuaym Hilye(1/ 342,5/117) Hayatus Sahabe(4/19) Mecmauz Zevaid(7/21,164) Ebu Davud(3666) Taberani Mucemul Evsat(8/358) Dabbi Kitabud Dua(1/283) Avnul Ma’bud(10/72) Siyeri A’lamin Nübela(3/171) İbni Adiy(6/298) Tehzibul Kemal(22/477) İbni Kesir Bidaye(6/56) Kenz(1/245) Ebu Ya’la(2/382) Heysemi sahih demiştir.

122 Ebu Nuaym Hilye(1/342) Kenz(1932) Hakim(1/210) Hayatus Sahabe(4/21) İbni Receb Cami(s346) Benzeri; Ahmed(3/63) İbni Ebi Asım Zühd(1/37) Tefsiru Bagavi(2/138,7/62) Ahmed Zühd(199)

123 Sahihtir, Müslim(zikr 27) Ahmed Tirmizi: (3376) ve Nesai(adabul kudat 17) tahric etti. (Terğib ve Terhib: 2/403)

124 İbni Kudame Mütehabbiyne Fillah(s.30) Kenz(43329) Ramuzül Ehadis(166/4) Hilye(1/366) İbni Hacer El İsabe(7/139) Deylemi(8413) Kunuzül Hakayık(9841) Beyhaki Şuab(548, 9024)

125 Beyhaki Şuab(559) Ebu Ya’la(7/154) Maksadu Ali(1642) Mecmauz Zevaid(10/105) Ebu Davud(3667) Metalibu Aliye(3390) Ziya Muhtare(7/34) Taberani Evsat(6/138) Tergib(1/178) Avnul Mabud(10/73) Feyzul Kadir(5/255) İbni Adiy(6/466) Beyhaki Sünen(8/38) Bezzar(4/127) Ruyani(2/206) Nevevi El Ezkar(82) Hatib El Fakıh Vel Mütefekkıh(11) Taberani Dua(525) Cüz’üs Sani Min Hadisi Yahya Bin Main(1/172) Busıyri İthaf(6779)

126 İbni Receb Camiul Ulum vel Hikem(s.342)

127 İbni Receb Camiul Ulum vel Hikem(s.344)

128 Buhari(1/288) Müslim(1/410) Makdisi Umdetül Ahkam(124) Abdurrezzak(2/245) Ahmed(1/367) İbni Hüzeyme Sahih(3/102) Şafii ElÜmm(1/110) Humeydi(480) Ebu Ya’la(2392) İbni Hibban(2229) Beyhaki(2/184) Cem’ül Fevaid(1563-64) Ebu Davud(1002) Taberani(12200) Nesai(3/67) EbuAvane(1/552) Ebu Nuaym Müsnedi Mustahrec Ala Sahihu Muslim(2/183) İbni Kudame Muğni(1/327) Nevevi Minhac(5/84) Tehanevi Hakikatut Tarika(290)

129 Nevevi Şerhu Sahihi Müslim(5/84) Suyuti Zehrur Ruba Alel Mücteba(3/64)

130 Ataullah İskenderi Miftahul Felah(s.40) bunun aslına vakıf olamadım.

131 Hakim(1/721) Nevevi El Ezkar(497) Tirmizi(3428-9) Cem’ül Fevaid(9551) Mişkat(2431) Hakiym Tirmizi Nevadirül Usul(1/379) Ahmed(1/47) Darimi(2/379) Buhari Tarih(9/50) Hilye(2/355) İbni Mace(2235) Tayalisi(1250) İbni Sünni(182) Taberani Dua(792) Taberani Kebir(12/300) İbni Kayyım Menar(s19,41) İbni Ebi Asım Zühd(1/214) Ukayli(1/134) Tuhvetul Ahfezi(9/272) Buhari Kuna(1/50) İbni Adiy(2/35) Herevi Müştebeh(1/189) Lisanul Mizan(6/9) Marifeti Ulumil Hadis(1/250-2) Zehebi Siyeri Alamin Nübela(5/308) Keşful Hafa(2/324) Tergib(2/531) Deylemi(5474) Harisi Muhasibi Er Riaye(s582) Münziri; “hasen” Zehebi; “Salih isnad” demiştir.(Siyeri A’lam(17/498)

132 Muvatta(20/34) Deylemi(2589) İbni Mace(2923) Nesai(5/162) Ahmed(5/192) İbni Huzeyme(4/173) Hakim(1/619) Ebu Davud(1814) Tirmizi(829) Cem’ül Fevaid(3314) ElBani Sahiha(830) İbni Hibban(9/112) Muhtare(4/66) Misbahu Zücace(3/189) Nesai Kübra(3/354) Beyhaki(5/42) İbni Ebi Şeybe(3/373) Humeydi(2/377) Abd Bin Humeyd(1/116) Taberani(5/228) Beyhaki Şuabul İman(3/446) Tergib(2/120) Darimi(2/53) İbni Hazm Muhalla(7/94) İbni Kudame el Muğni(3/125) İbni Abdil Berr Temhid(17/240) Şeybani Muvatta’(392)

133 İbniKesir(3/218) Nevevi Ezkar(s296) İbni İshak Ahbaru Mekke(3/10) Buhari(1/329) İbni Hacer Askalani Tağlikut Talik(2/377) Sübülüs Selam(2/72) İbni Kudame Muğni(2/129) Neylul Evtar(3/384) Cemül Fevaid(3623)

134 Buhari(iydeyn,12) Malik(20/205) Fethul Bari(2/462) Nevevi Ezkar(s295) Neylül Evtar(3/384) Cem’ül Fevaid(3621)

135 Kaynağa vakıf olamadık. Benzerleri için bkz.: İbni Ebi Şeybe(2/71-73)

136 Zayıftır. Ahmed(1/172) İbni Hibban(3/91) Daiful Cami(2887) Sahiha(1834) Kunuzül Hakayık(3500) Kurtubi(7/223) Mecmauz Zevaid(10/81) Heysem Bin Küleyb(1/221) Abd Bin Humeyd(1/76) Kudai(2/217) Buhari Halku Ef’alil İbad(1/72) Feyzul Kadir(3/472) İbni AbdilBerr Cami(2/18) Ebu Yala(2/731) Munkatı zayıftır. Leyyin de denilmiştir. Senedinde Abdurrahman Bin Ebi Lebibe vardır. Yahya Bin Main; “bir şey değildir” demiş, Darekutni onun zayıf olduğunu söylemiş ve Sad Bin Ebi Vakkas’dan sema’ının olmadığını belirtmiştir. (Darekutni İlel(4/393) Zehebi ElMuğni(5731) Ancak ravinin Sad Bin Malik olduğu da söylenmiştir. Her halükarda isnadı ma’lüldür. Merhum Şeyh Ahmed Şakir “zayıf” demiştir.

137 Bkz.:Abdülhakim Arvasi Rabıta-i Şerife(s.51) İbni Müflih Adabuş Şer’iyye(2/272) Nevevi Fetava(s.318)

138 Muhtasarı Tefsiri ibni Kesir(2/830) Bkz; Buhari(13/500) Müslim(1/329) Tirmizi(3145) Ahmed(1/23) Taberi(15/184) İbni Huzeyme(3/39) İbni Hibban(3/215) Beyhaki(2/184) Vahidi Esbabı Nüzul(s200) Begavi Tefsir(4/154) İbni Hişam(1/314) Taberani(11/228) DürrüMensur(5/362) Nesai(2/177)

139 bu Suyuti’nin vehmidir. İmam Malik’in şeyhi; Zeyd Bin Elsem r.a.’dır. Abdurrahman Bin Zeyd ise hadiste zayıftır.

140 Tefsiri Taberi(4/177)

141 zayıftır. Heysemi Mecmauz Zevaid(2/253) Bezzar Müsned(7/97) Tergib ve Terhib(1/243) Ukayli Duafa(2/39) Abdulgani Makdisi Kitabut Teheccüd(s.135) İbni Samit’ten mevkufen; Busayri İthaf(6679-) İbni Hacer Metalib(3513) Heysemi Buğyetil Bahis(729)

142Ebu Davud(96,1480) Deylemi(3440) Ahmed(1/172) İbni Hibban(15/166) Hakim(1/267) Beyhaki(1/196) Abd Bin Humeyd Müsned(1/180) Hüseyni ElBeyan Vet Tarif(2/181) Tuhvetul Ahvezi(1/157) Neylul Evtar(1/215) Tayalisi(1/28) Feyzul Kadir(4775) İbni Mace(3864) Kenz(3295) benzerini; Cem’ül Fevaid’de(9252) Rudani nakleder.

143 Suyuti neden inkar ediyor bilmiyorum. Bu hadiseyi Darimi rivayet etmiştir; “Bize el-Hakem Ibnu'l-Mübârek haber verip (dedi ki) bize Amr b. Yahya haber verip dedi ki; babamı, babasından (naklen) şöyle rivayet ederken duydum:

(Babam) dedi ki sabah namazından önce Abdullah b. Mes'ûd'ım kapısının önünde otururduk. Çıktığında, onunla beraber mescide giderdik. Neyse (bir gün) Ebû Musa el-Eş'arî yanımıza geldi ve;

"Ebû Abdirrahman (yani Abdullah b. Mesûd) şimdiye kadar yanınıza çıktı mı?" dedi. "Hayır" dedik. O da bizimle beraber oturdu. Nihayet (Abdullah) çıktı. Çıkınca toptan ona ayağa kalktık. Sonra Ebû Musa ona şöyle dedi:

"Ebû Abdirrahman! Biraz önce mescidde yadırgadığını bir durum gördüm. Ama yine de, Allah'a şükür, hayırdan başka bir şey görmüş değilim. (Abdullah) "Nedir o?" diye sordu. O da; "Yaşarsan birazdan göreceksin" dedi (ve) şöyle devam etti:

"Mescidde halkalar halinde, oturmuş, namazı bekleyen bir topluluk gördüm. Her halkada (İdareci) bir adam, (halkadakilerin) ellerinde de çakıl taşlan var. (idareci): "Yüz defa Allahu ekber deyin" diyor, onlar da yüz defa Allahu Ekber diyorlar. Sonra, yüz defa La İlahe İllallah, deyin diyor, onlar da yüz defa La ilahe İllallah diyorlar. Yüz defa Sübhanallah deyin diyor, onlar da yüz defa Sübhanallah diyorlar."

(Abdullah b. Mes'ûd); "Peki onlara ne dedin?" dedi. "Senin görüşünü bekleyerek -veya "senin emrini bekleyerek" -onlara bir şey söylemedim." dedi.

Dedi ki; "onlara kötülüklerini sayıp (hesab etmelerini) enıretseydin ve, (bununla) iyiliklerinden hiçbir şeyin zayi edilmeyeceğine dair onlara güvence verseydin ya!" dedi. Sonra gitti, biz de onunla beraber gittik. Nihayet o, bu halkalardan birine geldi, başlarında durdu ve şöyle dedi: "Bu, yaptığınızı gördüğüm nedir?"

Dediler ki; "Ebû Abdirrabman! (Bunlar) çakıl taşları. Onlarla Ellahu Ekber, La ilahe İllallah ve Sübhanallah deyişleri sayıyoruz." (Bunun üzerine Abdullah b. Mes'ûd) dedi ki; "artık kötülüklerinizi sayıp (hesab edin)! Ben, iyiliklerinizden hiç bir şeyin zayi edilmeyeceğine kefilim. Yazıklar olsun size! Ey Ümmet-i Muhammed, ne çabuk helak oldunuz! Peygamberinizin -salallahu aleyhi ve sellem- şu sahabesi (içinizde hâlâ) bolca bulunmakta. İşte onun elbiseleri, (henüz) eskimemiş; kabları, (henüz) kırılmamış. Canım elinde olan (Allah'a) yemin olsun ki, sizler kesinlikle (ya) Muhammed'in dininden daha doğru yolda olan bir din üzerindesiniz (-ki bu imkânsızdır.) veya bir sapıklık kapısı açmaktasınız."

Onlar; "Vallahi, Ebû Abdirrahman, biz, başka bir şey değil, sadece hayrı (elde etmeyi) İstedik" dediler.

(O da) şöyle karşılık verdi; "Hayrı (elde etmek) isteyen niceleri vardır ki onu hiç elde edemeyeceklerdir. Resûlullah -salallahu aleyhi ve sellem- bize haber vermişdi ki; Kur'an'ı okuyacak olan bir topluluğun (bu okuyuşları sadece dilde kalacak), onların köprücük kemiklerini ileriye geçmeyecek. Vallahi, bilmiyorum, belki onların çoğu sizdendir." Sonra (Abdullah) onlardan yüz çevirdi .

(Amr b. Yahya'nın dedesi) Amr b. Selime, bundan sonra şöyle dedi: Bu halkalardaki (insanların) tamamını, en-Nehrevân olayında, haricîlerin yanında bize karşı vuruşurken gördük." (Darimi(210)

Bu hadisi muhtasaran Taherâni(9/125) de rivayet etmiştir (Mecmeu'z-Zevâ'id, 1/181). Hadisin merfû kısmı için bkz. Müslim(1/663); İbn Mâce(1/59); Ahmed b. Hanbel(1/380, 404)

144 Böyle bir rivayet bulamadık.

145 Ebu Nuaym Hilye(2/325) İmam Şa’rani Tabakat(1/127)

146 Müslim(1455) İbni Mace(225)

147 Şatıbi el İ’tisam(1/294-298)

148 Bu fetvalardan örnekler için Bkz.: Ömer Ziyaeddin Dağıstani Fetavayı Ömeriye(Terc.:Tasavvuf ve Tarikatlerle İlgili Fetvalar –Seha Neşriyat sayfa 91-128 arası)

149 Buhari(1/116) Müslim(1/282) Tirmizi(3384) İbni Mace(302) Nevevi Rıyazus Salihin(1445) Nüzhetül Muttakin(2/221) Ebu Davud(18) Kunuzül Hakayık(6035) Ahmed(6/70) Beyhaki(1/90) Kurtubi(4/310) Ebu Avane(1/217) Şerhus Sünne(2/44) Fethul Bari(1/431) Mişkat(456) Tahavi Meanil Asar(1/88) Nevafih(1353) Nevevi Minhac(4/68) Kenz(17980) İrvaul Galil(2/244) İbnu Huzeyme(1/103) Ebu Nuaym Müsnedül Mustahrec(1/407) Ebu Ya’la(8/152) Taberani Evsat(2/100) Gümüşhanevi Ramuzül Ehadis(554/4)

150 Buhari(2/960) Hakim(3/130) İbni Dakik El İyd Umde(4/82) İbni Kesir(3/468) Tuhvetul Ahfezi(6/26) Tirmizi(3716) Fethul Bari(7/507) İbni Hibban(11/229) Ma’mer Cami(11/227) Beyhaki(8/5) Nesai Süneni Kübra(5/127)

151Kurtubi(15/215) Beyhaki(8/6, 10/226) Fethul Bari(7/507) İbni Sad(4/35, 8/109) İbni Cevzi Telbisu İblis(s.364) Ziyaul Makdisi Muhtare(2/392) Bezzar(2/316) Ahmed(1/108) Zehebi Siyeri A’lamin Nübela(1/213) Zeylai Nasbur Raye(3/268) Sühreverdi Avarif(s.234) Iraki Muğni(2230) Gazali İhyau Ulum(2/275) Beyhaki Şuab(5123) Aliyyül Kari Musikinin Hükmü(s.39) Seyyid Muhammed Alevi El Maliki İnsanı Kamil(s.243) Ankaravi Hucciyetus Sema(371)

152 Müellifin El Havi Lil Fetavi adlı eserinin 2. cild 282-283. sayfasındaki fetvasının tercemesidir.

153 Bkz.:Nablusi Risale Fi Hakkı Zikril Cehri(33/b) El İber(3/299) Fevatul Vefayat(2/138) Fihrisu Mahutatit Tasavvuf(2/349) Berika(5/140) Şeyhul İslam el Ensari el İ’lam vel İhtimam(s.491) Aliyul Kari Musikinin Hükmü(s38) İhya(2/280) Avarif(s235) Kuşeyri(s642) Keşful Mahcub(s556) Ceziri Mezahibu Erbea(3/117) İbni Cevzi Saydul Hatır(s189) Seyyid Ahmed Rıfai Bürhanul Müeyyed(s.60, tercemesi s.105vd.)

154 Telbisu İblis(s.364)

155 İbni Ebi Şeybe(3/322); Gunder – Şu’be – Eba İshak – Amr Bin Rabia isnadı ile.

156 el Hallal ;Emri Bil Maruf(s.29) benzerini İbni Ebi Şeybe(3/322); Yahya Bin Said – Süfyan – Mansur – İbrahim senediyle rivayet eder.

157 Bunu Beyhakî (10/ 222), Abdu’l-Kerim el-Cezerî’den, o Ebu Haşim el-Kûfî’den, o ondan (İbn Abbas) yoluyla zikretmiştir.

158 İbni Ebi Şeybe(3/322); İbni Fudayl – Hasen Bin Ubeydullah – Muaz el Ammi isnadıyla.

159 İbni Ebi Şeybe(3/322); Yahya Bin Said ve İbni Mehdi – Süfyan – İmran Bin Seleme – Hayseme isnadı ile.

9 Tâbiî olarak selefi ilim adamını kastetmektedir. Yoksa halefi Muhammed Gazalî hocaefendiyi değil.

1⁰ Derim ki: Bugün anka kuşu gibi sadece adı duyulan, Allah’ın hududlarını uygulayan hakim ve yönetici tarafından... kastetmektedir.

1¹ Hadisin kaynakları el-İrvâ (8/ 218, 2591)’de gösterilmiştir. Orada “güneşte” ifadesinin Buharî’de yer almadığı da açıklanmıştır. Hadis sahihtir.

1² Bu, seleften birisinden rivayet edilmiştir. Bu kişi Süfyan es-Sevrî’dir. Bunu İbnu’l-Ca’d Müsnedi’nde (2/748, 1885) rivayet etmiştir.

1³ Nesai, İbn Huzeyme, Sahih’inde sahih bir isnad ile rivayet etmiş olup, İbn Teymiye birkaç yerde sahih olduğunu belirtmiştir. Bkz.:Hutbetu’l-Hâce(s. 37)

1⁴ Bk. İbn Kesir, Tefsir, (III, 306); İğâsetu’l-Lehfân, (I, 244-245)

1⁵ el-Hallal, el-Emr bi’l-Maruf (s. 36); Ebu Nuaym, el-Hilye, (IX, 146)’da, ondan İbnu’l-Cevzî (s. 244-249) rivayet etmiş olup senedi sahihtir. İbnu’l-Kayyim, İğasetu’l-Lehfân (I, 229) bunun Şafii’den mütevatir olarak nakledildiğini belirtmekte, sonra da “Tağbîr” lafzını metinde zikrettiğimiz şekilde açıklamaktadır.

1⁶ Yine bunu el-Hallal ondan gelen çeşitli rivayetlerle zikretmiştir. Fazlalık: Mes’eletu’s-Semâ’ (s. 124)’dandır.

1⁷ Adı Ahmed b. Yahya b. İshak er-Ravendî’dir. Ünlü bir zındıktır. Hafız Lisanu’l-Mizan’da şunları söylemektedir:

“Önceleri mutezile kelamcılarından idi. Sonra zındıklaştı ve inkârcılıkla meşhur oldu. İslâma dil uzatan pekçok kitap yazdı. Merhum Şeyh bu kitapta (el-Mizan’ı kastediyor) tercümesini zikretmemekle güzel bir iş yapmıştır. Benim zikredişimin sebebi ise ona lanet etmek içindir. Allah’ın lanetine 298 yılında gitti.

1⁸ Adı Muhammed b. Muhammed b. Tarhan et-Türkî’dir. Şezeratu’z-Zeheb (II, 350-354)’de genişçe bir biyografisi vardır. Şeyhu’l-İslâm’ın işaret ettiği hikaye orada zikredilmektedir. Sanki bir efsaneye benziyor. Gazalî ve başkaları onun kâfir olduğunu söylemiştir. 339 yılında öldü.

1⁹ Bu hususta bir uyarıda bulunmamız gerekir. Çağdaş bazı kimseler şeytanın insana gerçek manada dokunup, zarar verdiği inancını insanın bedenîne girip, onu sar’aya düşürmesini kabul etmeyerek, kimileri bu hususta bazı eserler de telif etmiştir. İnsanlara karşı gerçekleri uyandırmışlar, daha önce sözü edilen ve sahih hadisleri zayıf kabul eden şahıs yine büyüklenmesini sürdürerek el-Ustûra (efsane) adını taşıyan kitabında –adeti üzere- bu hususta gelen sahih hadislerin zayıf olduğunu ileri sürmüş, kendisi ve başkaları Mutezilenin tevillerine meyletmişlerdir. Başkaları bu hususta aşırıya giderek bu sahih akideyi istismara yöneldiler ve onun hakikatini değiştirecek şekilde başka hususları ona kattılar ve bu yolla onu inkâr edenlere yardımcı oldular. Bunu etraflarında insanları toplamak için bir yol edindiler. Güya kendi iddialarıyla göğüslerindeki cinleri çıkarmak için böyle yaptılar. Bunu insanların mallarını bâtıl yollarla yemek için meslek edindiler. Nihayet kimileri büyük zenginlerden oldu. Hak ise bu işi bâtıla sürükleyen bu gibi kimseler ile diğer inkârcılar arasında kaybolup gitmektedir. Bunların hepsine Silsiletu’l-Ahadîsi’s-Sahiha’nın altıncı cildinde cevap verdim ve orada gerçek manada şeytanın dokunmasını pekiştiren bazı sahih hadislerin kaynaklarını (2918 no’da) gösterdim. – Elbani -

2⁰ Hadis Sahih-i Müslim’dedir. Kaynakları Nakdu Nufusin Hadisiyetin (s. 36)’da

2¹ Hadisin aslını İmam Buharî, Sahih’inde (5011), Müslim, Sahih’inde(595) rivayet etmişlerdir. Fakat hadiste bu olayın başından cereyan ettiği şahıs olan –Useyd-in adı zikredilmemektedir. Fakat Hafız İbn Hacer, Fethu’l-Bârî’de (IX, 57): “Bunun Useyd b. Hudayr olduğu söylenmiştir” demektedir.

İbn Kesir, Tefsir’inde, (III, 115) bunu kat’i bir ifade ile söylemektedir.

Muhtemeldir ki o bu hususta el-Hatib el-Bağdadî’nin