Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

tra: si primo modo, vt seruetur iustitia legalis, &

distributiua, requiritur iusta causa, vt constabit ex

dicendis de dispensatione: si autem secundo mo-

do, non est tanta inordinatio, si absque iusta causa

concedatur, quia plus habet de gratia quàm de iu-

stitia: nihilominus vt non sit actus prodigalitatis,

sed liberalitatis, causa proportionata necessaria

est, præsertim quia priuilegia aliter concessa mul-

tiplicantur nimis, & contemnuntur, inuidiam ge-

nerant, pacemque perturbant: Sed iam superiùs,

diximus, nullum esse propriè priuilegium, quod

non sit aliqualiter contra ius commune.

  Dico tertiò, hanc caussam fortè non esse ita ne-3. Con.

cessariam, vt eius defectus reddat priuilegium ir-

ritum, si ex parte petẽtis non intercedat deceptio,

aut iniqua occultatio, de qua posteà. Probant ali-

qui in priuilegiis, quæ sunt pura beneficia, non

derogari iuri communi: quia si causa desit, nulli

fit iniuria, sed tantùm est nimia quædam elargitio,

quæ facta tenet, licet minùs prudenter fiat: in pri-

uilegiis autem contrariis iuri cōmuni quia auctor

legis potest validè eam ex parte tollere sine vlla

causa sicut posset totam legem validè tollere iuxta

communiorem, & probabiliorem opinionem: &

vtriusque ratio est, quia obligatio legis humanæ

immediatè pendet à voluntate legislatoris, ergo

quomodocũque ille mutet voluntatem cum cau-

sa, aut sine causa, cessat obligatio legis in toto, vel

in parte; & sic valida sunt abrogatio, dispensatio,<-P>@@

<-P>& priuilegium sine caussa concessa. Secus de in-

dulgentia, quæ est veluti dispensatio in lege supe-

rioris, & diuino iure, ideò ad valorem eius neces-

saria est causa. Sed hoc exactiùs discutietur dispu-

tatione de dispẽsatione, de qua eadem est ratio: de

abrogatione tamen legis & dispensatione non est

eadem, vt suo loco videbimus. Illud verò de priui-

legiis non contrariis iuri cōmuni non est semper

verum, quia si superior gratiam faciat de bonis tẽ-

poralibus, caussam habere debet, eo quòd superior

non est dominus nec dissipator, sed dispensator il-

lorum bonorum, sicut & Pontifex indulgentiarũ.

Secus est de aliis priuilegiis.

  Dico quartò, si ex parte petentis sit deceptio4. Con.

directè ordinata ad extorquendum consensum,

priuilegium esset nullum ex falsa causa narrata:

nam & similis deceptio redderet cōtractum nul-

lum, quod ex natura sua minus voluntarij requi-

rit, nam priuilegium est quasi donatio liberalis,

quæ perfectum voluntarium requirit. Conclusio

est communis, & sumitur ex cap. ex litteris, cap. ad

aures de rescriptis, cap. non potest de præbendis

in 6. ca. quia circa de consang. & affinit. Vbi glossa,

expressiùs Panorm. & in cap. ad audientiam 2. de

rescriptis, imò aliqui ex his textibus absolutè di-

cunt, quando falsa causa proponitur, priuilegium

esse nullum: quod verum non existimo, si causa

non ad extorquendum cōsensum, sed ob aliorum

finem proposita sit; textus verò loquitur tantùm

de causa proposita ad extorquendũ consensum, seu

impetrandum priuilegium. Oportet autem vt illa

causa, quæ falsò narratur, seu proponitur, verè ta-

lis sit, vt moueat Principem: nam si absque illa sũt

aliæ causæ, propter quas Princeps concederet pri-

uilegium, etiam si alia non existat potest aliquan-

do validum esse priuilegium non obstante aliqua

falsitate, præsertim si ex ignorantia, & absque do-

lo misceatur. Imò existimo stando in iure naturæ

si consensus non sit virtualiter conditionalis, &

causa falsa ex ignorantia proposita sit, non vitiari

priuilegium, vel aliam gratiam; esto nulla alia cau-

sa subsistat, quæ Principem moueret, sæpe tamen

consensus erit conditionalis, quia ille non vult

priuilegium concedere, nisi causa subsistat, aut sal-

tem sit bona fide proposita.

  Dico quintò, quando nihil falsi refertur, sed5. Con.

narratio est diminuta, quia in ea tacetur, & occul-

tatur aliquid, quod si Princeps sciret, priuilegium

non concederet, priuilegium est nullum secũdùm

Panor. suprà ex cap. 2. de filiis presbyterorum in

6. quia tunc etiam censetur Princeps inuolunta-

rius interpretatiuè. Sed ego cum communi sen-

tentia teneo, id tantùm procedere, quando id ta-

cetur, quod secundùm ius esset narrandum, vt pri-

uilegium vel gratia valeret. Vt qui postulat bene-

ficium aperire debet, an aliud habeat, & in indul-

gentiis est simile, vide in materia de matrimonio,

& infrà disputatione de dispensatione. Et idem

existimo esse seruandum, quando ex consuetudi-

ne, & ex stylo curiæ constat, talem conditionem

esse aperiẽdam alioqui verò non nocet: non enim

omne inuoluntarium interpretatiuum, seu secun-

dùm quid vitiat dispositionem ex natura rei sed

quod oritur ex metu, vel dolo directè inductis ad

extrahendum consensum, vt in materia de volun-

tario, & inuoluntario dictum est.

  Dubitant verò aliqui, quænam sit sufficiens30

causa ad honestandum, & iustificandum priuile-<-P>Dub.

@@0@

@@1@Disput. XVI. Sectio V. 449

<-P>gium. Respondeo hanc rem non posse certis re-

gulis definiri, sed prudenti arbitrio superioris re-

linquendam esse. Vnde ex parte subditi si bona fi-

de procedat, & veram ac sufficiẽtem narrationem

faciat, si euidenter non constiterit rem esse iniquā,

potest licitè vti suo priuilegio, quia semper debet

pręsumere pro suo superiore: & idem est, si præla-

tus suo motu proprio priuilegium concedat absq;

petitione subditi, vt sæpe cōtingit: tunc ergo non

oportet subditum esse sollicitum de causa, & an su-

perior ad eam indagādam sufficientem diligentiā

fecerit, sed vbi oppositum certum non fuerit, sup-

ponat rem esse legitimè factam: quamuis autem

constaret causam fuisse insufficientem in rebus

iuris humani proprij concedentis priuilegium se-

cundùm probabiliorem sententiam, aut saltem

probabiliter, priuilegium erit validum, & eo vti

poterit sine peccato saltem mortali, maximè si

subsit causa ad vsum, vel non fuerit ad impetra-

tionem.

  Nec oportet causam concedendi priuilegium

pertinere immediatè ad commune bonum, quia

priuilegium ex sua primaria intentione priuatum

bonum respicit: ideo satis est, si immediatè respi-

ciat bonum eius, cui cōceditur, modò mediatè re-

dundet in commune bonum, quia semper debet

fouere religionem, pietatem, vel iustitiam, aut da-

ri in remunerationem virtutis, vel laborum, aut ad

conciliandum amorem, & beneuolentiam subdi-

torum, vt suauius gubernẽtur, &c. de quibus cau-

sis vide cap. tanta, cap. didici, cum aliis 1. quæst. 7.

& cap. ipsa pietas 22. quæst. 4.

------------------------------------------------------------

SECTIO V.

An priuilegium habeat vim ante promulgationem, &

antequàm innotescat priuilegiario.


VIdetvr non habere: quia est31

quædam lex; de ratione antem le-

gis est promulgatio; In contrarium

est, quia in iure vocatur lex priua-

ta; ergo sufficit priuata notitia il-

lius, imò nec notitia videtur necessaria, quia

interdum lucratur quis indulgentiam ignoratam:

ergo & gaudere priuilegio cuius notitiam nō ha-

bet, vt quòd non possit excommunicari, suspendi,

interdici, &c.

  De hoc multa Iurisperiti ca. 1. vers. ex parte de

concessione præbendæ in 6. verbo vim suam ha-

bens. Panormitan. Felinus, cap. cognoscentes de

const. num. 7. Azor lib. 5. cap. 3. quæst. 5. & cap. 23.

quæst. vlt.

  Quidam dicunt, priuilegia, quæ feruntur per32

modum constitutionum, requirere promulgatio-

nem, vt quæ habentur Clem. dignum de celeb.

miss. & Clem. vn. de baptismo, & Clem. Archiepi-

scopis de priuil. quia sunt veræ leges: In aliis au-

tem, quæ priuatim conceduntur, aiunt, non requi-

ri, quia non sunt veræ leges. De his etiam poste-

rioribus vlteriùs aliqui dicunt, non requiri eorum

notitiam, vt habeant effectum in iis, quibus con-

ceduntur: ita sentit glossa 1. citata. Imò Azor &

alij dicunt, Felinum, Beroium & Immolam d. cap.

cognoscentes dicere hanc esse communem iuri-

speritorum sententiam, & pro ea à Felino, & Be-

roio citari Innocentium, Hostiensem Archidiac.

Bart. Vitalinum Abbatem Ioan. Andre. Geminia-<-P>@@

<-P>num & alios multos, qui probant, quia legatum

acquiritur absenti, l. magis puto §. fundum ff. de

rebus eorum qui sub tutela, & l. legatum ita ff. de

legatis 2. & l. cum pater §. surdo ff. de legatis 2. li-

bertas quoque statim acquiritur, si seruus absens

ex testamento domini manumittitur, & restitu-

tio deportati statim absente acquiritur: ergo &

priuilegium, nam gratiæ æquiparantur legatis. In

definitione 4. Rotæ parte 2. num. 2. definitum est,

priuilegium impetratum per nuncium, vel procu-

ratorem, vel literas ad id missas statim vim suam

trāsferre in absentem à die quo datum est, quam-

uis illud ipse renuntiare queat, cùm resciuerit sibi

datum, vt si Titium absentem princeps in suum

familiarem admittat, item, si tibi absenti concedi-

tur, vt sis attributo, vel alio onere immunis, aut ne

possis ab Episcopo pœna aliqua puniri.

  Alij verò dicunt contrarium esse frequentiùs33

receptum, vt videri, inquiunt, potest ex Panormi-

tano, & Felino suprà, citantibus Innocentiũ, Bar-

tolum, Baldum, & alios: idemque tenere Cardina-

lem illo cap. 1. de concessione præbendæ in 6. &

in dicto proœmio Clement. pro eadem senten-

tia Azor citat Glos. Ioannem Monach. Ioann.

And. Ancaranum Domin. cap. 1. de concess. præ-

ben. in 6. Cardin. Abbatem, Decium, Albericum,

& Iasonem, quos, inquit, citant & sequuntur Feli-

nus, & Beroius, d. cap. cognoscentes de constit. qui

suadent primò, quia beneficium, priuilegiũ, & fa-

uor, quando auctoritate principis alicui concedũ-

tur, conceduntur cum ea conditione, si ipse vo-

luerit acceptare: ergo cum ante notitiam non ac-

ceptetur, non erit ratum. Secundò, quia priuilegiũ,

inquiunt, non acquiretur absenti, & ignoranti, l.

qui absenti ff. de acquiren. posses. & ratio reddi po-

test, quia ad acquirendum requiritur acceptatio:

ad acceptandum autem notitia, quia acceptatio

est voluntatis, quæ non fertur in incognitum.

  Alij Suar. distinguunt de priuilegio, quatenus

continet fauorem, & gratiam priuilegiati; vel qua-

tenus habet vim obligandi alios, ne vsum priuile-

gij impediant. Distinguunt item inter promulga-

tionem, & notitiam: potest enim ignorari lex iam

promulgata, & sciri, quæ nondum promulga-

ta est.

  Dicunt ergo primò, vt priuilegiatus gaudeat34

fructu priuilegij, non est necessaria publica pro-

mulgatio, sed sufficit ipsa concessio. Ita sentit cō-

munis sententia, & præter citatos videri potest

Bart. l. penul. C. de decurionibus & l. omnes populi

ff. de iust. & iure part. 5. principali quæst. 1. num. 37.

Ratio autem est, quia sub hac ratione priuilegium

non habet rationem legis: vnde per se loquendo

obligationem non inducit, sed facultatem conce-

dit. Vnde si priuilegium tale sit, quod non consi-

stat in actione ipsius priuilegiati, neque illā requi-

rat, sed, vt aiunt, suam afferat executionem, sine

dubio potest operari in absentem, & ignorantem.

Nam & Bart. suprà dixit, legem quoad commoda,

vt verbi gratia quoad præmia operari etiam cir-

ca ignorantes. Ratio est, quia tunc solus princeps

immediatè operatur hunc effectum, & habet vo-

luntatem sufficientem, vt suppono: ergo non pẽ-

det ex notitia alterius, cùm alter non debeat co o-

perari ad talem effectum, sed tantùm recipere illũ.

Neque obstat obiectio de acceptatione, quia in

fauorabilibus vnusquisque præsumitur acceptare,

& in generali voluntate, qua quisque intendit suũ<-P>

@@0@

@@1@450 Quæst. XCVI. Tract. XIV.

<-P>commodum, includitur virtualis acceptatio, quæ

sufficit: erit autem magis expressa, siquis per epi-

stolam vel nuntium postulauit gratiam: nam tunc

in eodem momento, in quo princeps annuit, inci-

pit gratia habere effectum, si ita concedatur, quod

oportet à principe satis declarari. Quia verò pri-

uilegium conceditur etiam non petenti, potest

Pontifex verbi gratia, suo motu proprio ita illud

concedere, vt ex tunc habeat effectum, quia licet

beneficium non conferatur inuito, confertur ni-

hilominus nihil cogitanti, aut volenti in particu-

lari. Quando verò priuilegium requirit actionem

ipsius priuilegiati, necessarium est etiam in foro

conscientię, vt habeat notitiam illius, quia ad ope-

randũ humano more necessaria est cognitio, quo-

modo enim potest quis operari in virtute priuile-

gij, nisi sciat ipsi esse concessum? Sed petes, an re-

quiratur notitia formalis, an verò sufficiat præ-

sumpta: vt si quis petiit Romæ priuilegium, & per

coniecturas existimat iam esse concessum, an pos-

sit statim eo vti, quod in dispensationibus, & simi-

libus quæri solet. Respondeo, non posse tuta con-

sciẽtia regulariter loquẽdo, quādo actus esset sine

priuilegio illicitus: quia exponitur homo proba-

bili periculo violandi legem, quia coniecturæ illæ

sepissimè deficiunt: pendent enim ex multis cir-

cumstantiis, ex voluntate principis, opportunitate

petẽdi, congrua intercessione, & aliis, quæ facilli-

mè impediuntur. Item, quia regulariter loquendo

hæc est voluntas concedentis priuilegium: non

enim vult inordinatum vsum illius, ille autem an-

ticipatus vsus communiter inordinatus est, si verò

actus absque priuilegio esset licitus, licet alicuius

boni inefficax, non esset malum operari ex præ-

sumpto priuilegio ad cōsequendum tale bonum,

quia illa specialis intẽtio non vitiat actum, nec ex-

ponit operātem periculo, & actus potest prodesse,

& non obesse: quāuis dubium supersit, an tunc fa-

ctum teneret, ex vi illius priuilegij, siue licitè, siue

illicitè fieret. Ad quod respondeo, considerandam

esse formam concessionis: nam si princeps satis

declaret, se ex tunc concedere gratiam, vel tollere

impedimentum, aut dare potestatem, factũ tene-

bit, etiamsi illicitè fiat. Quia si de facto, eo tem-

pore concessum erat priuilegium, iam concurrunt

omnia necessaria ad valorem actus, qui ex reipsa

pendet, & non ex conscientia operantis.

  Secundò dicunt, vt lex concedens priuilegium35

obliget alios in vi legis, seu constitutionis necessa-

ria est sufficiens promulgatio. Hæc est sententia

communis: probatur, quia de ratione legis est pro-

mulgatio, & ante illam non obligat. Hæc autem

lex, vt alios obligat, est verè, & propriè lex, ergo

dicitur in vi legis, seu constitutionis, quia vt obli-

get ex virtute iustitiæ, & ex sola rei natura non

videtur necessaria solennis promulgatio, sed suffi-

cit scientia vel cognitio moraliter certa de gratia

concessa, quia per illa in reipsa conceditur ius pri-

uilegiato, ergo si de concessione constat, iustitia

postulat, vt seruetur. Quod cum proportione in-

telligendum est de foro interno, seu conscientiæ:

nam in externo necessarium est, vt constet publi-

ca seu iuridica notitia: in conscientia verò satis

esse videtur, vt quacumque ratione sufficienter

constet priuatæ personæ, vt alterum non impediat

quò minùs vtatur priuilegio suo. Multum autem

refert, quòd hæc obligatio non oriatur ex legis

constitutione vt sic: nam tunc licèt aliqua pœna,<-P>@@

<-P>vel censura imponatur impedientibus vsum priui-

legij, non incurritur, donec promulgatio sufficiẽs

facta sit. Aduertendum autem non esse hanc pro-

mulgationem æqualiter petendam in omnibus

indultis concedentibus priuilegium, sed iuxta mo-

rem vniuscuiusque: nam quando constitutio di-

rectè fertur ad totam Ecclesiam, & in constitutio-

ne inseritur priuilegium, tunc necessaria erit ordi-

naria promulgatio, quæ in aliis Ecclesiasticis le-

gibus, quando verò indultum directè conceditur

in fauorem vnius religionis, & posteà cōsequenter

præcipitur, vt ab aliis seruetur, sufficit quòd litte-

ræ sint expeditæ, & authentica proponantur, quia

hæc est intentio Pontificis, & vsus ita obseruat, &

ratio etiam inuitat, quia pro qualitate, & modo

talis præcepti illa est sufficiens promulgatio.

  Eman. autem Rodriguez, tom. 1. regul. quæst. 7.36

art. 6. ait: Quando statutum continet merum pri-

uilegium sine præiudicio alterius, cum sola scien-

tia priuilegiati, omnem suum effectum operatur,

& statim ligat alios ignorantes secundùm Bart. l.

omnes populi ff. de iust. & iure. Hoc autem quod

dixi statim ligare ignorantes, intellige, vt priuile-

giato statim ius quæsitum esse dicatur, vt tenent

communiter Doct. l. penul. C. de Decurionib. l. 10.

Sed vt omnem suum effectum producat, non ligat

antequàm innotescat priuilegiato, vt tenet Card.

in proœm. Clem. ca. 1. de concess. præb. in. 6. Bart.

d. l. penul. C. de decurion. lib. 10. exemplum est in

legatario, cui absenti ius quæsitum est statim, sed

non cum effectu, vt tenet Bart. l. à Titio ff. de furtis,

& communis. Suprà dicta omnia tenet Panorm. c.

cognoscentes de constit. num. 7. & Iason l. fin. de

const. princip. dicit esse communem vtriusque iu-

risperitorum, & tenet Aretin. l. qui habent, de ac-

qui. posses. licet quando quis per se, vel per alium;

impetrat priuilegium ne ab ordinario possit ex-

communicari, quale communiter habent regula-

lares statim ac bullatum est priuilegium, incipit

suos effectus habere, etiamsi priuilegiatus illud

ignoret, si Pontifex dixerit, præsenti per se, vel nũ-

tio, prohibemus omnes, nequis eum excommunicet: nam

tunc iam currit voluntas Papę concedentis, & pri-

uilegiati per nuntium suum acceptantis, Syluester

priuilegium num. 14. Quando verò quis nec per

se, nec per nuntium impetrat priuilegium, sed Pa-

pa proprio motu, vel ad instantiam alterius ipsum

concedit, tunc nisi appareat de contraria volunta-

te concedentis, priuilegiatus non gaudet benefi-

cio, nisi postquam ad eum peruenerit, & ita intel-

ligitur illa communis opinio. Hæc Eman.

  Alia opinio est Azoris lib. 5. cap. 23. quæst. vlti-37

ma: vbi inquirens quando priuilegium incipiat

vim habere, verbi gratia, Titius per Caietan. à Ro-

mano Pontifice impetrat priuilegium, ne à quo-

quam excommunicari queat, aut à Rege vt sit à

tributo immunis: & respondet cum Innocentio

& Hostien. quos refert Syluester, priuilegium qu.

16. Aut Titius absens priuilegium per literas, pro-

curatorem, nuncium vel alium quemlibet ad id

destinatũ, seu missum impetrat, aut proprio motu,

& arbitratu à Romano Pontifice, vel alio principe

concessum acquirit. Si primo modo, statim à die

quo princeps id concedit, incipit valere priuile-

gium, etiamsi Titius ignorat esse impetratum. Si

secundo modo, priuilegium vim non habet nisi

postquam in Titij potestatem peruenerit, cap. au-

tem 3. quæst. 5. imprimis sequi videtur sententiā,<-P>

@@0@

@@1@Disput. XVII. Sectio VI. 451

<-P>quæ ait priuilegium à die concessionis, etiam ante

notitiam priuilegiarij vim habere, ita tamen, vt

à principe supremo reuocari possit priuilegium,

quod absenti, & ignoranti concedit, antequàm

priuilegiarius per se, vel procuratorem, vel nun-

cium, vel litteras ratum vel acceptum habeat: cō-

trarium cuius dicit tenuisse Decium cap. cognos-

centes de const. ex cap. si tibi absenti de præben.

in 6. Sed respondet, in eo cap. solùm agi de benefi-

cio Ecclesiastico, quod ordinarius in absentem

clericum confert, quo non obstante fupremus

princeps potest priuilegium nondum à priuilegia-

rio acceptatũ reuocare. Addit: Duo ex Doctorib.

colliguntur: vnum est, quando princeps nutu suo,

& motu priuilegium concedit alicui absenti, &

ignoranti, prodest illi à die, quo datum est in eo, in

quo alius potest priuilegiario nocere: vt si Papa

cōcedat Titio, ne in eum possit Episcopus anathe-

matis sententiam ferre; vel si rex concedat Caio,

ne cogi possit tributum soluere, in carcerem mit-

ti, aut torqueri: non tamen prodest absolutè in cæ-

teris, nisi postquàm priuilegiarius consenserit. Al-

terum est, quando quis auctoritate principis im-

petrat priuilegium per litteras ad id missas, vel

nuncium, vel procuratorem ad id destinatum,

gaudere priuilegio à die, quo datum est: secus ve-

rò quando absens, & ignorans aliter impetrat: tũc

enim non gaudet, donec ad ipsum peruenerit.

Hæc Azor.

  Mihi verò in primis videtur, priuilegium ad38

valorem suum nullam promulgationem require-1. Con. aucto-|ris.

re: nullum enim inuenio auctorem, qui id dicat, &

vsus apertè est in contrarium, etiam loquendo de

priuilegio, vt alios obligat per modum legis, &

constitutionis ne vsum eius impediant, vt patet in

priuilegiis religionum, hospitalium, collegiorum,

vniuersitatum, quæ etiam sub censuris præcipiun-

tur seruari, ab aliis tamen nunquam solenniter

promulgantur, & quæ inserta sunt iuri, nunquam

sunt solenniter promulgata, nisi fortè per accidẽs,

quia cum illis erāt aliæ leges, quæ priuilegia non

erant, aut quia ita specialiter voluit Pontifex, vt

magis innotescerent: & durum esset in priuilegiis,

quæ innumera sunt, solennes promulgationes re-

quirere, maximè cùm ipsi priuilegiarij sua priui-

legia satis publicare soleant, & iis ea proponere à

quibus timere possunt eorum violationem.