Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

culpam non perditur ipso iure quoad alios actus,

nec quoad substantiam. Secundus, quando aliquis

per abusum tollit rationem, & causam priuilegij,

sumitur ex Bart. l. semper, ff. de iure immunitatis,

vbi lex multum fauet, tractat etiam Didacus Perez

l. 8. titulo 2. lib. 1. ordinamenti regalis, adhibetq́ue<-P>@@

<-P>exemplum de clerico beneficiato, cui datur priui-

legium, vt in academia fruatur fructibus beneficij

gratia studij: nam si omninò non vacet studio,

non erit tutus in conscientia, quia agit contra in-

tentionem concedentis, & tollit causam, & finem

priuilegij, quod datum est, vt studendo melius in-

seruiat Ecclesiæ: vnde ibi fuit quædam virtualis

commutatio seruitij personalis propriæ Ecclesiæ

in studium, ideò ablato omninò studio, tollitur iu-

stitia & executio priuilegij: quod optimè confir-

mat, cap. generaliter, 16. quæst. 1. sumptum ex l. ge-

neraliter, C. de Episcopis & clericis; ibi, eos tamen

clericos & monachos habere huiusmodi beneficium san-

cimus, qui apud sanctas Ecclesias, vel monasteria per-

manent, non deuagantes, nec circa diuina monasteria

desides, cùm propter hoc ipsum eis beneficium indulgea-

mus. Sed limita casum, vt procedat quando ex pri-

uilegio constat precisè cōcedi ratione talis actus,

ita vt sine illo deficiat iustitia totalis, & ratio pri-

uilegij: tunc enim non possumus excusare defe-Cessante cau-|sa priuilegij|cessat priuile-|gium.

ctum: quia cessante illa causa priuilegij, cessat

priuilegium, non quidem in se, sed quoad fructum

eius pro tali tempore, seu modo operandi: nam si

quis posteà velit bene vti, consequetur fructum.

  Sed rogas, quando possit quis suo priuilegio69

cedere. Hanc quæstionem tractat glossa, cap. si di-

ligenti de foro competenti, verbo pacto priuato-

rum, vbi ait, aut ius est simpliciter constitutum in

fauorem & commodum alicuius, & is potest iuri

suo cedere, vt l. pacisci, ff. de pactis non obscurè

traditur, vbi licet iura dent facultatem agendi pro

animali morboso, litigantes tamẽ possunt pacisci,

ne agant. Idem colligitur ex l. pactum inter hære-

des, ff. de pactis, & l. 1. de feriis, & l. si iudex, ff. de

minoribus. Aut priuilegium cōceditur in bonum

quidem, & commodum quorumdam, ob publi-

cam tamen vtilitatem, & non in aliorum odium:

& huic priuilegio cedere non potest: cuius-

modi est priuilegium fori in clericis, & priuilegiũ

Macedonianum, in filiis familias, ne creditoribus

obligentur ratione mutui: & priuilegium quo

minoribus conceditur beneficium restitutionis in

integrum. Aut priuilegium datur alicui ob publi-

cum bonum, licet cedat etiam in bonum priuile-

giati, & in aliorum odium, & pœnam concessum

sit: quale est in clericis priuilegium canonis si quis

suadente, 17. quæst. 4. & huic nemo cedere potest.

Panorm. verò ca. si diligenti de foro cōpet. & Bart.

l. ius publicum, ff. de pactis, & l. si quis in conscri-

bendo, C. de pactis Fusius, & clarius, secundùm

Azor lib. 5. cap. 22. quæst. 10. respondent, si ius est

naturale, vel diuinum, nemo potest renuntiare, vt

patet ex l. ius sanguinis, ff. de regulis iuris, & l. ius

agnationis, ff. de pactis: quamuis iure gentium

quæsito cedere quis possit, nam quisque suæ rei

dominium deponere potest, & hæreditati paternæ

renuntiare, C. de repud. hæreditate: & quisque po-

test seipsum vendere, ac proinde libertate priuare,

& potest se honore, & fama spoliare. Quādo verò

ius scriptum certam in humanis actibus formulam

præscribit, nemo potest huic iuri renũtiare, quale

est ius quòd certum numerum in testamentis,

& vltimis voluntatibus requirit, vel quod in

pactis certum modum constituit. Vt colligitur,

ex l. nemo potest ff. de legat. 1. & l. contra iura,

ff. de pactis. Quando itidem ius est publicum,

hoc est tale, vt ad publicam vtilitatem pertineat,

nemo potest eo iure cedere l. ius publicum ff. de<-P>

@@0@

@@1@Disput. XVII. Sectio XIV. 461

<-P>pactis. Quando continet commodum duntaxat

priuilegiatorum priuatorum, aut est constitutum

pręcisè ob bonum priuati hominis, vel in odium

alterius: si primum, videndum, est, an illud ius con-

sulat imbecillitati hominum, & tunc renuntiatio

non valet, eo quòd est contra bonos mores. Idem

dicendum, si renuntiatio occasionem delinquendi

præberet: si autem bonis moribus renũtiatio non

obstet, nec alios ad peccandum inducat, valet re-

nuntiatio: si verò ad priuatum commodum priui-

legiati spectet, & simul ad alterius, vel publicum

bonum, non valet renuntiatio. Cęterum in hac re-

solutione nonnulla inuoluuntur dubia, vel falsa,

quæ omitto, quia ad præsentem locum non spe-

ctāt, in quo solùm de priuilegiis agimus, qua spe-

ctant ad renuntiationẽ iuris naturalis aut gẽtium

aut ciuile: de quo verò dicta Sect. 2. diuisione 6.

vbi clarius explicuimus, quando possit, vel non

possit quis priuilegio renũtiare. In speciali autem

inquirit Azor suprà, an rata sit renuntiatio, qua

mulier iuri Velleiano renuntiat, glos. teste Panor.

c. cit. affirmat, eo quòd huiusmodi priuilegium est

simpliciter in bonum, & fauorem mulierum. Sed

Cynus, & Bart. quos citat, & sequitur Panor. cap.

si diliganti de foro compet. negāt valere, eo quòd

tale priuilegium est mulieribus cōcessum ob earũ

facilitatẽ, ne temerè se aliis obligẽt. Inter has sen-

tentias nullam electionem facit Azor: mihi verò

secũda videtur probabilior. Si quæras an filius fa-

milias renuntiare valeat priuilegio Macedoniano,

glos. cōmuniter recepta, quam citat Panor. suprà,

meritò negat valere, quia huiusmodi priuilegium

non solùm est cōcessum in bonum filiorũ, sed etiā

in bonum parentum, & commune, & in odium

creditorum, qui sæpe filios inducebant ad necem

parentum, vt pecunias sibi debitas recuperarent:

similiter etiam, vt inquit Azor, minores renuntia-

re nequeunt priuilegio & beneficio restitutionis

in integrum, non solùm quia sit in odium contra-

hentium cũ minoribus, sed etiam, quia est in bo-

num commune, & cōsulit imbecillitati minorum.

Vide disp. de dispensatione, Sect. 21.

------------------------------------------------------------

SECTIO XIIII.

Quomodo priuilegium per abrogationem finiatur.


SVppono primò, priuilegium abrogari70

posse vel à concedente, vel à superiore iu-

risdictionem habente, vel ab æquali suc-

cedente in eadem dignitate, quia moraliter est

idem, nec potest vnus præiudicare iuri alterius.

Addit Panorm. cum Ioanne Andrea, & aliis, cap.

peruenit de immun. Eccles. num. 24. priuilegium

esse reuocabile, quamdiu manet in pura ratione

priuilegij: nam si transeat in contractum, ex ra-

tione iustitiæ reuocari non potuit: quod etiam

docuit Bart. l. qui semel, ff. de rebus ab ordine fa-

ciendis, & l. 1. C. de his, qui sponte, &c. lib. 10. Pa-

tet, quia pacta, & conuentiones etiam à principi-

bus seruari debent, quia etiam illos obligant iustæ

leges.

  Vt autem conuenienter reuocatio fiat, necessa-

ria est causa aliqua, argumento cap. suggestum de

decimis, quia non decet principem sine causa mu-

tare voluntatem, quando gratia concessa fuit in

perpetuum, vt tamen reuocatio teneat, non est ne-

cessaria causa, quia illa est gratia, quæ semper pen-<-P>@@

<-P>det ex voluntate principis, quod in simili de abro-

gatione legis patebit disp. seqq.

  Secundò suppono, variis modis posse priuilegiũ71

reuocari. Primò expressis verbis in particulari, &

specie, vel per clausulā generalem non obstātibus:

nā illa regulariter sufficit, quia genus de se cōpre-

hendit species. Dico regulariter, propter priuile-

gia in iure contenta, quæ aliud specialius requi-

runt, vt dicemus: & propter priuilegia quæ in suo

tenore continent, vt reuocari non possint, nisi fiat

eorum expressa mentio de verbo ad verbum, vel

aliquid simile: de quibus quomodo, & per quæ

verba reuocari valeant, latè tractant Canonistæ,

Felin. cap. nonnulli de rescriptis, num. 6. & sequen-

tibus, Panor. cap. cum instantia de censibus num.

5. Azor lib. 5. cap. 22. quæst. 12. summa est, quòd per

alia verba reflexiua, vt ita dicā, reuocari possunt,

& ita habet vsus, scilicet, vt non obstante tali, vel

tali clausula reuocata intelligantur, quia non est

cogendus Pontifex ad inserenda de verbo ad ver-

bum talia priuilegia, quæ fortasse scire non potest,

nec est priuandus potestate reuocandi illa, quando

oportuerit. Ita sentiunt omnes citati contra Fre-

dericum consil. 225. qui dixit, per clausulam illam

generalem tale priuilegiũ non reuocari, sed posteà

consil. 246. sententiam mutauit.

  Secundus modus huius reuocationis est taci-72

tus, & quasi virtualis, qualis est in genere loquen-

do, actus eiusdem principis priuilegio contrarius

cùm scientia eiusdem priuilegij: colligitur, ex l. idẽ

Vlpian. §. sunt & alii, ff. de excusatione tutorum.

Vbi Bart. & alij, glos. ca. 1. de const. in 6. verbo nos-

catur, Felin. cap. nonnulli de rescrip. verbo mentio-

nẽ, vbi Felinus, & alij: quia in moralibus tacitum

æquiparatur expresso, & eadem est ratio de renũ-

tiatione & reuocatione: renuntiatio autem tacitè

fit aliquādo, vt dixi suprà eadem Sectione. Huius-

modi autẽ principis actus potest esse vel particu-

laris quoad vnũ effectum priuilegij in hoc tẽpore,

vel in hac actione, vt si princeps exigat semel tri-

butum à priuilegiato non obstante allegatione

priuilegij, & tunc non reuocatur simpliciter, nisi

expressè declaretur, sed tantùm pro illa vice, vel

effectu: vt à fortiori patet ex dictis de renuntiatio-

ne, seu amissione per actum cōtrarium, quia nihil

aliud requiritur ad valorem illius actus, & ideò nō

est extendenda reuocatio, sed restringẽda vt odio-

sa. Hoc autem intellige, quando actus est merè

particularis, & priuatus: nam si sit prolatio sen-

tentiæ iuridicæ contra priuilegium, sufficiens esse

potest ad reuocandum totum priuilegium, opor-

tet tamen, vt lata sit ab eo qui potest reuocare: nā

si sit lata ab inferiori potiùs censebitur iniusta,

si priuilegium sit clarum, cùm ipse non possit cō-

tra priuilegium disponere: oportet etiam, vt sen-

tentia detur ex propria scientia priuilegij: & ita

intellecta hæc pars probatur apertè, ex ca. suborta

de sententia, & re iudicata, ibi. Si Innocentij priui-

legium Alexandro fuit in iudicio præsentatum, &

ipse tulit sententiam contra illud, intelligitur re-

uocasse. Ratio est, quia talis sententia principis,

iuri æquiparatur. Sed de hac re vide, Sect. 15.

  Tertiò reuocari solent priuilegia per posteriores73

leges, vel priuilegia, & quidem si in illis addatur

clausula reuocatoria facta mentione priorum pri-

uilegiorum, vel specifica, vel generali, tunc reuo-

catio non est tātùm implicita, sed expressa, & cer-

tum est ex suo genere esse modum sufficientem; si<-P>

@@0@

@@1@462 Quæst. XCVI. Tract. XIV.

<-P>tamen verba reuocatoria sint sufficientia iuxta

tenorem alterius priuilegij, si fortè habeat clausu-

lam, vt reuocari nō possit, in quo habet quid prin-

cipale prius priuilegiũ, si iuri sit insertum, quia nō

reuocatur per posterius ob solam clausulam reuo-

cātem priuilegia, sed oportet etiā vt reuocet leges,

& iura: quia priuilegium insertum iuri, habet vim

legis, & iuris cōmunis: de quo glos. l. 3. C. de silen-

tiariis, & decurionibus lib. 12. & Iason, in l. 1. ff. so-

luto matrimonio glossa, & Doctores, auth. qua in

prouincia, C. vbi de crimine agi oportet. Contin-

git autem aliquando concedi posterius priuilegiũ

repugnans quidem priori, nullam tamen eius mẽ-

tionem faciens, nec reuocationis, quod etiam per

legem posteriùs conditam euenire solet, & tũc est

magna quæstio, an posterius ius, vel priuilegium

reuocet primum. Videbitur cuipiam affirman-

dum; quia posterior lex reuocat priorem illiPosterior vo-|luntas effica-|cior.

contrariam, vt seq. disp. videbimus: posterior

enim voluntas semper efficacior est: ibi autem in-

tercedit mutatio voluntatis, saltem virtualis: ergo.

In contrarium autem est ca. veniens de præscript.

vbi expressè quoddam priuilegium dicitur non

valuisse, quia in eo non erat facta mentio alterius

præcedentis: quo loco Panor. Felinus & alij mul-

ta de hac quæstione disputant, glos. vltima, & iidẽ

Doctores, ca. 1. de rescriptis, vbi Panorm. num. 14.

item Doctores, cap. nonnulli eodem tit. glos. 25.

quæst. 2. in principio, Syl. verbo priuilegium, Azor

lib. 5. cap. 22. quæst. 12. & 13. & alij, qui distinguunt

inter priuilegium generale, & speciale, & quando

vtrúmque est eiusdem rationis, vel vnum genera-

le, & aliud speciale: & aliqui eorum multum re-

ferre existimant, quòd speciale præcedat, vel se-

quatur: item distinguunt de contento, vel non

contento in iure communi.

  Ego de non contentis in iure communi gene-74

ralem regulam statuo, posterius communiter non

præualere priori, nisi mentionem illius faciat: ita

enim habetur illo c. veniens, & ca. abbatem de re-

scriptis, cap. dudum de præben. in 6. & aliis, estque

communior sententia. Ratio est, quia Pontifex

præsumitur concessisse secundum ex ignorantia

primi, quādo illius mentionem non facit, & con-

sequenter non habuisse voluntatem reuocandi il-

lud, quia ignorantia tollet voluntatem. Ratio au-

tem prioris præsumptionis sumitur ex cap. 1. de

const. in 6. vbi Pōtifex ait, licet princeps præsumatur

scire ea, quæ sunt iuris communis, tamen ignorare posse

iura, facta & consuetudines priuatas: priuilegium au-

tem est ius priuatum, & particulare, ideò ignorari

creditur, quamdiu illius mentio non fit. Addunt

aliqui, posterius priuilegium censetur surreptitiũ,

quia sine sufficienti narratione impetratur. Sicut

etiam priuilegia contra ius patrię, vel contra simi-

lem consuetudinem, non præualent, quia censen-

tur cum virtuali deceptione principis obtenta.

Sed de hac ratione non curo, quia vt superiùs di-

xi, narratio diminuta, præsertim sine dolo facta,

non irritat gratiam principis, nisi sileantur quæ

iura dicenda essent ad valorem actus: priori ratio-

ni insistendum est.

  Est autem hæc regula indubitata apud omnes,

quando vtrumque priuilegium generale est, vel

vtrũque speciale: item quando speciale præcessit,

& posterius generale est, ferè nulla est dissensio,

quia nulla est difficultas, & rationes superiores

sunt efficaces.
@@

  Quando verò generale præcessit, & sequitur

speciale, glos. ca. 1. de rescriptis censet speciale non

derogare generali, quia supponit ius iam acquisi-

tum, & verisimile non est, principem voluisse au-

ferre ius semel concessum. Oppositum est proba-

bilius, & communius, & tenent cæteri citati: quia

regula generalis in iure est, species derogat generi,

siuè præcedat, siue sequatur, vt colligitur cap. 1. &

ca. pastoralis de rescriptis, ca. audiui de officio de-

legati, & iura superiùs citata expressè loquuntur

de priuilegio speciali concesso post generale, quā-

uis difficile quibusdam videatur, tunc rationem

reddere, cur princeps non præsumatur etiam tunc

concessisse secundum priuilegium ex ignorantia

prioris, nihilominus rationem reddunt, quia prin-

ceps concedendo generalem fauorem non cense-

tur auferre sibi potestatem faciendi aliquam spe-

cialem gratiam manente illa generali. Dicendum

ergo est, priuilegium speciale posterius derogare

generali, etiamsi mẽtionem illius non faciat: quia

iura sunt expressa, & potuerunt Pontifices ita ex-

plicare concessiones suas, & est satis congruum,

quia illa propriè non est contrarietas voluntatum,

sed est quædam exceptio à generali gratia; & po-

testatem ad faciẽdam exceptionẽ, semper censetur

Pōtifex sibi reseruare: sed si virtute prioris priuile-

gij generalis acquisitum esset ius in re illa parti-

culari, de qua datur, posterius speciale non dero-

garet generali, quia non est iustum, nec verisimile,

principem voluisse præiudicium afferre tertiæ

personę in re iam sua sine maiori causa, vel cogni-

tione, & examinatione causæ: vti docet Panor.

estque valde consonans rationi.

  De priuilegio inserto in iure communi doctri-75

na ait, dicendum sicut de lege, quia eo ipso tam-

quam ius commune reputatur; ex quo fundamen-

to sequuntur tres regulæ: Prima, si vtrumq; priui-

legium sit generale, & primum sit insertum in

corpore iuris, derogatur per posterius, siue sit, siue

non sit insertum in iure, etiamsi nulla eius mentio

fiat. Secunda; idem dicendum est, si vtrumque sit

speciale. Tertia, idem dicendum est, si prius gene-

rale, & posterius speciale sit: nam quando prius

est speciale, semper potest limitare posterius gene-

rale: quia generi per speciem derogatur, etiāsi spe-

ciale præcedat, vt superiùs dictum est, & dicetur

disp. seq. Ratio omnium præcedentium est, quia

Princeps non sensetur ignorare ius commune, c. 1.

de const. in 6. sed priuilegium insertum iuri com-

muni reputatur ius commune, ergo non sensetur

ignorari, quando conceditur posterius priuile-

giũ: ergo nihil obstat, quominus præualeat contra

illud: nam hoc censetur esse voluntas Principis,

quoties ex certa scientia priuilegium concedit:

quæ rationaliter procedit, quoties primum est in

iure, siue posterius sit in iure, siue non, & siue sit

generale, siue speciale: Quantum est ex hoc cap.

& ex contraria ratione, sequitur, si primum non

sit in iure, nihil referre quod posterius sit, quando

alterius mentionem non facit, quia semper pręsu-

mitur ignoratum.

  Contra hanc communem resolutionem est,76

quod priuilegium non derogat iuri cōmuni, cuius

mentionem non facit, vt docet Abbas cap. ex

parte de capellis monachorum, referens multos

alios, & suadetur: quia rescriptum particulare

contra ius nulla facta eius mentione inualidum

est, cap. rescripta, 25. quæst. 2. & est l. rescripta C. de<-P>

@@0@

@@1@Disput. XVII. Sectio XVI. 463

<-P>precibus Imperatori offerendis: ergo idem est de

priuilegio, quia ratio facta de scientia præsumpta

Principis æquè procedit in vtroque: ergo si in iure

scripto non sufficit, neque in priuilegio suffi-

ciet, quia priuilegium est quid priuatum, & par-

ticulare.

  Respondeo, illam sententiam Panormitani77

communiter non probari, sed potius credi, priui-

legium derogare iuri communi, etiamsi illius

mentionem non faciat: quam communem sen-

tentiam latè confirmat Felin. cap. 1. & cap. non-

nulli de rescript. alios referens: & ratio est, quia

priuilegiũ ad hoc directè datur, vt priuet lege cō-

muni, & priuatam conferat, ergo non est necessa-

rium ad hũc effectum, vt faciat mentionem legis.

Ad probationem de rescripto, negatur cōsequen-

tia: nam rescriptum cum sit particularis actus,

non censetur fieri cum tanta consideratione sicut

lex, & ideò licet princeps sciat legem, non tamen

censetur considerasse illam, quando particulare

rescriptum concessit contra ius sine mentione

eius: cuius contrarium præsumitur in priuilegio,

quia est quædam lex.

  Ex qua ratione colligitur, prædictas regulas da-

tas maximè procedi in priuilegio perpetuo, quod

datur per modum legis, & præcipuè, si datum fue-

rit propter communitatem, & commune bonum:

nam priuilegia, & facultates particulares ad vnum

actum vel ad breue tempus videntur valde similes

rescriptis particularibus: & ideò secũdum aliquos

in eis habere potest locum sententia Panor. ma-

ximè quando ius, & priuilegium non est adeò

commune & frequens, vt non possit eius incon-

sideratio præsumi. Ideò maximè in foro conscien-

tiæ considerandum censent, vt bona fide in hoc

procedatur, ne priuilegium sit surreptitium. Vnde

conantur soluere aliam obiectionem contra su-

periorem doctrinam, quia licet Princeps præsu-

matur scire leges communes, non tamen omnia

particularia iura, qualia semper sunt priuilegia

etiam in corpore iuris inserta: & augetur difficul-

tas, quia sic peioris conditionis in hoc esset pri-

uilegium insertum iuri, quàm non insertum: quod

videtur absurdum.

  Respondent ad priorem partem, licèt priuile-

gium quoad primarium effectum per se intentum,

sit quid priuatum, tamen quoad obligationem

quàm imponit, vt est lex, esse verum ius, & inser-

tum in corpore iuris, fieri ius commune, ideoq́ue

de illo etiam præsumi scientiam in principe.

  Ad alteram partem respondent, secundùm quid,

& quoad aliquid, illud non esse incōueniens, quia

illud nascitur ex diuersa natura priuilegij, vt sic, &

iuris communis. Neque id repugnare dictis, quia

aliud est agere de reuocatione priuilegiorum, per

quam non reuocatur ius cōmune, sed potius stabi-

litur, & ideò diximus (inquiunt) sub illa non com-

prehendi priuilegium iuri insertum, nisi specifi-

cetur, nunc verò agimus de derogatione iuris

communis, sub quo tale priuilegium compre-

henditur.

------------------------------------------------------------

SECTIO XV.

Quo pacto priuilegium per sententiam iudicis

amittatur.@@


AZor lib. 5. cap. 22. quęst. 9. respondet78

in ca. suborta de sent. & re iudicata