Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

DISPVTATIO XXIV.

De lege Euangelica noua, seu gratię.

VTrùm lex gratiæ sit vera lex, & vera continens

præcepta. sect. 1


Quæ nam præcepta lex noua contineat. 2


An lex noua tantùm fuerit à Christo scripta in cordi-

bus hominum. 3


Quando lex noua obligare cœpit. 4

Vtrùm lex gratiæ perpetua & immutabilis sit. 5

In quibus lex noua differat à veteri & ipsam excedat. 6


An circuncisio vel aliud veteris legis Sacramentum

gratiam contulerit. 7

FINIS.

@@0@

@@1@

#(IMAGE)

@@0@

@@1@1

#(IMAGE)

DISPVTATIONVM

IOANNIS DE SALAS

E SOCIETATE IESV

IN PRIMAM SECVNDÆ

SANCTI THOMÆ,

#(IMAGE)

TRACTATVS XIIII. DE LEGIBVS.

Quæstio nonagesima de subiecto Legis.

Art. 1. Vtrùm lex sit aliquid rationis.

Art. 2. Vtrùm lex ordinetur semper ad bonum commune.

Art. 3. Vtrùm ratio cuiuscumque sit factiua legis.

Art. 4. Vtrùm promulgatio sit de ratione legis.

------------------------------------------------------------

PRÆFATIO AD SEQVENTEM TRACTATVM.


DE Legibus præter D. Thomam, Caietanum, Conradum Medinam,1

Valentiam, Vazquez, aliósque hîc: disputant idem D. Thomas, &

Ferrariensis 3. contra gen. cap. 115. & sequentibus: Scholastici, licèt

breuiter 2. sentent. dist. vlt. vbi Maior, Marsilius, Richardus &

3. sentent. distin. 37. vbi Palacius, Gabriel, Ouandus, Rada tom 2.

controuersia vlt. seu 20. Alensis 3. parte, quæst. 26. Parisiensis lib. de

Papali, & Regia potestate, & lib. de Legibus. Hugo Victorinus tractatu de potestate le-

gum. Isidorus 9. etymolog. seu originum per plura capita, & lib. 2. c. 10. Gerson. 1. par. tract.

de potest. Eccles. consid. vlt. Alphab. 1. & 3. p. tract. de vita spirit. à lect. 2. Alphab. 61.

Driedo tom. 2. tract. de libert. Christiana. part. 1. à cap. 2. Sotus 1. & 2. de iustit. Castro de

lege pœnali, & contra hæreses, verbo, lex. Azor. lib. 9. & 6. Institut. moral. Viguerius

cap. 15. Victoria duplici relect. de potest. Ecclesiæ, & ciuili. Almainus & Okam lib. de po-

testate ecclesiastica, seu Pontificia. Paludanus libr. de potestate ecclesiastica. Heruæus libro

de potestate Papæ. Syluester, & alij Summistæ verbo, lex, & aliis. Iunilius libr. de partibus

diuinæ legis. Adrianus quodlib. 6. Maior 4. sent. dist. 1. quæst. 4. §. secundus terminus, in po-

steriori editione. Enchiridion Concil. Colon. in decalogo, Emanuel Rodriguensis. to. 1. quæstio.

regularium q. 6. & 7. q. 66. & sequentib.

  Alexius Salamanca tribus dialogis de Republ. Christi. Bellarminus tom 1. controuers.

de Pontifice, lib. 4. cap. 19. & controuer. de laicis, lib. 3. cap. 9. & sequent. Gregorius Sayrus

in thesauro casuum toto. lib. 3. Toletus lib. de septem peccatis. cap. 17. & sequentib. Cosmas

Philiare 35. Summæ per aliquot capita Alphon. Viualdus in candelab parte 4. ex Iurispe-

ritis, Simancas 4. lib. de Repub. Antonin. 1. parte, tit. 11. vsque ad finem. Albertus Bologne-

tus disputationibus de lege, iure, & æquitate: habetur to. 1. tractatuũ, Thomas Bozius libris

de iure. Pandulphus Piateius in lexico iuris, verbo, lex, & verbo ius, & in catalogo legum<-P>

@@0@

@@1@2 Præfatio.

<-P>Romanarum, cui præposuit libros Manutij de legibus Romanis, Sebastianus Medicis

tract. de legibus, & statutis, & repetitione cap. ait autem lex. dist. 4. Rebuff. in constit. reg.

in proœmio gloss. 1. & sequentib. Thom. Conanus Ferrarien. in proœmio decretal. Andræas

ab Exea in tit. de constitution. leg. Hispaniæ tit. 1. partita 1. & lib. 2. nouæ compil. titul. 1.

& lib. 1. ordinamenti titul. 4. vbi optimè Didacus Perez in proœmio. Anton. Gab. tom. 2.

commun. opinion. tit. de lege. Bald. Perusinus tract. de statu, & alio regal. statut. habentur

tomo 2. Tractatuum fol. 86. & 199. Henningus Arnisæus in sua politica, Constantinus

Rogerius tractatu de iuris interpretatione, & tract. de legis potentia, & communiter alij

Iurisperiti cum Gratiano, dist. 1. & nonnullis sequentib. & in decretalib. & in 6. titulo de

constitutionib. alij Instit. de iustitia, & iure; & de iure naturali, gentium, & ciuili: & in

C. & ff. titulo de legib. & in ff. titulo de iustitia, & iure; & tomo 1. tractatuum multa

habentur opuscula ad hanc rem pertinentia: de qua etiam Nauarrus cap. 23. à n. 39. & lib.

de finib. ad c. cùm minister, 23. quæst. 5. & in consiliis lib. 1. tit. de constit.

  Ex Philosophis Plato in Minoe, & 12. libris de legib. Arist. 5. ethic. c. 1. & 7. & in libris

politicorum, & alibi, sæpe: Cicero tribus libris de legibus. Architas lib. de lege, & iustitia.

Chrysippus lib. de lege, vt notat gloss. ad leg. 2. ff. de legib. vbi dictum quoddam Chrysippi

refertur, aliud Demosthenis. Licèt autem de legib. Theologi, Iurisperiti, & Philosophi tra-2

ctent: non tamen eodem fine, & modo. Nam Philosophi solo lumine naturali nituntur,Quo fine tot|& tanti de|lege tractent.

quos iuris ciuilis interpretes imitantur, qui iustam moralem philosophiam loquuntur: vnde

Vlpianus l. 1. ff. de iustitia, & iure, Veram, inquit, Philosophiam, & non simulatam

affectamus, & Cicero 1. de legibus dicit, Ex intimis Philosophiæ hauriendam esse

iuris disciplinam: Quapropter non immeritò dixeris, iuris ciuilis prudentiam subordi-

nari, & subalternari morali Philosophiæ, & quidem iurisperiti leges considerant, quate-

nus ad quietem, & pacem Reipub. necessariæ sunt, vt patet l. vlt. ff. de legib. & l. 2. C. de ve-

teri iure enucleando: quamuis, supposita in legislatoribus fide diuina, leges ciuiles multa ad

ipsam, & Religionem Christianam tuendam, & propagandam, ac proinde ad gratiam, &

gloriam consequendam statuant, quod sacri Canones maximè præstant, quare plus habent

supernaturalitatis, præsertim cùm procedant ex supernaturali potestate collata Petro in

illis verbis Ioan. 21. Pasce oues meas, & ius diuinum imitentur, illíque conformentur.

Vnde Innocent. III. c. qualiter, & quando, de iureiurando, ait, Sanctiones Ecclesiasti-

cas ex nouo, & veteri Testamento originem duxisse. Theologi verò potissimè legesTheologi cur|delegib. agāt.

considerant, quatenus voluntatem dirigunt, & astringunt, ab eisque pendent bonitas, &

malitia, meritum, & demeritum humanorum actuum. Deinde Iurisperiti per se loquendo,

solas leges humanas considerant, vt habetur l. 1. ff. de const. Theologi verò præcipuè diuinas:

quia magis spectant ad Deum, qui est obiectum Theologiæ, & magis participant de diuina

reuelatione, quæ est ratio formalis sub qua, obiecti Theologiæ.

@@0@

@@1@3

#(IMAGE)

DISPVTATIO PRIMA

DE NOMINIBVS, ACCEPTIONIBVS,

CONDITONIBVS, AC DEFI-

NITIONIBVS LEGIS.

#(IMAGE)

Tractatus decimus quartus de Legibus.

------------------------------------------------------------

SECTIO PRIMA.

De etymologia Legis.


IN primis legem à ligando3

dici, docẽt D. Thomas hacLex vnde di-|catur.

quæst. 90 art. 1. Valentia

puncto 1. Gabriel 3. distin.

37. quæst. vnica, art. 1. Sot.

1. iust. quæst. 1. art. 1. gloss.

cap. lex est, d. 2. vbi Archi-

diaconus ait, legẽ aliquan-

do dici, quia ligat vinculis,

& præceptis, secundùm Pol. idem Syluester, verbo,

lex, in principio, Tabien. & Angelus ibidem, &

Iacobus Vngarellus additione ad Angelum, Pari-

siensis lib. de legib. cap. 1. Antoninus 1. part. titu. 11.

cap. 2. §. 1. Gerson alphab. 2. lit. P, idem ex Cassio-

doro docet Clictouæus super Damascenum 4. fidei

cap. 23. Maior 4. dist. 1. q. 4. in explicatione secundi

termini.

  Consonat Scriptura, quę leges appellat Vincula,

iugum, neruum, Actuum 15. Quid tentatis Deum

imponere iugum super ceruices discipulorum, quod neque

nos, neque Patres nostri portare potuimus: & Ierem. 2.

Fregisti iugũ, rupisti vincula, dixisti, Nō seruiam. Psal. 2.

Dirumpamus vincula eorum, & proiiciamus à nobis iu-

gum ipsorum. Iob 13. Posuisti in neruo pedem meum,

id est, in cippo, vt omnes ferè Hebręi interpretātur,

& translatio Regia Complutensis, & Tigurina: &

nomine nerui, aut cippi, legem intelligunt D.

Thomas, Lyranus, & Carthusianus ibid.

  Deinde Isidorus 2. etymol. c. 10. & lib. 5. c. 3. &4

translatũ est in c. ius generale, & c. lex. dist. 1. dicit,Lex à legendo|dicitur.

legem à legendo dictam esse, quia scripta, ac proin-

de legibilis esse debet: in quo distinguitur à more,

seu consuetudine, quæ quidem scripta non est; &

alij dicunt, à legẽdo dictam esse: quia publicè lege-

batur, vel legenda proponebatur: legẽ enim Græci,

teste Demosthene, sic ferebant ad populum; in pri-

mis à legislatore palàm recitabatur: deinde in loco

maximè conspicuo perscribebatur ad tertiam con-

cionem vsque. Tum à scriba legebatur, vt quisque,Lex qualiter|ferretur apud|Athenienses|& Romanos.

siquid non è Repub. existimaret, liberè proferret.

Postremò Monothetis, qui ex iudicibus iurati deli-

gebantur, dabatur, vt eam denuò perpendentes,

vel exequerentur, vel antiquarent. At apud Roma-

nos primùm deliberabatur à Senatu consultante;

num vtilis esset lex tunc ferẽda? deinde si è Repub.

videbatur, proponi solebat populo tribusnundinis,

in 3. autem nundinarum foro rogabatur populus à

Consule, hoc est, interrogabatur, an id placeret,

quod patres statuissent: si placere responderet, tunc<-P>@@

<-P>lex tabulis æreis incisa parieti affigebatur, vt ab

omnibus legeretur, & obseruaretur: inde lex roga-

tio dicitur apud Ciceronem Philippica 1. vide Par-

dulphum in lexico iuris verbo, lex.

  Sunt qui dicunt, legem à legendo dictam, quiaCur lex à le-|gendo dica-|tur.

sæpe legenda est, vt mentem instruat, & illuminet,

iuxta id Psalm. 18. Præceptum Domini lucidum, illumi-

minans oculos: & Psalm. 118. Lucerna pedibus meis ver-

bum tuum, & lumen semitis meis: Prouerb. 6. Manda-

tum lucerna est, & lex lux, & via vitæ. Hanc legis ety-

mologiam ab Isidoro traditam sequitur Salmeron

tom. 1. prologomeno 25. ex Ouidio 1. metamorph.


                        ---------- Nec verba minacia collo

                    Ære legebantur.

Et Sotus 1. iust. q. 1. art. 1. Ferdin. Mendoz. lib. 3. disp.

iuris, cap. 13. sed non quadrat legi naturali; nō enim

est scripta, nisi metaphoricè, iuxta id Rom. 2. Cùm

enim gentes, quæ legem non habent, &c. qui ostendunt

opus legis scriptum in cordibus suis, scilicet, medio na-

turæ lumine, vt exponit Toletus ibi, & Hieronym.

ad Algasiam, quæst. 8. tomo 3. sicut etiam de lege

noua scribitur Hiere. 31. Dabo legem meam in visceri-

ribus eorum, & in corde eorum scribam eam; quòd si lex

naturæ, vel alia in corde scripta est, ibi legi debet.

  Tertiò denique alij legem à legendo dictam ar-5

bitrantur, sumendo legere pro eligere, seligere, seuLex cur iterũ|à legendo sit|dicta.

deligere: (nam hoc etiam significat legere, vt dicit

Varro 5. de lingua Latina, & patet ex Cicerone

oratione pro Milone.) Vel quòd cũ magna, & pru-

denti electione ferenda sit, vel quòd vnicuique

ostendat, quid ei deligendum sit. Vnde Cicero 1. de

legibus, à legendo dictam legem putat, quoniam

vis delectus in lege est, idem ait Vida 2. de dignit.

Reipubl. Conanus 1. commentariorum iuris ciui-

lis, cap. 8. Sotus 1. iust. quæst. 1. art. 1. Rada parte 2.

controu. 20. art. 1. Castro 1. de lege pœnali, cap. 1. &

Augustinus quęst. 15. noui Testamẽti, inquiens, Lex

ab electione dicta est, vt è multis, quod eligas, sumas. Vide

quæ dicimus sect. 9. in fine.

------------------------------------------------------------

SECTIO II.

De nomine iuris, quod legi etiam conuenit.


IVs varias habet significationes, vt vi-6

dere licet, l. 1. vlt. & penult. ff. de iusti-Iuris variæ|significatio-|nes.

tia & iure, & apud D. Thomam 2. 2. q.

97. art. 1. eius interpretes ibi, & Moli-

nam tractat. 1. de iustitia, disp. 2. quæ

omnes ad duas reuocātur, iuxta duas etymologias

huius vocis, ius, quas scire expedit, iuxta id Vlpia-

ni l. 1. ff. de iustitia & iure, Iuri operam daturum priùs

nosse oportet, vnde iuris nomen descendat. Prima est, vt<-P>

@@0@

@@1@4 Quæst. XC. Tract. XIIII.

<-P>ius à iusto, vel iustitia dieatur, quam deriuationem

habet Vlpianus dicta l. 1. loquens tamen de iure

pro iurisperitiæ arte, seu scientia sumpto; & Iusti-

nianus Institut. de iustitia & iure. §. 1. Isidor. 5. ety-

molog. c. 3. & habetur c. 2. dist. 1. Ius, inquit, dictum

est, quia iustum est. Solet autem iustitia dupliciter su-

mi, vt latè ostendit Molina suprà, disp. 1. Primò ge-

neraliter pro omni virtute, quia omnis virtus ęqui-

tatem seu æqualitatem aliquam facit, & omnis eius

actus adæquatur regulæ, scilicet, rationi, & diuinæ

voluntati. Secundò sumitur iustitia pro virtute ad

alterum, quæ vnicuique aliorum tribuit, quod illo-

rum est, iuxta id Vlpiani, l. iustitia. ff. de iustitia &

iure: Iustitia est constans & perpetua voluntas ius suum

vnicuique tribuens: ita etiam ius potest significare

quidquid est æquum & consentaneum rationi,Ius quicquid|æquum est, &|consentaneum|rationi signi-|ficat.

quod est obiectum omnis virtutis affectiuæ: vel

potest significare obiectum specialis virtutis iusti-

tiæ, quale est actio externa iusta, quæ ius vocatur ab

Aristot. 5. ethic. c. 7. & quamuis hæc posterior signi-

ficatio sit magis propria, & frequentiùs vsurpata:

tamen ex illa generaliori posuit hoc nomen ius ad

legem significandam transferri: quia vera lex sem-

per præcipit quod est rationi, & diuinæ voluntati

consentaneum. Vnde Cicero 2. de legib. ait, In ipso

nomine legis esse vim, atque sententiam iusti & iuris co-

lendi. & Arist. 5. ethic. c. 1. ait, Iustitiam & iustũ æqui-

uocè dici: nam iniustus est & qui à legibus exorbitat, &Iniustus quis|dicatur.

qui plùs capit, atque iniquus, quare & iustum esse eum,

qui legitimè facit, & eum qui æquus est, iustúmque id

esse, quod est legitimum & æquum; iniustum verò, quod

est contra leges & quod est iniquum, &c. Alij verò, vt

Soto 3. iust. quæst. 1. art. 1. magis placet, vt iustitia &

iustum à iure dicantur; iustum enim dicitur, quia

est secundùm ius, sicut venustas dicitur à Venere,

quia in ea Venus stare videtur, teste Cicerone 2. de

natura Deorum circa medium. Nec obstat Vlpianus

ius à iusto deducens, nam, vt diximus, & notāt mul-

ti Iurisperiti, loquitur de iure sumpto pro iurispru-

dentia, non pro lege, aut pro obiecto iustitię. Quod

non aduertit Sotus 3. iust. quæst. 1. art. 1.

  Alia etymologia huius vocis, ius, à Latinis rece-7

pta, vt ex Calepino constat, est, vt ius quasi iussus,

vel iussum à iubendo dicatur: ita Rodolphus Agri-

cola lib. de inuent. dialect. vnde antiqui iura appel-

labant iussa, vt inquit Pomponius Festus, quem re-

fert Franciscus Conanus 1. commentariorum iuris

ciuilis cap. 2. & sic clarum est propriè significare le-

gem, præsertim positiuam, siue sit scripta, siue non.

Vnde Sallustius in Catilinā dixit, Ius est ciuilis æqui-

tas, vel scriptis, & legibus sancita, vel institutis, & mori-

bus recepta. Et Isidor. 2. etymol. c. 10. & lib. 5. c. 3. di-

xit, Ius genus esse: legem autem iuris speciem, & habetur

c. 2. d. 1. vbi Isidorus de lege tātùm scripta loquitur,

qua superiùs est ius: nam vltra legem scriptam, mo-

rem seu consuetudinem ambitu suo complectitur,

& quamuis aliqui recentiores dicant, ius à iubendo

dictum, non comprehendere primariam legem na-

turæ: quia hæc est ipsa rationalis natura: censeo ta-

men id esse falsum; quia, vt infrà videbimus, etiā lex

naturæ primaria & propriè dicta, præceptũ & ius-

sio quædam est, nam omnis lex iubet, ac pręcipit, vt

Conanus suprà docet. Qui & aliā affert deriuationẽ

iuris, vt ius dicatur à iuxta, quia iuxta legem sit, & eiIus à iuxta|præpositione|dicitur.

adæquetur & accommodetur, veluti suæ regulæ: sic dici-

mur ius in re vel ad rem habere, quia iuxta legẽ ad

me res illa pertinet, & ius habere ad aliquam actio-

nem, quia lex mihi illam concedit. Itaque facultas,

quam lex concedit, ius vocatur, & quia hoc ius ali-<-P>@@

<-P>quādo in cognatione vel alia necessitudine funda-

tur; ideo necessitudo illa ius dicitur à Martiano l. fi.

ff. de iust. & iur. imò & locus, in quo ius hoc dici-

tur, ius dici solet; sicut locus, in quo Senatus cōgre-

gatur, dicitur Senatus, vt docet D. Tho. 2. 2. q. 57. art.

1. ad 1. & Paul. l. pen. ff. de iust. & iur. sic Terẽtius, In

ius ambula, sic etiā dicimus aliquẽ in ius vocari: sic

etiā Gręcis, ἀγορὰ, & Forẽsis, actio, & forum dicitur.

  Aduerte autem, scriptores aliquādo distinguere8

ius ab æquo & bono, vt ex Budæo, & aliis notat Vi-Ius ab æquo|& bono ali-|quando distin|guitur.

ues 2. ciuit. c. 17. sicq́ue dixit Cicero in Bruto: Crassus

multa contra ius scriptum pro æquo, & bono dixit. Lo-

quuntur hi auctores de iure, prout significat legẽ

humanam, quæ licèt iusta sit, & in cōmuni iustum

& æquum præcipiat: aliquando tamen in particula-

ri, ita cessat eius ratio contrariè, vt iniustum & ini-

quum sit eam seruare: qua ratione ad virtutem epi-

ikaiæ pertinet aliquando agere contra verba legis,

vt iustum & æquum, quod ab ea per se & formali-

ter intenditur, obseruetur: de qua re vide Paul. l. in

omnib. ff. de regul. iur. Budæum initio annotationũ

ad Pandectas, & Sotum suprà. Hoc igitur modo di-

stinguitur ius à bono, & æ quo, & illi contrariatur

materialiter potiùs quàm formaliter: quia verba le-

gis materialiter sumpta, sonant, quod hîc, & nunc,

iniquum, & iniustum esset: Atque hoc etiam voluit

Isidorus 5. etym. c. 2. cùm dixit, Fas lex diuina est, ius

lex humana, & habetur d. 1. c. 1. vbi hoc exemplo ex-

plicatur: Transire per agrum alienum fas est, ius non est,

quia. nimirum lex humana per se potiùs prohibet

illum transitum, tamen si ex rationabili causa, præ-

sertim absque detrimento, id fiat, licitum est iure

diuino. Sic explicat glos. ibi, & Henric. quodlib. 9 q.

26. quamquam D. Thom. 2. 2. q. 57. art. 1. ad vlt. ali-

ter verba illa exponat: vt nomen iuris secundùmIus & fas|quomodo di-|stinguantur.

specialem quamdam proprietatem magis cōueniat

legibus, quæ ordinātur ad Deum; quia Deo nō pos-

simus reddere æquale, & ideo respectu Dei lex po-

tiùs fas, quàm ius appellatur. Sed iam in communi

vsu ius accipitur pro quacunque lege, & ita in præ-

senti vocem istam vsurpabimus. Sic Arist. 1. polit. c.

2. dixisse videtur, Ius esse iusti iudiciũ, & ordinationem

ciuilis societatis, primo nomine legem naturalem, se-

cundo ciuilem indicans. Sicut autem medicina pri-

mò significat medicũ, quo sanitatem cōseruamus,

vel recuperamus: secundariò autem per translatio-

nem, & analogiam, artem, qua tale medium cogno-

scitur; ita à iure sumpto pro lege translatum est no-

men ad significandum scientiam legis, seu legum,

& ita Celsus apud Vlpian. l. 1. ff. de iust. & iur. dixit,

Ius esse artem boni & æqui, vt ait D. Thom. 2. 2. q. 57.

art. 1. ad primum.

------------------------------------------------------------

SECTIO III.

Quibus nominibus lex ab Hebræis, Græcis &

Chaldæis vocetur.


LEx Græcè νόμος, dicitur à verbo, νέμω, seu9

νομέω, quod significat pascere, regere, instiLex quare|Græcè νόμος|dicatur.

tuere, & instruere: vel, vt inquit Cic. 1. de

legib. Vida 2. de dign. Reip. Azor lib. 5. c. 1. q. 1. Par-

dulphus in lexico iuris, verbo, lex, tribuere, quia lex

ius dicitur. Vnde Cicero 1. de legib. si lex ius quo-