İstanbul ansiklopediSİ
Yüklə 5,06 Mb.
|
1326 (M. 1910-1911) 3. Simitçi, Börekçi, Kadayıfcı, Kurabiyeci Es nafı Cemiyeti 73 4. Eski Bedestan Esnafı Cemiyeti 165 5. Nakkaş, Sıvacı ve Kalemkâr Esnafı Cemi yeti 282
10. Deniz Amelesi Cemiyeti 107 -11. Lağımcı, Kuyucu, Ocak Süpürücü Esnafı Cemiyeti 321
14. Saraç Esnafı Cemiyeti 74 15. Kantar îmalci Esnafı Cemiyeti 29 1327 (M. 1911-1912)
BF ESNAF, İSTANBUL ESNAFI — 5SM — İSTANBUL ANSİKLOPEDİSİ — 5337 ESNAF, İSTANBUL ESNAFI
1328 (M.1912-1913)
1329 (M. 1913-1914)
1330 (M. 1914-1915) 40. Haliç piyade kayık ve sandalcıları Esnafı Ce miyeti 216
50. :' . 51. Çulha Esnafı Cemiyeti 43 . - :
52. Meyva Kabzımal Esnafı Cemiyeti 45 53. B. Kapalı Çarşı Döşemeci ve Yorgancı Es nafı Cemiyeti 83 54. Keresteciler Esnafı Cemiyeti 37 55. Demirciler Esnafı Cemiyeti 63 56. Tesbihci, Kehrübâcı, Parmaklıkcı, Ağızlıkçı Esnafı Cemiyeti 24
1336 (M. 1930) 63. Salcı Esnafı Cemiyeti 30
1331-1335 (M. 1915-1919) 1335 «M. 1919) 80 67. Bakkal Esnafı Kalfa ve Çıraklar Cemiyeti 115 1337 (M. 1921)
yeti 62 71. Perükâr Esnafı Cemiyeti 47 72. Osmanlı Sazende ve Hanende Teali ve Teâ- vün Cemiyeti 108 1338 (M. 1922)
Y5. Kutucu ve Tezgâhcı Esnafı Cemiyeti 49 76. Mutaf Esnafı Cemiyeti 14 1339 (M. 1923)
84. Parmaklıkcı, Hurdekâr ve Tornacı Esnafı Cemiyeti 74.
60 87. Rehber ve Tercümanlar Cemiyeti 12 1340 (M. 1924) 88. Sefâini Tüccâriye Gemici ve Ateşçileri Es nafı Cemiyeti 86 89. Liman Tahmil ve Tahliye Deniz İşçileri Ce miyeti 72 .
90. Gazoz Âmilleri Cemiyeti 83 91. Çorab ve Fanila Mensucatı San'atkârânı Cemiyeti 50 92. Sefâini Tüccâriye Doklar Rampa ve Boya- ... cılar Cemiyeti 121
1341 (M. 1925) 93. Lokantacılar Cemiyeti 33 94. Deniz Nakliyat Müteahhidleri ve Emvali Tüccariye Yazıcı ve Aktarmacıları Esnafı Cemiyeti 46 îstanbul Telefon Rehberinde kayıtlı esnaf dernekleri (cemiyetleri) şunlardır :
12; Demirciler ve Madenî Sanatkârlar Derneği
30. Plâstik Eşya İmalâtçıları Derneği îstanbul Telefon Rehberinden aldığımız yukardaki cedvelde, bu makaalenin konusunu teşkil eden îstanbul Esnafının kurduğu loncalar ile loncaların yerine kurulmuş ilk esnaf cemiyetlerinin isimlerine pek ender rastlanıyor. Öyle tahmin ediyoruzki bazı esnaf cemiyetleri telefondan mahrumdurlar. ESNAF CEMİYETLERİ MÜHÜELEEt — Eski esnaf cemiyetlerinin resmî mühürleri
(Attarlar Cemiyeti Mühür ü) ESNAF, İSTANBUL ESNAM — 5338 — İSTANBUL ANSİKLOPEDİSİ — 5339 ESNAF. İSTANBUL ESNAFI
son derece dikkate değer; mühür biri sap, dördü asıl mühür olmak üzere beş parçadan mü-rekkeb olarak yapılırdı; mührün dört parçası cemiyetin birer azasında, sap parçası da reis-cle dururdu; cemiyet adına bir kâğıd mühürleneceği zaman idare hey'etinin tam ittifaka varması şarttı, azanın biri muhalif kalsa, kendisindeki mühür parçasını vermediği takdirde mühür kullanılamazdı, ittifaka varıldığı zaman dört parça bir araya getirilir, her parçanın yivli sap kısmına reisdeki asıl sap parçası geçirilerek mühür kullanılırdı. Elimizde bu çe-gid mühürlerden Attarlar Cemiyetinin bir mührü vardır, mühürde «Cemiyeti Attâran» yazılıdır ve 1297 M. 1880 târihi bulunmaktadır. Nâşid BAYLAV Simitçi (Besim: S. Bozcalı) ESNAF CİVANLAKI, GÜZELLERi — Yüz yıllar boyunca kalender meşreb şâirler zanaat sahibi ve esnafdan güzel gençleri manzumelerle övmüşlerdir; esnaf dan veya zanaat erbabından bir güzel gene sânında kıt'aiar, gazeller şarkılar yazılmış, hattâ bunlarla da yetinilmeyerek, istanbul, .Edirne ve Bursa gibi büyük şehirlerin esnaf civanları bir bir gelenek olarak «Şehrengiz» adı verilen müstakil manzum risalelerde toplu bir halde övülmüşlerdir, ve bu risalelere «Şehrengîzi istanbul», «Ç-ehrengîzi Edirne», «Şehrengîzi Bursa» diye isimler verilmişdir. Şehrengizlerin bir hususiyeti hangi büyük şehrin esnaf civanları üzerine yazılmış ise o güzel gençleri ayrıca isimleri ile zikretmiş olmalarıdır. Şehrengizler üzerine ilk cid
şehrengizler ve Şehrengizlerde istanbul» adı ile ancak 142 sayfalık küçük bir kitab hâlinde 1958 yılında yayınlanmıştır. Üstâd Agâh Sırrı Levend bu kitabcıkda istanbul üzerine 10, Bursa üzerine 10, Edirne üzerine 5, Gelibolu, Siruz (Serez) ve Yeni 2 şer, Balgrad, Yenice-vardar, Rize, Sinop, ' Magnisa.. Antahya, Taşköprü, Diyarbakır şehirleri üzerine l er, adı zikredilmemiş şehirler üzerine de 3 şehrengizi tanıtmışdır. Bilinen istanbul Şehrengiz-leri Çorlulu Kâtib -. (Kâtibi), Taşlıcah Yahya Bey, Kalkande-lenli Fakîrî, Safî, Derviş Meh-med Fikrî, Kastamonulu Kıyâsî, ismail Tâib, Camâlî Ahmed, Ulvî Çelebi tarafından yazılmışdır. Bir istanbul şehrengizinin nâzımı bilinmiyor. Uncuzâde Mustafa Fehim'in istanbul Şehrengizi ise diğerlerinden tamamen ayrı bir edada olub gaayetle müstehcendir (B.: Şehrengiz). Esnaf civanları sânında kaleme alınmış clup Şehrengiz adı verilmemiş manzum eserlerin hususiyeti de, bir devrin güzellikleri ile şöhret kazanmış gençleri yerine zanaat ve iş üzerine nükteler ve teşbihler, tariflerle anonim güzellerin, civanların övülmesidir. Istanbulun esnaf civanları üzerine yazılmış en büyük eser, geçen asır sonlarında yaşamış kalender halk şâiri Üsküdarlı Âşık Râ-zinin evrakı metrûkesi arasında bulunmuş «Hubannâmesi Nevedâ» dır. Herbiri sânında 3 beyit olmak üzere 173 çeşid esnafın civanları, şahıs ismi zikredilmeyerek övülmüşdür ki şunlardır : Abacı, Ağ meremmetcisi (tamircisi), Altın-varakcı, Arabacı, Arayıcı, Arpacı, Aşçı, Attar, Attar Mevlevi, Avcu, Aynacı, Ayvaz, Bağçıvan, Bakırcı, Bakkal, Baklavacı, Balıkçı, barutçu, Bozacı (Resim: S. Bozcalı) Basmacı, Başçı, Bekçi, Berber, beygir sürücü, Boyacı, Bozacı, Börekçi, Bürüncükcü, Canbaz, Cerrah, Ciğerci, Çadırcı, Çakşıra, Çamaşırcı, Çanakçı, Çarıkçı, Çerçi, Çıkırıkcı, Çıracı, Çiçekçi, Çizmeci, Çoban, Çorabcı, Çömez, Çömlekçi, Çöpçü, Çubukçu, Çubuk satıcı, Çulha. Dalgıç, Dam küreyici, Darbukacı, Davulcu, Debbağ, Değirmenci, Dellâk, Dellâl, Demirci, Deveci, Dilenci, Divitci, Dondurmacı, Dökmeei, Duhan-cı (tütüncü), Dutcu, Duvarcı, Düğmeci, Dül-bendci, Dülger, Elekci, Eskici, Fesçi, Gözlemci, Halı meremmetcisi, Hallaç, Hammal, Ha-murkâr, Hancı, Hanende, Hattat. Hemvacı, Hırsız, îpci, Kadayıfcı, Kâğıd basmacı, Kâğıd-cı, Kahveci, Kalafatçı, Kalaycı, Kalemkâr, Kalyoncu, Kasak Kasap çeyrekci, Kaşıkçı, Katırcı, Kâtib, Kavas, Kavukcu, Kayıkçı, Kayık yapıcı, Kaymakçı, Kazaz, Kebabcı, Kebab kestaneci, Keşiş, Kınacı, Kiremitçi, Korucu, Kozhelva-cı, Köçek, Kömürcü, Kuyucu, Kuyumcu, Kü-rekci, Leblebici, Limoncu, Macuncu, Mahalle-bici, Manav, Mandıracı, Marangoz, Mavunacı, Mehter, Mekteb kalfası, meşaleci, Mısırcı, Muğ-beçe, Mumcu, Mücellid, Müezzin, Mürekkebci, Müzehhib, Nakkaş, Nalband, Nalıncı, Natır, Ocak süpürüeü, Odun yarıcı, Okçu, Paçacı, Paçavracı, Pastırmacı, Peştemalcı, Rencber, Saatçi, Sadefkâr, Saka, Sandıkçı, Saraç, Semerci, Sepetçi, Simitçi, Sîmkeş, Sütçü, Salcı, Şekerci, Şerbetçi, Tabutcu, Tarakçı, Tavlacı, Terlikti, Terzi, Topçu, Tulumbacı, Turşucu, Yelkenci, Yemenici, Yoğurtçu, Yorgancı, Zenne, Zilci, Zurnacı. Bu eserdeki tasvirler bu ansiklopedide yukarda adları geçen esnafın kendi maddelerinde kaydedilmişdir. Buraya işleri birbirine yakın yedi esnaf civanı portresi almakla yetiniyoruz (B.: Hûbannâmei Nevedâ) : Kalafatçı Kalafatçı civan katran karası Pak eyler anı bir hamam parası Yalı uşağıdır tığ gibi lazdır Dayf perverdesi bıçkın haylazdır Kalyoncu Kalyoncu civanı o hümâ pervaz Köroğlu Reisin dalında Ayvaz Ummanı aşk üzre acar yelkeni Cezayir kesimli çıplak hülhenî ESNAF, İSTANBUL ESNAFI 5340 —
İSTANBUL ANSİKLOPEDİSİ — 5341
ESNAF, İSTANBUL ESNAFI 21, 22. 24, 25. 26. 27. 28. Kayıkçı Kayıkçı civam mahbûbun iti Yakasından eksik değildir biti Yalın ayaklıdır küşâde sîne Salmışdır ummanı aşka sefine Kayık Yapıcı Kayık yapıcı da nur u âlâ nur Kimi kâfir kimi müslüınan olur Kâfir olduğuna perçem alâmet Amma müslümanda başka halâvet Kürekci Kürekci civan kaptanpaşalı Şahin başda tam üç endaze şah Cümlesi pırpırı sekeş civelek Tıraş ider günde iki çift kürek Mavunacı Mavunacının taze uşağı Yalın ayak bıçkın ipden kuşağı Cümle dini kuru kara donlu laz Korsan perverdesi zeberdest palaz Yelkenci Seyret ol civam bîçüb dikerken Sefînei aşka ak bezden yelken Akdeniz Boğazı anın boynudur Yattığı limanı âşık koynudur Âşık Râzî'nin aşağıdaki destanı, Istan-bulun esnaf civanları sânında yazılmış meşhur eserlerden biridir : ESNAF GÜZELLERİ DESTANI 1. Bâzârı sevdayı dolaşan âşık Meyîider esnafdan !bir dilrübâya Sev sen de birini tab'a muvafık Merakın var ise ahzü ataya 2. Şahhaf güzelinin tarzu edası Kitablara sığmaz medhü senası Her bir fenden müşteriye cefâsı Bir kütübhaneye olur sermâye 3. Kâğıdcı güzeli esericedid Beyaz çehresinde yazılı ümid Hokka satarken gösterir divit 4. Bakkal güzelinin bakub yüzüne Kapılma ha yağlı ballı sözüne Koyar aklını terazinin gözüne Alıkoyar dükkânda ider sermâye 5. Balıkçı güzeli sahvirir ağı Görenin erir yürekde yağı Denizde yıpranır tez geçer çağı Yem ider âşıkı takar oltaya 6. Aşçı güzelidir velîyünnîmet Açıktır sofrası hazır ziyafet Aşıkı eylerse vuslata davet Söğüş virir sabalsleyin gıdâye Fırıncı güzeli bir taze çörek Teknesi yanında hamurkâr gerek Dakik işler yapar aynlır kepek 8. Berber güzelinin ayna cemâli Ustura cebinde var mekrü âli Yanılub eline virme sakalı Bir kılı kırk yarar söyler ustaya Tuğla Harmanı Amelesi (Resim: S. Bozcalı) 9. Kahveci güzeli şekerli sâde Bir içim su gibi tarzu edâde Ta'bi' müşteriye taştan üstâde Alışkındır merhabaya çabaya 10. Mutaf güzelinin koltuğu kaba Hem. önden gidermiş hem arka yana Kırarsa kösteği dimez merhaba Bir ip dahi vermez yanmış abaya
20. Dülger güzelinin önlüğü iğri Çatal çekiçlidir aman ekseri Terzi güzelinin dikdiği dikiş Muha'bbet ipliği sökülmez imiş « İğnesi kolunda biçimli gidiş Giyinir kuşanır başlar edaya Değirmenci güzeli bir taze ç'örek Teknesi yanında dağarcık gerek İnce işler görür ayrılır kepek Tuz ekmek kadrini verir hebaya Hamamcı güzeli âfet mi âfet Yanık yüreklere gül suyu şerbet Kurulunca göbek taşında sohbet Saraç güzelin de kat bu araya Keçeci güzelinin kaametine Akıl sır ermez çok kerametine Ben vakit cosub derviş niyetine Depindikce toz kaldırır havaya Arabacı güzeli âşık aldatır Valide vuslat ider kolan boşaltır Bâzı gaytan kırar dizgin uzaltır Bazı da gem taksan gelmez imlâya Oduncu güzeli bakar paraya Allah cemi cümlemizi koruya Kömürcü güzeli girdi araya Odunun fiâtı çıkdı bafoâya Demirci güzeli bir yalım ateş Demir örs yürekli o mâhi dilkeş Körükler ocağı zeberdest mehveş Saçar kıvılcımlar ehli sevdaya So'bacı güzelinin derdi başda Elleri işdedir gözü oynaşda Keyfine doyulmaz yağmurda yaşda Yaz gelince uğrar kara sevdaya 29 Boyacı güzeli takar oyayı Cilanın üstüne sürer boyayı , Gece uyur gündüz görür rüyayı Sıkıldıkça canı bakar aynaya 30. Leblebici güzeli heybesi dalda Nohuda verir kıvam çuvalda Kırk sene gurbetde kırk sene yolda Yine iki yakası gelmez bir araya
esnaf, istanbul esnafı 5342 — istanbul ANSİKLOPEDİSİ — 5343 esnaf. istanbul esnafı 33, ikmâl et Rûziyâ varsa noksanın Yazılsın senin de güzel evsafın Kalmasın günlü hiç başka esnafın Hâtıra geleni çekdin imlâya 34. Hayırlı sulh ile dünya düzelsin Alım satım her iş Hakka yönelsin Otuz iki esnaf hep sevka gelsin Âşıkaa destanın çıksın bahâya Kendisi 32 esnaf güzelinden bahsettiğini söylüyor ise de destanda 33 esnaf adı geçmektedir. Aşağıdaki destan da Âşık Türâbî'nindir : ESNAF GÜZELLERİ DESTANI
Ne şalvarı vardır ne de kuşağı Don paça pîreheıı ile dolaşır Perîpeyker civan başdaş aşağı 9. Hamurkârı âfet pasacı fettan Bayramlık bahşişi bir basma mintan Yılda iki bayram kâfi efendim Al götür gezdir bağ bahçe bostan 10. Kalaycı şehbazın yüzü kap kara Gaafil olan sanur anı maskara Ne güne yapılmış bunca hamamlar Hâki siyehden bir gevher çıkara
Bir incili yorgan gerekdir ana
Yüklə 5,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|