Juviviscens
Yüklə 2,44 Mb.
|
|
meteor, de anim. de resp. Aeris ab eo iion sit mentio , tanquam de elemento proprie dicto : imo I. de Resp. facit aerem aliarum atomorumreceptaculum, acproindead illas eritomninoindiffeiens. Vidt Galen, de ther. ad Pi/on . c. 1 1, nAristJ.i.degen.t.i,&lib.i-atan.t.%Ot & Lucres. L6. IV. Negare videtur aeri gravitatem,'& levitatem, 4. cæli.t. 43 imo aerem , & vacuum seu inane Democriti superiusstatuimus idem esse, ex Arist. Galen. Virgiliique authoritate. V. ©mnia. ex atomis componi vo- Iuit.
VI. Atomis insinitas esse siguras U 1 . de anim, t, 20. /. 3, phyf t. 29. 1. 1. degen.t. 1, VII. Atomis mutabiles esse sigu ras : probaturL %.pbys. t. 29. ubi corpus commune nihil aliud est , quam elementorum compages , 8t /. • . de an. t, ao. vocatur omniseminarium sigurarum, radixque sigurarum, VIII. Igneas atomos voluit esse( sehæricas,l. i.dean. t.2o. 44.10. & alibi. IX.
43 IX. Atomi in Democriti sententia /ndrviiibilessunt, modo com muni, & nonproprio, ex Avtrroe I, phyf. cnmn! ent.$f. Idestatomus unanon potest secari realirer , ita ut una riant duæ , sed tamenest divisibiiis modo Mathc matirisproprio , sive per designationem utperintellectum, extrinsece. Vocat autem modum communem , divisionemrealenr, quiaitavulgus intelligit? divisionem autem mathematicam > vo cat propriam , quod atomis ea propria sit : Unde , 8c continuum vocavit insinitum , quod mathematice posset in insinitumdividi, quamvisphysiceefletsinitum. His quatuor verbii tanta inest vis ; ut totam atomorum doctrinam fustineat. X. Congregatione atomorum sieri generationem , segregatione corruptionem, voluit. 1. i.deortu,t.f. XI. Ex paucis mutatis tottfm mutari, imo, ex eisdem aliter dispositis, sieri diversum quid , ut ex eisdem lite.- ris sit tragoedia , & comoedia. 1. u de ortu, & inter, t. f- exquaetiamcomplicatione varios emergere colores cen sus. /. dejms. XII. Alterationem sieri per meatus pronuntiavit, corpusculis sive ato mis 44
tibus I, I it gen. t. 5-6.^7. quam sententiam scquiturDemocriti lingua Lucre tius./. z.erZ. 6, ' XIII. Intensionem , & remissionem qualitatum per ordinationem , & positionem seriatim atomorom exflieuit,!, i. it ofs u-.tif.' _, XIV. Motumomnemimpetu sieri,: dixie,/. 4. cceli,t. 42. 43. HæsuntlegitimxDemocriti opiniones, de quibus nulli dubiumerit,quin ad eum spectent, cum necessaria ratiocihationis colligatione cohæreant , & si qua dubium cuipiam esset,num rta censuerit Democritus , legatdiligenter Aristotelem, Galenum, Diogenem Laertium, & maxime Lucretium: plarrumqueerit, quam seduloejus sensa perquisiverim , quamque sincere exponam. Annotayi 'præterea de alia Democriti sciehtia complures opiniones , quas brevi curiositati public* dabo, veteraque nova videbuntur. De 45 Dem ocr itus RE V I V I S C E N. S, She D E ATOMIS. PRÆF^TJO AD L E C T OR E M. TR i p l e x philosophantium ge nus in lucem nostra ætas effudit, alii enim certo cuidam autori sunt add icti , cujus verbis veluti catena quadam adamantina alligantur, unde totum suum' penunt studium , ut sensus principi suo fa'vorabiles inveniant , excogitent ill i tuendo fubterfugia , & si apeno Marte propugnare non liceat , stratagematis utantur. Ita sunt nunc Peripatetici , qui uni vacantes Aristoteli , non intelligunt , quid intersit autorem explanare, vel ejus adhærereplacitis. Ingeniosum estsacramentum philosophicum dicere, & in verba magistri conceptis verbis adigi, &quantus sit Aristoteles,vixul- 1us favorabilius , quam ego,judicavit. Ad hanc philosophorum sectam reduciraus omnes eos,quialicujus insistentes 46 tes vestigiis , scriptis alienis explanandis incumbunt ,qualesjuntqui Scotumadorant, qui Raimundum Lulliumcolunt i qui Paracelsi portentosa mirantur deliria.
Aliisunt libertatis philosophies vindices, quinulltusautoritatem, 8c om nium rationes ponderant , seque veluti naturæ,&Lycæi, vel arbitros faciunt, vel restitutores : Isti novis sectis principium faciunt, siveveram habeantsapientiam , sive ambitioso errorc sutt præcipites. Ita Sebastianus Basso , qui novaadversus Aristotelem invexit. Ita Paracelsus Hippocrati , Galeno , & Avicennæ iniurlosissimus ebrius. Sic Tho mas Campenclla propriam sibiphysiologiam vulgavit, artemque medicinalem ex propriis principiis descripsit. Sic Fluddus , Crollius , innumerabilesquc chymici. Hosque optime in varias clas ses distinxeris: quidam enim novorum curiosi sunt,conscii,quam parum in vulgata philosophia certitudinia sit : alii factionum capita dici ambiunt; pauci nul- Iius retinentes sententiæ, imo nesux quidam ,soli veritati locum dant , veterum imitatores , inventoribus conditoribusque scientiarum annumerandi, qui , positaexperientia philosophanturi qualet 47 les fuerunt nostto feculo Tychones, Kcpleri, Galilæi, Seheineri, quiimmix-' tasphiicfiphiæ mathematicas illustrarunt, & nullo pene plagiatu sunt usi. Istisesse semper debuit pro emblemate puralux, proanima vero; »imieusPla. to , amicas Ar'tjiotths , magit amica Veritas. Tertiumphilosophorum genus adolescentioribus placitis vel sprctis, vel jamdelibatis , ad philosophiam anura vetulamque regressi , quærunt , ecquidnamdecoris sirmitatisque suotempore habuerit, quxnunc collapsa ni cineribusfaxell. SicSamii Aristarchi Astrologiam dcduxit Copemicus , Platonis doctrinamcelebravit cum suis Florentinis Marsilius Ficinus, & a multissæculis obsoletam pene Empedoclis phi losophiam ex parte cecinitcultissimus Lucretius, restituereque in hocopere tentamus Democriti. De tribushiscesectis, si judicium a mequæris, dicam, omnibus suumhonorem deberi, potissimamque esse , qua! unum veritatis solem adorat : At pro juventutisinstitutione, satius estAristotelem prælegerd , quod ejus methodus , & senla , otti rii lint exceptione majorai tumetiam , quiamelioriPhilosopho 48 pha. caremus ^absumpt^, vsteriiro ji-i btis , Platoneque .quj: sojufi. eupjuAfM stotele supervixity in scientia natural* valde parco nee ordinato. Unde grayillimo omnium pene.populorum cont sensu, sancta ,..& iRv.iolabaljs. e(^ ift Academiis Peripatet^cofuili P.riijc,ip«s maiestas, ut niajori diligentia itli studeaf juventus,..quem a: ytreraiii^ quibulque. vident lctupidotsssimeiColi,' Quarecum Democriti philosophiam a me rcstitui debere censui , -id primp veritatis, desiderio ingeniique exercendi causasusceptuma meest opus,, deinde c'um in j philosophkU.tnulia pqllif ejSj præscriptio , non abs refors-duxi, inia-i tegrum restituere sententias, quæ pri mo vigueruat. Si verum attigimu.s;! optatis potimur; sin minus , a nostris de-. viationibus alteri fadfcioni non parum; accedit autoritatis. Hæc.tamen privato studio continebuntur placita, neque alius mecum e philosophis cathedram aseendet regiam , præterquam Aristoteles , in publicis enim prælectionibusjuyentutis. inst.itutioqi, non autemgenio novitativeestindulgendum. ; Unum infuper moneo , brevitati* consilio , multas e meis ratiocinationibus emergences dissicuitatcs , ,?el ;omisr ' fas,
49 fas, vel abscissas, cum doctis apertum fit, inaccuratascntentiæ explicatione, omnium objectionum solutiones, tanquam in feminario quodam contineri. /t'iquis fortasse expectabit pro Democriroargumenta, quæadversarium vel mutum , vel desperatum reddant. EIuduntur omnia philosophorum tela i prisertim in scientia natural!, in qua omnes ccecutimus, & promittere ratiocinationes demonstrativas in physicis , vel temerarii est, vel ignari: lubrica esse sophistarum ingenia, &nullo pactovinciri posse scio. Id tamen sancte servaturum me spondeo, nullas dissicultates a me in aciem maligne deducendas , sedpotius omni ratione nitar, ut robur fuum habeant. Interea, mi Lector, si Democritum pro duce dedignaris, necipsecurabit, &tibi benignus arridebit. 50 DEDemocri. tus REVIv'lSCEN S, Sit* D E A T O M I S. lundamentum tothu opetis, ejus desirihtio,&methdus. QUæstioni, de compositione continui, omnibusque annexis,hoc est, totipoene philosophiæ naturah , totincubanttenebræ, utfatendum sit , nos aliquod latere principium, a quo toti disputationi lumen esses mutuandum: maximæque siunt a veritate preregrinationes, dum prætermissis quibusdam necessariis , falsisve subsumptis, errores in conscquentibus multiplicari contingit; error enim in principio levis, maximusest in sine. Ab hoc ergo vel male prasupposito,aut omiflb principio', motus, tempus, alteratio, intensio,temperamentum , rarefactio , condensiitio , mixtio,augmentatio, nutritio , propagatio rerum , alique innumera sic involvuntur, ut diligentissimum quemque confundant. Sus•
51 FuNDAMENTUM. J I Suspkor in tribus esse posse nostram circa illud principium ignorationem ^nwoquidem, in distinctione vera ma terials, &fpiritualis , quam a divisibilitatealii, aliialiundepetunt; secundo in essentia quantifatis assignanda , quam non pauci materia! primæ divisibilttarem dixerunt afferre. Sed ttrtium mihi potius omnium dissicultatum origo videtur, ignoratio veræ materiæ prims?. Ratio meat conjecturæhæc est : forma præsupponit materiam, utabaliisetiam accidentibus præsupponitur subjectum; ergo ut erit materia , ita & continuitas : forma enim, & accidentia, quæeducuntur, debent sequi naturam materiæ , cum , quidquid recipitur,per xnodum recipientis,recipiatur. : ergoaccidentia nihil ad continuitatis rationem possunt afferre : materia .enim prius est continua , quam frigida , quantavei hoc principium dissimularunt ii, quiinhæcabsurda impegerunt, clarissimi cæteroqui scriptores ; Materia sfoliataquantitate est tota in toto , & tota in quahbet parte, & tetiut mundi mate ria in punftiem mathemxticum confluent, si quantitatesfeliaretur ; ita Vasquez,& alii. Primum. itaque investigandam mibi 52 esseduximateriamprimam, quamdeindeatomis constare contendo, sicque duatant primæ hujus libri partes .• ?nswademateriaprima, altera deatomis, quibus tertia subnecti debuit , consequentiarum, cum necatomos sine motu stabilite , nee opus absque rarefactionis dissicultate explanata corriplere potuerim. Ecce itaque libri tripartitam divisionem. Quoad methodum ; tentavi nobilisfimam Euclides consuetudinem , majoris claritatis causa , a Geometrico pulvere in lycæum invehere , desinitiones, axiomata , 8c postulata, præstruens propositionibus ; deinde cum millies in re- 'bus Mathematicis , scientiæque naturalis. competerim societatem , data occasione , demonstrationes Geometricas , & Arithmeticas admiscui : multum itaque interest mathematicis , de mentis saltem Euclidis , esse initiatum : nihil enim magni in philosophia faciet, qui mathesim ignorat , atomorum certe subtilissimam scientiam nul'o modo percipiet, nedumad illussuprema rcysteria devehetur. Dispu*
53 DlSPUTATlO. I. %An detur materta prima di versa ab element::. TRibus capitibus hanc dissertationem expediam , ostensurus/nwo, juxtaDemocritum, nullamdari materiam primam diversam ab elementis. Secundo,de corum natura,numero,& proprietatibus , lecundum atomorum doctrinam tractabo. 2Vm'»,objectionei diluam. Quædifputationeceslariopræniitti debuit , ut primas atomorum spe cies possemusdistinguere. Sedutmeam sidem liberem, methodica Euclidis con» suetudine,ordiaradesinitionibus, tum .verbomm , tum etiam rerum , ne ulia subsit *quivocatio. Definitions s.' I. Element! nomine, intelligoeor* pus simplex , ad mixtorum compositionemconcurrens, quodque sit pure homogeneum. I I. Subjectum frimttrium est illud, quod qualitatum a se immediate pro- . » manantium sedei est , & ptincipium raateriale, aut essiciens: sic ignis caloris c »• **- 54 isediffit/tfubjeSiumeJiprmiarium. III. Subiectum fecundarium est lllud, quod recipit accidens ab extrinseco agentetransmissum: ut aer estsubjeHuM lecundariumcaloris ignis. , IV. Subjectum denomvat'mt* illud est, quod denominative tantum tale est, a potiori scilicet parte denominatione sumpta. Hujus distmBionis fundamentum sumitur a natura mixtionis , quAsic partes inter ft mifientur , ut nulla adsensumfit ampliusdisiinguibilis ab alia, aeproinde totum denominate abeo, quid magispercipitur, cateris qualitatibus latentibus , &Juh imperio oppre/Jis. V. Subjectum mhjesioms est ilhid, gu» stricte, & formaliter accidens inest. It* terra est formaliter subjeBum inbasionis frigoris , homo autem fubjefium denominatioms , neque enim animus algore vexari fotesi.
VI. Elementum/jtf»WKOT est, quod una qualitate cum alio conscntit ; ut aer, & ignis ex Anstotele, qui unique cahremajjignat. VII. Elementarf^wW in nulla qualitate conveniunt, ut aqua,
& ignis,ex Aristot. Principi a, -
I. Ex nihilo nihil sit : hoc est , age*- tin
55
II. Mundus destrui non potest, per caufas naturales , vi propria , & na turalites applicatas : secus , si virtutedivinaapplicentur paslb. Stceniminjactdi confummatione ignis omnia vaftabit , &mtc*lutn, terraque nova : jlpocal.c. ii.ii.i:
III. Agentium naturalium actio, juvaturabextensionei dummodositea absquedispersionevirtutis: pariter, & resistentia passi juvatur ab extensione virtu ti fuæ activæ proportionata. Ita. magmts ignis plus agit , quamparvus , & centum libra glaciei , diutius rejiftetit *stui, quamfelibra. I V. Sublata parte essentiali , perit totum , five pars ilia se habeatexparte materiæ,essicientis,formæ, sinisve : nihil enim absque hisce causis esse pctest innatura. V. gttinque suntmundipartesprincipes,& e&nt\a\es,terra,aqua ,aer, ignis, se habentes ex parte materiæ, & calum ftrmæ. VI. Ubi contrarietas datur inter agens, &passum, ibi necessario est alteratio succesliva , præcedens passi de. structionem substantialem. C 4 VII'
56 VII. Natura semper intendit, quod persectissimum est. VIII. Nonpotest introduci forma, sineprætriisdispositionibus , & ubisunt dfspositiones omnes,ibi est forma. IX. Causa principals debet continere efsectum suum,vel formaliter, vel eminenter. X. Idem est sinis actionum,&esTentiæ, nam esse,est propter operari. XI. Iniis, quæiub senfum cadunt, positaexperientia,oportet philosophari: sensibilia enim per sensus judicanda sunt. XII. Existervjtia rei dignosci potest a tribus : primo, ex caufæ necessariæ , aut efftctus neceflarii existentia , ut ignis eJ},ergo etiam calor ; dies est, ergo sol luces. Secundo, ex proportione , & reciprocationeactionum, 8tconnexionecum alio extemo existente : rcrum enim non existentium nullaestactio. Tertio,cum est ad rotius universibomim. XIII. Magis, & minus non faciunt dirferreessentialiter. POSTULATA, I. Concedatur dari materiam primam, quæcunque tandem sit , & formas iubflantiak-s. II. 57
corumautem natura,numere, proprietatibufque njhtl postulo. 'H Consideremus elementa in sua puritate , non autem quatenus mixtafunt, autalterata. C A P U T I. ELEMENTA ESSE MATERIAM PRIMAM; MIrabile utique Aristotelis in* genium in quatuor potisiimum rebus enituit : primo, in formis syllogisticis. Deinde , moralium lib. præsertim polit. 1. 5. .Tertio , in mechanicis quæstionibus. 4. In methodo, qua ufusestad autorandani nobilem materiæ primæ fabulam, quan> ab Ægyptiis ad Græcos esse derivitam, testatur Laertius , 1. 1. Utque in-primo excultissimæ ratiocinationis se fuisse ostendit, inseoundo, ciyile animal re bus hmnanisaptissimum,intertio, subtilitatis mathematicæ scientissimum, in quarto certe , -dum antiquisparum trif buit , hominem se 1 quifalli pouet , patesecit: utque in primo excolit intel- C $• lectum, 58 lectum,in secundo voluntatem , & nio> res , in tertio imaginationem , cujus palmarium opus est mechanica ; ita in quarto suo partu non satis avertit se ab ilia facultate animi , quam Platonici quickm eleganti nomine Erraticam ap pellant. Materiam certe primam daii , negabit nullus » at , an sit inanis ilia potentia, de qua certant inter se Peri patetiei , nunc est inquitendum : eruenda a fundamentis veritas , neque adversariorum desectus dissimulandi , vel tantum tribuendum autoritatiiUt ipsi ratio, j& experientia cedant. P&OPOSITIO I. Sluatuor suns materia Trlma propriety - tes, ah ipsa inseparables : prima , ut fit primum umu/cujusque corporis subjeBum : secunda , ut in 'omnibus corptrilttt naturalibus eadem reperiatur in. e£e : tertia,ut/tt ingenerabilis , & incorruptibilis : quarta t ut in ipsam cor pora omnia per disolutionem ultimam resohiantur. PRima proprietas est veluti conceptui materiæ primæessentialis, &assentittir Aristoteles in primo phys. Se cunda 59
cum enim sit primum omnium rerum subjectum , debet etiam intelligi inefle. Ratio a priori est , quia modus agendi materia; est per sui communicationem, ut etiam formæ : aliarum verocausarum, est, velper influxum, vel per intentionem , aut directionem , ut patet in essiciente, sinali , Sc idæali : cum ergo materia agat tantum per sui commu nicationem . quæ propria est agendi ra tio causarum intemarum, sequitur ejus absent iam , cum sui effectus seu compositi subsistentia, nullo modo posse intelligi, ergo in omnibus eademreperietur inefle. Tertia proprietas probatur ab Aristotele, primo phys. c, f. & sequitur evidenterex præmissis : si enim esset ge» nerabilis , vel sieret ex subjecto , vel sine subjecto : si primum ,non esset materia prima, quandoquidem assignatur prior: si secundum, neque' pariter erit necessaria ad generationem , cum sine subje cto siat: deinde daretur creatio natureliter, contra princip. i. Quarta conditio , ut in ipsam omnia resolvantur, est etiam Aristotelis , qui ait, siquidem cerrumpitur in eam ult'vm* rtsolvitur, & probatur ratione, quia, ut est
60 est compositio, ita & resolutio in opposita ratione , sed in conipositione corporis , materia est primum , quod supponitur : ergo in resolutione , erit ultimum : vis enim resolutioni? i ncipit ab eo , quod primum in compositione suit. Convenit ergo cum Democrita Aristotelesin eo , quatuor efle materiæ primæ characteres essentiales , quod erat ostendendum. Propositis II. Lhmenta sunt primum uniufeujsqut coy por'u subjeBum, in omnibus corporibut nataralibus eadem rep'erianturinejse,su?>t ingenerabilia , & incorruptibilia , .juod- Xibet corpHt i n ipsaper diffolutionem ulti- •mam refolvitur. HÆc propositio est minor lyllogisini, cujus, præcedens majoris locum obtinet , quam si probavero , acta resest. Etprimo quidem nullusdubitat de secunda nostræ propositionis parte, quod scilicet omnibus mixtis ea dem i'nsint elementa : id enim eorum resolutione patet. •Totiusrei cardo vertitur inasserenda prima materiæ primæ proprietate, qua est primum uniuscujusquecorporis subjectum , nani ex ilk depenC
61 dependent tertia, & quarta.' Et quanivis id probaredissicillimumsit, neque a Peripateticfs hactenus satis probatum sit, dari illam potentiam puram, seu materiæprimæinanitatem, tamen in arduis ausum suam Iaudem meretur. Probatfir itaquc prima proprietas per tertiam. Elementa sunt ingenerabilia , ergo sunt primum uniuscujusque corporis subjectum . Cousequentia eft evidens, nam si daretur aliud subje ctum, daretur- illorum generafio , & corruptio : si autem suntingenerabilia, & incorruptibilia, sequiturin ipsoper dissoluttonem ultimamcunctaresolvi, neque enim in incorruptibili ulterior datur resolutio: Ex tertia itaque pro prietary , sive ab antecedents posito , omnes aliæ asseruntur : probatur ergo antecedens. Primo a priori : Elementorum sinis, est , certis quibusdam præsinitisquegenerationibusinnaturapræsidere ; si au
tem generabiliaessent, & corruptibilia, nequaquam idsieret, quia ex mutatis principiis consequents mutari necessc est, atque utdectissimuscecinitLu-, cretius, 1. i. circa medium. * Jt pr'mirdia rerum Cimmutari aliqua pofens ratione rtvinfta. ^ I» -
62 Incertum quoquejam cmfiet , quidsof fit oriri. Quid nequeat '. tfte toties pofsent generatim siech re ferve.
Naturam, motus , viBum, moresquc farcntum. . Quia scilicet, imminutaparteessentiali , natura non potest amplius suis insistere Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|