meteor, de anim. de resp. Aeris ab eo
iion sit mentio , tanquam de elemento
proprie dicto : imo I. de Resp. facit aerem
aliarum atomorumreceptaculum,
acproindead illas eritomninoindiffeiens.
Vidt Galen, de ther. ad Pi/on . c. 1 1,
nAristJ.i.degen.t.i,&lib.i-atan.t.%Ot
& Lucres. L6.
IV. Negare videtur aeri gravitatem,'&
levitatem, 4. cæli.t. 43 imo aerem
, & vacuum seu inane Democriti
superiusstatuimus idem esse, ex Arist.
Galen. Virgiliique authoritate.
V. ©mnia. ex atomis componi vo-
Iuit.
VI. Atomis insinitas esse siguras U
1 . de anim, t, 20. /. 3, phyf t. 29. 1. 1.
degen.t. 1,
VII. Atomis mutabiles esse sigu
ras : probaturL %.pbys. t. 29. ubi corpus
commune nihil aliud est , quam elementorum
compages , 8t /. • . de an. t,
ao. vocatur omniseminarium sigurarum,
radixque sigurarum,
VIII. Igneas atomos voluit esse(
sehæricas,l. i.dean. t.2o. 44.10. & alibi.
IX.
43
IX. Atomi in Democriti sententia
/ndrviiibilessunt, modo com muni, &
nonproprio, ex Avtrroe I, phyf. cnmn!
ent.$f. Idestatomus unanon potest
secari realirer , ita ut una riant duæ ,
sed tamenest divisibiiis modo Mathc
matirisproprio , sive per designationem
utperintellectum, extrinsece. Vocat
autem modum communem , divisionemrealenr,
quiaitavulgus intelligit?
divisionem autem mathematicam > vo
cat propriam , quod atomis ea propria
sit : Unde , 8c continuum vocavit insinitum
, quod mathematice posset in insinitumdividi,
quamvisphysiceefletsinitum.
His quatuor verbii tanta inest
vis ; ut totam atomorum doctrinam fustineat.
X. Congregatione atomorum sieri
generationem , segregatione corruptionem,
voluit. 1. i.deortu,t.f.
XI. Ex paucis mutatis tottfm mutari,
imo, ex eisdem aliter dispositis,
sieri diversum quid , ut ex eisdem lite.-
ris sit tragoedia , & comoedia. 1. u de
ortu, & inter, t. f- exquaetiamcomplicatione
varios emergere colores cen
sus. /. dejms. finfili c, 4.
XII. Alterationem sieri per meatus
pronuntiavit, corpusculis sive ato
mis
44
mis proporrionatos sibi poros subeun.
tibus I, I it gen. t. 5-6.^7. quam sententiam
scquiturDemocriti lingua Lucre
tius./. z.erZ. 6,
' XIII. Intensionem , & remissionem
qualitatum per ordinationem , &
positionem seriatim atomorom exflieuit,!,
i. it ofs u-.tif.' _,
XIV. Motumomnemimpetu sieri,:
dixie,/. 4. cceli,t. 42. 43.
HæsuntlegitimxDemocriti opiniones,
de quibus nulli dubiumerit,quin ad
eum spectent, cum necessaria ratiocihationis
colligatione cohæreant , & si qua
dubium cuipiam esset,num rta censuerit
Democritus , legatdiligenter Aristotelem,
Galenum, Diogenem Laertium,
& maxime Lucretium: plarrumqueerit,
quam seduloejus sensa perquisiverim ,
quamque sincere exponam. Annotayi
'præterea de alia Democriti sciehtia
complures opiniones , quas brevi curiositati
public* dabo, veteraque nova
videbuntur.
De
45
Dem ocr itus
RE V I V I S C E N. S,
She
D E ATOMIS.
PRÆF^TJO AD
L E C T OR E M.
TR i p l e x philosophantium ge
nus in lucem nostra ætas effudit,
alii enim certo cuidam autori
sunt add icti , cujus verbis veluti
catena quadam adamantina alligantur,
unde totum suum' penunt studium ,
ut sensus principi suo fa'vorabiles inveniant
, excogitent ill i tuendo fubterfugia
, & si apeno Marte propugnare
non liceat , stratagematis utantur.
Ita sunt nunc Peripatetici , qui
uni vacantes Aristoteli , non intelligunt
, quid intersit autorem explanare,
vel ejus adhærereplacitis. Ingeniosum
estsacramentum philosophicum dicere,
& in verba magistri conceptis verbis
adigi, &quantus sit Aristoteles,vixul-
1us favorabilius , quam ego,judicavit.
Ad hanc philosophorum sectam reduciraus
omnes eos,quialicujus insistentes
46
tes vestigiis , scriptis alienis explanandis
incumbunt ,qualesjuntqui Scotumadorant,
qui Raimundum Lulliumcolunt
i qui Paracelsi portentosa mirantur
deliria.
Aliisunt libertatis philosophies vindices,
quinulltusautoritatem, 8c om
nium rationes ponderant , seque veluti
naturæ,&Lycæi, vel arbitros faciunt,
vel restitutores : Isti novis sectis principium
faciunt, siveveram habeantsapientiam
, sive ambitioso errorc sutt
præcipites. Ita Sebastianus Basso , qui
novaadversus Aristotelem invexit. Ita
Paracelsus Hippocrati , Galeno , & Avicennæ
iniurlosissimus ebrius. Sic Tho
mas Campenclla propriam sibiphysiologiam
vulgavit, artemque medicinalem
ex propriis principiis descripsit. Sic
Fluddus , Crollius , innumerabilesquc
chymici. Hosque optime in varias clas
ses distinxeris: quidam enim novorum
curiosi sunt,conscii,quam parum in vulgata
philosophia certitudinia sit : alii factionum
capita dici ambiunt; pauci nul-
Iius retinentes sententiæ, imo nesux
quidam ,soli veritati locum dant , veterum
imitatores , inventoribus conditoribusque
scientiarum annumerandi, qui ,
positaexperientia philosophanturi qualet
47
les fuerunt nostto feculo Tychones,
Kcpleri, Galilæi, Seheineri, quiimmix-'
tasphiicfiphiæ mathematicas illustrarunt,
& nullo pene plagiatu sunt usi.
Istisesse semper debuit pro emblemate
puralux, proanima vero; »imieusPla.
to , amicas Ar'tjiotths , magit amica Veritas.
Tertiumphilosophorum genus adolescentioribus
placitis vel sprctis, vel
jamdelibatis , ad philosophiam anura
vetulamque regressi , quærunt , ecquidnamdecoris
sirmitatisque suotempore
habuerit, quxnunc collapsa ni cineribusfaxell.
SicSamii Aristarchi Astrologiam
dcduxit Copemicus , Platonis
doctrinamcelebravit cum suis Florentinis
Marsilius Ficinus, & a multissæculis
obsoletam pene Empedoclis phi
losophiam ex parte cecinitcultissimus
Lucretius, restituereque in hocopere
tentamus Democriti.
De tribushiscesectis, si judicium a
mequæris, dicam, omnibus suumhonorem
deberi, potissimamque esse , qua!
unum veritatis solem adorat : At pro
juventutisinstitutione, satius estAristotelem
prælegerd , quod ejus methodus
, & senla , otti rii lint exceptione majorai
tumetiam , quiamelioriPhilosopho
48
pha. caremus ^absumpt^, vsteriiro ji-i
btis , Platoneque .quj: sojufi. eupjuAfM
stotele supervixity in scientia natural*
valde parco nee ordinato. Unde grayillimo
omnium pene.populorum cont
sensu, sancta ,..& iRv.iolabaljs. e(^ ift
Academiis Peripatet^cofuili P.riijc,ip«s
maiestas, ut niajori diligentia itli studeaf
juventus,..quem a: ytreraiii^ quibulque.
vident lctupidotsssimeiColi,'
Quarecum Democriti philosophiam a
me rcstitui debere censui , -id primp veritatis,
desiderio ingeniique exercendi
causasusceptuma meest opus,, deinde
c'um in j philosophkU.tnulia pqllif ejSj
præscriptio , non abs refors-duxi, inia-i
tegrum restituere sententias, quæ pri
mo vigueruat. Si verum attigimu.s;!
optatis potimur; sin minus , a nostris de-.
viationibus alteri fadfcioni non parum;
accedit autoritatis. Hæc.tamen privato
studio continebuntur placita, neque
alius mecum e philosophis cathedram
aseendet regiam , præterquam Aristoteles
, in publicis enim prælectionibusjuyentutis.
inst.itutioqi, non autemgenio
novitativeestindulgendum. ;
Unum infuper moneo , brevitati*
consilio , multas e meis ratiocinationibus
emergences dissicuitatcs , ,?el ;omisr '
fas,
49
fas, vel abscissas, cum doctis apertum
fit, inaccuratascntentiæ explicatione,
omnium objectionum solutiones, tanquam
in feminario quodam contineri.
/t'iquis fortasse expectabit pro Democriroargumenta,
quæadversarium vel
mutum , vel desperatum reddant. EIuduntur
omnia philosophorum tela i
prisertim in scientia natural!, in qua
omnes ccecutimus, & promittere ratiocinationes
demonstrativas in physicis
, vel temerarii est, vel ignari: lubrica
esse sophistarum ingenia, &nullo pactovinciri
posse scio. Id tamen sancte
servaturum me spondeo, nullas dissicultates
a me in aciem maligne deducendas
, sedpotius omni ratione nitar,
ut robur fuum habeant. Interea, mi
Lector, si Democritum pro duce dedignaris,
necipsecurabit, &tibi benignus
arridebit.
50
DEDemocri.
tus
REVIv'lSCEN S,
Sit*
D E A T O M I S.
lundamentum tothu opetis, ejus
desirihtio,&methdus.
QUæstioni, de compositione continui,
omnibusque annexis,hoc
est, totipoene philosophiæ naturah
, totincubanttenebræ, utfatendum
sit , nos aliquod latere principium,
a quo toti disputationi lumen esses mutuandum:
maximæque siunt a veritate
preregrinationes, dum prætermissis quibusdam
necessariis , falsisve subsumptis,
errores in conscquentibus multiplicari
contingit; error enim in principio levis,
maximusest in sine. Ab hoc ergo vel
male prasupposito,aut omiflb principio',
motus, tempus, alteratio, intensio,temperamentum
, rarefactio , condensiitio ,
mixtio,augmentatio, nutritio , propagatio
rerum , alique innumera sic involvuntur,
ut diligentissimum quemque
confundant.
Sus•
51
FuNDAMENTUM. J I
Suspkor in tribus esse posse nostram
circa illud principium ignorationem
^nwoquidem, in distinctione vera ma
terials, &fpiritualis , quam a divisibilitatealii,
aliialiundepetunt; secundo in
essentia quantifatis assignanda , quam
non pauci materia! primæ divisibilttarem
dixerunt afferre. Sed ttrtium mihi
potius omnium dissicultatum origo videtur,
ignoratio veræ materiæ prims?.
Ratio meat conjecturæhæc est : forma
præsupponit materiam, utabaliisetiam
accidentibus præsupponitur subjectum;
ergo ut erit materia , ita & continuitas
: forma enim, & accidentia,
quæeducuntur, debent sequi naturam
materiæ , cum , quidquid recipitur,per
xnodum recipientis,recipiatur. : ergoaccidentia
nihil ad continuitatis rationem
possunt afferre : materia .enim
prius est continua , quam frigida , quantavei
hoc principium dissimularunt ii,
quiinhæcabsurda impegerunt, clarissimi
cæteroqui scriptores ; Materia sfoliataquantitate
est tota in toto , & tota
in quahbet parte, & tetiut mundi mate
ria in punftiem mathemxticum confluent,
si quantitatesfeliaretur ; ita Vasquez,&
alii.
Primum. itaque investigandam mibi
52
esseduximateriamprimam, quamdeindeatomis
constare contendo, sicque
duatant primæ hujus libri partes .• ?nswademateriaprima,
altera deatomis,
quibus tertia subnecti debuit , consequentiarum,
cum necatomos sine motu
stabilite , nee opus absque rarefactionis
dissicultate explanata corriplere potuerim.
Ecce itaque libri tripartitam divisionem.
Quoad methodum ; tentavi nobilisfimam
Euclides consuetudinem , majoris
claritatis causa , a Geometrico pulvere
in lycæum invehere , desinitiones,
axiomata , 8c postulata, præstruens propositionibus
; deinde cum millies in re-
'bus Mathematicis , scientiæque naturalis.
competerim societatem , data
occasione , demonstrationes Geometricas
, & Arithmeticas admiscui : multum
itaque interest mathematicis , de
mentis saltem Euclidis , esse initiatum :
nihil enim magni in philosophia faciet,
qui mathesim ignorat , atomorum
certe subtilissimam scientiam nul'o
modo percipiet, nedumad illussuprema
rcysteria devehetur.
Dispu*
53
DlSPUTATlO. I.
%An detur materta prima di versa ab
element::.
TRibus capitibus hanc dissertationem
expediam , ostensurus/nwo,
juxtaDemocritum, nullamdari
materiam primam diversam ab elementis.
Secundo,de corum natura,numero,&
proprietatibus , lecundum atomorum
doctrinam tractabo. 2Vm'»,objectionei
diluam. Quædifputationeceslariopræniitti
debuit , ut primas atomorum spe
cies possemusdistinguere. Sedutmeam
sidem liberem, methodica Euclidis con»
suetudine,ordiaradesinitionibus, tum
.verbomm , tum etiam rerum , ne ulia
subsit *quivocatio.
Definitions s.'
I. Element! nomine, intelligoeor*
pus simplex , ad mixtorum compositionemconcurrens,
quodque sit pure homogeneum.
I I. Subjectum frimttrium est illud,
quod qualitatum a se immediate pro- .
» manantium sedei est , & ptincipium
raateriale, aut essiciens: sic ignis caloris
c »• **-
54
isediffit/tfubjeSiumeJiprmiarium.
III. Subiectum fecundarium est lllud,
quod recipit accidens ab extrinseco agentetransmissum:
ut aer estsubjeHuM
lecundariumcaloris ignis. ,
IV. Subjectum denomvat'mt* illud
est, quod denominative tantum tale est,
a potiori scilicet parte denominatione
sumpta. Hujus distmBionis fundamentum
sumitur a natura mixtionis , quAsic partes
inter ft mifientur , ut nulla adsensumfit
ampliusdisiinguibilis ab alia, aeproinde totum
denominate abeo, quid magispercipitur,
cateris qualitatibus latentibus , &Juh
imperio oppre/Jis.
V. Subjectum mhjesioms est ilhid, gu»
stricte, & formaliter accidens inest. It*
terra est formaliter subjeBum inbasionis
frigoris , homo autem fubjefium denominatioms
, neque enim animus algore vexari
fotesi.
VI. Elementum/jtf»WKOT est, quod
una qualitate cum alio conscntit ; ut
aer, & ignis ex Anstotele, qui unique cahremajjignat.
VII. Elementarf^wW
in nulla qualitate conveniunt, ut aqua,
& ignis,ex Aristot.
Principi a, -
I. Ex nihilo nihil sit : hoc est , age*-
tin
55
tut natumlia exigunt suhjeBum, ut ttgcme,
& taateriam circa quam 'versentur,
II. Mundus destrui non potest,
per caufas naturales , vi propria , & na
turalites applicatas : secus , si virtutedivinaapplicentur
paslb. Stceniminjactdi
confummatione ignis omnia vaftabit ,
&mtc*lutn, terraque nova : jlpocal.c.
ii.ii.i:
III. Agentium naturalium actio,
juvaturabextensionei dummodositea
absquedispersionevirtutis: pariter, &
resistentia passi juvatur ab extensione
virtu ti fuæ activæ proportionata. Ita.
magmts ignis plus agit , quamparvus , &
centum libra glaciei , diutius rejiftetit *stui,
quamfelibra.
I V. Sublata parte essentiali , perit
totum , five pars ilia se habeatexparte
materiæ,essicientis,formæ, sinisve : nihil
enim absque hisce causis esse pctest
innatura.
V. gttinque suntmundipartesprincipes,&
e&nt\a\es,terra,aqua ,aer, ignis,
se habentes ex parte materiæ, & calum
ftrmæ.
VI. Ubi contrarietas datur inter
agens, &passum, ibi necessario est alteratio
succesliva , præcedens passi de.
structionem substantialem.
C 4 VII'
56
VII. Natura semper intendit, quod
persectissimum est.
VIII. Nonpotest introduci forma,
sineprætriisdispositionibus , & ubisunt
dfspositiones omnes,ibi est forma.
IX. Causa principals debet continere
efsectum suum,vel formaliter, vel
eminenter.
X. Idem est sinis actionum,&esTentiæ,
nam esse,est propter operari.
XI. Iniis, quæiub senfum cadunt,
positaexperientia,oportet philosophari:
sensibilia enim per sensus judicanda
sunt.
XII. Existervjtia rei dignosci potest
a tribus : primo, ex caufæ necessariæ ,
aut efftctus neceflarii existentia , ut ignis
eJ},ergo etiam calor ; dies est, ergo sol luces.
Secundo, ex proportione , & reciprocationeactionum,
8tconnexionecum alio
extemo existente : rcrum enim non existentium
nullaestactio. Tertio,cum est
ad rotius universibomim.
XIII. Magis, & minus non faciunt
dirferreessentialiter.
POSTULATA,
I. Concedatur dari materiam primam,
quæcunque tandem sit , & formas
iubflantiak-s.
II.
57
It Concedatur dari elementa , de
corumautem natura,numere, proprietatibufque
njhtl postulo.
'H Consideremus elementa in
sua puritate , non autem quatenus mixtafunt,
autalterata.
C A P U T I.
ELEMENTA ESSE
MATERIAM PRIMAM;
MIrabile utique Aristotelis in*
genium in quatuor potisiimum
rebus enituit : primo,
in formis syllogisticis. Deinde , moralium
lib. præsertim polit. 1. 5. .Tertio
, in mechanicis quæstionibus. 4. In
methodo, qua ufusestad autorandani
nobilem materiæ primæ fabulam, quan>
ab Ægyptiis ad Græcos esse derivitam,
testatur Laertius , 1. 1. Utque in-primo
excultissimæ ratiocinationis se fuisse
ostendit, inseoundo, ciyile animal re
bus hmnanisaptissimum,intertio, subtilitatis
mathematicæ scientissimum, in
quarto certe , -dum antiquisparum trif
buit , hominem se 1 quifalli pouet , patesecit:
utque in primo excolit intel-
C $• lectum,
58
lectum,in secundo voluntatem , & nio>
res , in tertio imaginationem , cujus
palmarium opus est mechanica ; ita in
quarto suo partu non satis avertit se ab
ilia facultate animi , quam Platonici
quickm eleganti nomine Erraticam ap
pellant. Materiam certe primam daii ,
negabit nullus » at , an sit inanis ilia potentia,
de qua certant inter se Peri patetiei
, nunc est inquitendum : eruenda
a fundamentis veritas , neque adversariorum
desectus dissimulandi , vel tantum
tribuendum autoritatiiUt ipsi ratio,
j& experientia cedant.
P&OPOSITIO I.
Sluatuor suns materia Trlma propriety
- tes, ah ipsa inseparables : prima , ut
fit primum umu/cujusque corporis subjeBum
: secunda , ut in 'omnibus corptrilttt
naturalibus eadem reperiatur in.
e£e : tertia,ut/tt ingenerabilis , & incorruptibilis
: quarta t ut in ipsam cor
pora omnia per disolutionem ultimam
resohiantur.
PRima proprietas est veluti conceptui
materiæ primæessentialis, &assentittir
Aristoteles in primo phys. Se
cunda
59
cunda sequitur necessario ex prima,
cum enim sit primum omnium rerum
subjectum , debet etiam intelligi inefle.
Ratio a priori est , quia modus agendi
materia; est per sui communicationem,
ut etiam formæ : aliarum verocausarum,
est, velper influxum, vel per intentionem
, aut directionem , ut patet
in essiciente, sinali , Sc idæali : cum ergo
materia agat tantum per sui commu
nicationem . quæ propria est agendi ra
tio causarum intemarum, sequitur ejus
absent iam , cum sui effectus seu compositi
subsistentia, nullo modo posse
intelligi, ergo in omnibus eademreperietur
inefle.
Tertia proprietas probatur ab Aristotele,
primo phys. c, f. & sequitur evidenterex
præmissis : si enim esset ge»
nerabilis , vel sieret ex subjecto , vel sine
subjecto : si primum ,non esset materia
prima, quandoquidem assignatur prior:
si secundum, neque' pariter erit necessaria
ad generationem , cum sine subje
cto siat: deinde daretur creatio natureliter,
contra princip. i.
Quarta conditio , ut in ipsam omnia
resolvantur, est etiam Aristotelis , qui
ait, siquidem cerrumpitur in eam ult'vm*
rtsolvitur, & probatur ratione, quia, ut
est
60
est compositio, ita & resolutio in opposita
ratione , sed in conipositione
corporis , materia est primum , quod
supponitur : ergo in resolutione , erit
ultimum : vis enim resolutioni? i ncipit
ab eo , quod primum in compositione
suit. Convenit ergo cum Democrita
Aristotelesin eo , quatuor efle materiæ
primæ characteres essentiales , quod
erat ostendendum.
Propositis II.
Lhmenta sunt primum uniufeujsqut coy
por'u subjeBum, in omnibus corporibut
nataralibus eadem rep'erianturinejse,su?>t
ingenerabilia , & incorruptibilia , .juod-
Xibet corpHt i n ipsaper diffolutionem ulti-
•mam refolvitur.
HÆc propositio est minor lyllogisini,
cujus, præcedens majoris locum
obtinet , quam si probavero , acta
resest. Etprimo quidem nullusdubitat
de secunda nostræ propositionis
parte, quod scilicet omnibus mixtis ea
dem i'nsint elementa : id enim eorum
resolutione patet. •Totiusrei cardo vertitur
inasserenda prima materiæ primæ
proprietate, qua est primum uniuscujusquecorporis
subjectum , nani ex ilk
depenC
61
dependent tertia, & quarta.' Et quanivis
id probaredissicillimumsit, neque
a Peripateticfs hactenus satis probatum
sit, dari illam potentiam puram,
seu materiæprimæinanitatem, tamen
in arduis ausum suam Iaudem meretur.
Probatfir itaquc prima proprietas
per tertiam. Elementa sunt ingenerabilia
, ergo sunt primum uniuscujusque
corporis subjectum . Cousequentia eft
evidens, nam si daretur aliud subje
ctum, daretur- illorum generafio , &
corruptio : si autem suntingenerabilia,
& incorruptibilia, sequiturin ipsoper
dissoluttonem ultimamcunctaresolvi,
neque enim in incorruptibili ulterior
datur resolutio: Ex tertia itaque pro
prietary , sive ab antecedents posito , omnes
aliæ asseruntur : probatur ergo
antecedens.
Primo a priori : Elementorum sinis,
est , certis quibusdam præsinitisquegenerationibusinnaturapræsidere
; si au
tem generabiliaessent, & corruptibilia,
nequaquam idsieret, quia ex mutatis
principiis consequents mutari necessc
est, atque utdectissimuscecinitLu-,
cretius, 1. i. circa medium. *
Jt pr'mirdia rerum
Cimmutari aliqua pofens ratione rtvinfta.
^ I» -
62
Incertum quoquejam cmfiet , quidsof
fit oriri.
Quid nequeat '.
tfte toties pofsent generatim siech re
ferve.
Naturam, motus , viBum, moresquc
farcntum. .
Quia scilicet, imminutaparteessentiali
, natura non potest amplius suis insistere
Dostları ilə paylaş: |