Juviviscens



Yüklə 2,44 Mb.
səhifə7/20
tarix14.08.2018
ölçüsü2,44 Mb.
#70986
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   20

, qui Copemici stipendia merent,

virtutem magneticam , nonnulli virtutem

motricem indifterentem , aliiantipathiam

, sympathiam que , Lucretius

& Empedocles primorum corporum

cursitationes in meatibus, xliialiacommmifcuntur.

Cum ergo tam dubia pro

certis supponat philosophus , & conclulio

sequatur deteriorem partem , dim

camtttejus propefttionem parum veritatis

E a minus
100

minusquecertitudinis babere.

Hippocrates , ut aitGal. 1. I. de elementir,

C. g.videtur primus omnium na

ture elemnet a excogitaffe , atque quantum

satis cffipoflit demonstrate, GfipsezstristiteletexGzl.

il. de elem. c. 5- videtut

in fuarttm rationum forma Hippocratem

imitatum fuife. Divinus itaque

senex , I . de camibus , textu primo , ubi

ostendit, quomodo ex dementis quatuor

varie immixtis homo sitgeueratus

, hanc adducit ratwnem pro elementorum

numero. Datur corpus intelligentiæparticeps,

sive calidumimmortale

, quod vocant æthera i datur

quod occupat medium mundi locum,

insimum, & supra illud insimum,humidissimum

quid ac crassissimum ; ergo

sunt quatuor elementa ratione sui situs

satis distincta; hanc autem rationem

deduxit fuo modo Aristoteles , illique

fktissecimus. Verum in tenebris natus

Hipp, iis erroribus hie scatet , quo s Chri-

Jliani in admirabile lumen vocati deride-

»i»s,hominemscilicefexputri natum,

deindeanimam ,& ignem calidum esse,

quod Democritoetiam placuit, quare

sua sponteruitHipp. ratiocinatio.

Galenus , 1. 1. de dementis , c. 5. sic

argnmentaturex Hippoc. placitis. Cor

pora
101

poraquæ rerum universitatemcomponunt,

8c ex quibus omnia siunt, sunt

elementa : sed su nt quatuor hujusmodi,

regionibus , qualitatibusque distincta ,

ergo sunt qnatuor elementa , quæ 8c

ipse rccenset : terram, aquam , aertm^

ignem,omnium prima, & simplicissima.

Responderi potest ex Democriti placitis,

concedendo majorem , & negando

mi norem : nam licet dentur hxc quatuor

corpora , negabit tamen ex iis omnibus

propriemixta sieri,ut fusius explicabitur

inserius,& qualitates primas singulis inesse.

Avicenna,l. i.d.a. sicargumentatur

a causa sinal i. Non potest sieri corporis

naturalis generatio , quin adsit sixio

quædam , extensio, & dilutiopartium ,

permeatio, & subtilisatio , deinde mixtio

cum motu. Atqui sixionem terra

præstat ; extensionem &c dilutionem aqua

; permeabilitatem & tenuitatem '

aeri motum vero mixtionis ignis promovet

: ergo cum hæc quatuor adgenerationem

omnem concurrant , scquituresseelementa.

Hæc ratiocinatio doctissimi Arabis

plusapud meest,quam Aristotelis. Concedo

itaque requiri hæc omnia ad generationem

perfectam , concede* etiam ab

E j, quatuor
102

quatuor


istis corporibus aliquid horum

fieri , concede aeris benesicio poros

esse permeabiles , at negt attenuare aerem,

cum unus ignis ad hoc munus

sussiciat: aerenim nonsigitur, utdicemus

inserius , estque aliis elementis impcrmiscibilis

, ut voluitDemocritus.qui

ilium confudit cum inani; corpora enim

ex tribus elementis componi censuit,

quæfacerentmolemi meatus autem

ab ae're : quare licet optime Princeps

Avicennaprobet , dari quatuor cor

pora i quæ concurrant ad generationem

, non probat tamen satis , ilia esse

elementaproprie, & peripatetice dicta.

Quidam insuper ita probant , dari elementa

quatuor. Primo. Tot sunt elementa

, quot sunt anni tempora , sed

sunt quatuor anni tempora ; veri re

sponded aer, æstati ignis , autumnus

terrte , hyems aquæ : ergo sunt quatuor

elementa. 1. Adde, quod dantur qua

tuor signorum triplicitates in zodiaco.

3. quatuor humores in corpore,qui qua

tuor elementis respondent , 4. quatuor

humorum motus, s. quatuor indie

naturali differentiæ, 6 quatuor morborum

tempora, 7. quatuor qualitatum

ordines , 8. quatuor in extractionibus

sjiymicis rerum differential , p. qua

tuor.
103

tuor in rebus quæ subsident reigfones:-

ergo debent admitti elementa quatuor.

Respondet ridms Democritus ad primuro,

recteproponi hanc objectionem

in Europa , sub zona temperata , Peruanorum

Yneas , Malabarum Brachima-

~nes, Sumatræ Jognes : minorem negabunt,

quod patet ex cursu solis: his enim

provinciis sub zona æquidiali 6.

mensium estæstas,6.mensium hyems,

utroque duplex, eoquod sphæram habeant

rectam . In Brasiliæ tractibusquibusdam

ver estperpetuum, ex Beretario.

Cur non dixit potius , dantur 1 1.

menses , ergo & totidem elementa; sunt

enim qualitatum sensibiliter diversarum:

aut cum Hungaro, de quo supra,

dantur 7. planetæ, ergo & 7. elementa?

Ad i. de signorum triplicitatibus quatuor,

concedo eas dari, at ncgo ex iis

probari elementa quatuor; imosupponunt

probanda. Ad 3. Respondeo , pri

mo solvendum esseS. Thoma, &Stoicit ,.

qui negant aerem esse calidum & humidum

, Vallefio qui nobiscum est, aliisque

ideinde negabitur absolute conse

quential cur enim non dixit potius ,

dantur tres principes hominis partes,

cerebro respondet aqua ob humidita-

E4 tem,.
104

tem, namutait Hipp. 1. de camibus,

t. 4. Cerebrum , est metropolis frigidi , &

glutinofi. Cordi ignis ob, calorem i calidummim,

ut ait ibid. Hipp, pmgu'usem

des eft; pingue autemigni dat pabulum.

Hepati respondet terra i in eo enim ve

næ arborum , & herbarum instar implantantur.

Ad 4. nego ab vitalibus motibus

ad elementales esse argumentandum.

Ad f 6. diconiiul iilis concludi.

Ad 7. concede has qualitatum differentias

ex Galeno , (imp!, med. sac. 1. {.

Sed nego oriri ab elementis : ut satis a

meprobatumest, l.de manna, cap. 13.

de tabaco , exercit. 3 . & ex prosesso, 1.x.-

de purgantibus, prælectione 7. Ad 8. dico,'

plurimos chymicos admittere tres

tantum differentias rerum , alios quirr

sue, ques vocant fæces , phlegma, o»

leum.essentiam , æthera ; qui vero tres,

dicuntessesalem,sulphur, mercurium,

Ad 9. Nego in iis quæ subsident quatuor

apparere regiones , sed aliquando

quinque, aliquando tres , pro variorum

corporum differentia.

Mihi arrisisset magis argumentum a

Timæo Platonis sumptum , Corpora

propter ignem videri ait , dr propter ttrram

tavgi : addo propter aquam gu-

£ari, vehkuium enim laporum est hu-x

midum,
105

midum , quod diluit salium differentias

,ex qui bus oritur sapor : sonum

edere propter aerem : ergo propter

elementum qu'mtum odoratui suntproportionata

i dabuntur ergo quinqut

eleinenta. Verum his minus severis

omissis, alias perpendamus ratiocinationes.

Tres aliæ supersunt viæ investigandi

numerum elementorum : prima per

qualitates primas , ftcunda ex natura

mixtionis, tertia a motu locali mixtorum.

Pro prima sic sit argumentum. Tot

flint elementa , quot sunt possibiles primarum

qualitatum combinationes ; sed

sunt quatuor, ergo totidem elementa;

major probatur , quia a positione proprietatis

diverse , scquitur positio na

turæ diverse : ergo cum denturhx qua

litates , ut patet experientia , scquitur

earum combinationes reperiri. Sunt

autem quatuor tantum possibiles , calidum

& siccum , calidum & humidum,

humidum,8cfrigidum,frigidum, &siccum:

ergo sunt quatuor elementa.

Pro fecunda. Sublato quolibet ex elementis

, sequitur inæqualitas miscebil

ium ,quæ mixtioni contraria est : duo

enim frigida vincent unum calidum , 8c

E|f duo
106

duo calida,unumfrigidum; ergo supercst

, ut sin t duo calida , & duo frigi da , ad

mixtionis persectionem , quæ ratio eliciturabAvicenna,

loc. cit.

Pro rer»w . Mixta . ut ait Arist. i. de

gen. text. 40. moventur ad motum

elementi prævalentis : cum ergo qua

druple* motus depræhendatur in mixtis

, erunt quatuer elementa : sic ignea

fursum seruntur, terrea deorsum , aerea,

aquis innatant , fluida terminantur

alienis terminis , & expanduntur ut

aqua : - quod patet in flamma , plumbo, .

lignis , 8c liquorihus : ergo cum illi

motus silt quadruplices; & pendeanr

ab elemento prædominante , sequitur.

dart quatuor elementa. , .

Responderi potest ad primum , solvendam

esse ' eam dissicultatem , S. .

Thomæ, Senecæ , Valletio , Stoicis

omnibus, ipsique Galeno, quiomnes

aerem calidum else negant. Seneca

certe, 1.i. nat q.c. 10. aer frigidui per

se ejl , & ehscurtu , lumen illi calorque.

aliunde sunt , in sine cap. Natura emm

Merit gelidae/i. Quæ assertioStoicorum

etiam est : Valles. in 4. meteor. Galenus

8. deusupartium, c, s.falsam vocat

Aristotelis aflertionem. aerem effe

calidum. Deinde quid probat contra.

ilium*.
107

ilium , qui diceret dari tantum tres qualitates

frimas : calorem , humiditatem ,

frigns ? ficcitas enim frivatio eft, cum

vix ulla ejus actio deprehendi possir,

quæ solo calore non possit explicari ,

dissipante humorem , at vero frigus

sensibile est. Præterea negabunt hasce

combinationes , sed corpori simplici ,

iimplicem, 8c unicamqualitatem activam

assignabunt ; quare ignem calidum,

terram frigidam , aquam humidam

faciunt , ponuntque humiditatem

tanquam medium , contraria duo fri

gus & calorem connectens ; cum utroque

enim sibi bene convenit , ignem'

frigesieri, terram calesieri , aquam humiditate

carere posse negant : sed horumactiones

velretundi, vel admixtis*

confundi , ita ad sensum terram appa»

rere calidam, cum id spiritibus igneis

tribuendum sit. Cum ergo hacpr.ma

wVrmulta supponat, aut valdecontroversa,

aut falsa de numero , & combinatione

elementorum, & qualitatum i,

nihil per eam consici posse necessarium'

est. Et revera Valles. in 4: meteor.

Arist. c. i.hancrationem vocatlevissimam.

Adsecundam rationem , Respondeo,

et iamsi • siot tantum tria elementa > ni

hil
108

hilimpedit, quo minus earationepossint

dispensari, ne alterius copia aliorum

numerum excedat. Sic enim cor

pus , cui necessaria sit humiditas , ut

j.caloruty. nonne ita dispensabuntur

elementa , ut sint ignis portionis s.

aquæ 3. terrætres, illudque corpus etiamsi

unoconstetcalido , tamen calidis

in primo anumerandum erit?

Ad»»-?<»wargumentum, responderi

potest^riwo ut supra: dtinde retorqueo

argumentum. Nullum enim mixtum

sursum sertur » ergo vel in nullo prævalet

ignis , quod adversarius non dicet

; vel ignis non movetur sursum naturaliter,

& per se , sed tantum per

accidens : imo videmusmixta, cujuscunque

sint levitatis, centrum petere,

inetalla, foffilia quævis, ligna omnis

generis, liquores , fructus , &etiamagaricum

, suber , ipongias &c. Qnæ

autem aquisinnatant , non alia id ra

tions faciunt , quam quod porosa sint

corpora, molto ae're tumida ; quare

non ita innatant, utsolasui supersicies

aquam tangat, sed tantumdem in aquam

deprimuntur , quantum aquae

necessarium esset æquiponderando suo

corpori. Sic navis centum millium pondo,

cum sibi in aquadefodit locum,

&
109

&eo usque deprimitur, dum hinc,&

inde centum millia Hbrarum aquæ extruserit,

unde & arsnauticasibisumpsit

fundamentum , & regulam , quæ

onera navibus certa proportione præ -

scribit imponenda. Et hac inductus

experientia, non existimo improbabilem

eam esse sententiam , quæ omnia

corpora mixta æqualis esse gravitatis

existimavit, differreautero rationepororumseu

meatuum , quos insercitaer,

Si ergoratione elementi prædominantis

corpora quædaminnatant, ut vu!t

adversarius , quare in navi aurea, &

argentea tuto navigari potest , ut norunt

hi, qui libros Archimedis,. de *

his quoevehuntur in aqua, falutarunte

limine , aut qui hydraulicæ , staticæ,

nauticæque principia delibarunt? Orontius

Finæus in hydraulko horologio

regio, 1. i. hprol.p, 17. navim cupream

adhibuit , & integram machinam

Hentico II- Galliarum Regi obtulir,

eaqueaquis innatabat. ergo non ratio- .

ne elementi prædominantis , fed rationepotiusaeris,

in poris vel sinubus

inclusi vel positi , innatant aut mergu ntur

mixta. Idem quod in aliis videre

poteris 5 inoleo, quod si in vasto effuderis

vase , tantum in aquam deprimetut
110

tur, quantum moles ejus habet cum

mole aquæ in ratione ponderis proportionem

; quod si nimia sit olei copia,

nequevia sit extrusioni, tune instaroperamentisuperincumbet,

qua ra


tione succos in phialis asservant phar.

macopolæ . Ex quibus patet , non probarisussicienteraphilosophis,

diiiquaswrelementa,

quod erat oflendendum :

nunc audiamus in re tam gravi Democritum.

t

Propositio XI



isftrnon est Elementum.

•p Robatur primo. Quod caret qualitatibus

primis , illud non est Elementum

; sed aer caret qualitatibus pri

mis, ergo non est elementum: major

est evidens , & si a quopiam negetur ,

quæstio erit de nomine; riant, si ele

mentum efl'evelit corpus simplex, cum

reliquis rrrum universitaUm constituens

, eoncedam inco sensu , aerem ejfe

elementumSedipR rationes alias demen

tis essentiales ineste nego : probatur

itaque minor. Si aer haberet qualitates

primas, ineptus esset adid munus,

cui destinatus elt a natura, quæ ilium

constituit mediatorem , inter cælum ,&

terC
111

terram , vehiculum specierum , actionum

, influxuum, & accidenti um transportatoremi

locum ubi sphæræ activitatis

non mutilantur ; sensilium

cognitionem , & imaginum intentionalium

sincerum side)ussorem ; quarc

.,»«b motus locales secit facile divisibilem,

ob species intentionales purissimum,

& sinecrasstsiediaphanum;propter

oculum sine colore, & aliorum

sensuum gratia sine sono , sapore , odore,

&tangibilitate, quodinaerequieto

sinceroque patet ; ut actiones propaget

: cujusvis extem* impressionis

est susceptibilis , atqueut aitTrismegistus

in Asclepio ; Atr est organum

macbina omnium , per cptam ommafiunt ...

Quæ qualitates , 8e ossicial cum in a -

qua , terra , igni ve non reperiantur, videtur

nobis anfa porrigi , aliterde aSre,

quam dealiisphilosophandi. Cujus

insuperfluidifasvacuoimpediendo, tenuitas

potis subeundis , iubtilttas dilatandis

vaporibus crassis , rarefactionique

corporum ob calorem adjuvandæ

aptissima est , 8c ubique non tam sua,

quam naturæ totius negotia pertractare

aptus natus est aer. Vnde sic argumentor.

Medium naturale , 8c proprium

inter agens, Scpatiens, de neutro par

ticipate.


112

ticipare debet, sed air est hujusmodi;

ffrgo de nullius agentis patientisve qualitatibus

participat. sit enim aer frigidus,

utvolunt Stoici, sic licebit ratiocinari.

Sicut non potest ignis activitas per-

Tenire ad passum, cum intermediat glacies

, ita neque ignis calor peiscntiri potist

intermedianteaere: quanamenim

ratione pura actio calidi,ut 6- vel $ . perveniet

ad nos, per medium frigidum

ut 7?


Ijt£ Dices raritate aeris ejus reactionem

præpediri.

Std contra, intensio qualitatit etiam

in subjecto raro resistit subjectationi

contrarix: itaflamma stuparum , & palearum:

sic ignis aqus vitæ , quamvis

sit rarus,numquam tamen frigori cedet;

ita ut frigus in eadem parte lui sit cum

calore : parker si aer dicatur calidus

humidusve, corrumpet ,retundet , &

adultcrabitactiones frigidas & siccas:

ergo neceflario concludendum est, ob

illud universale aeris ofHcium mediandi,

nullam ipsi qualitatem activam inesse :

neque enim concipi potest , quanam

tandem ratione minoris virtutis agentium

vis,in medio sibi penitus contrario

nonpessumdetur.


113

Consirm atu rex ossicio aeris replendi

locum , & pores subeundi ; natura enim

debuic hujusmodi corpus omnino

innoxium creare, nesuasubtilitate, 8c

quovis tendendi licentia , aliis corporibusossiceret.

Unde VaUefius in 4.. me

teor Aristotel. c. l.commentario primo,

cum ostendisset , quam parum probasset

fuam , de primarum qualitatum com

binations, sententiam Dux Peripateticorum

i zAn non melior ( inquit ) rat it

est airem ,aquo hommes , & perfeBiJJima

animantia erant perpetuo perpefura , in

agentium qualttatum nuUa ,• mediocritatem

excedere , fed temperatum efe , ut

ilia mediocriter afficeret? Ego quidem arbitror,

At que proinde sentio , quod in controverfiis

tonfirmavi , aeremneque calidum

nequefrigidum esse, fed in hac op

position temperatum. Nam prater dtBa,

quod aliqua qualitatt eft natura proeditum,

difficile trahitur ad contrariam ; Jed

airenihilest quod citius mutetur, de calore

ad frigus , & contra desrigor e adcalerem,

usque adeo , ut eadem die calidut

& frigidus , & utrumque impense fre

quenter fit , ergoneque cahdus nequefrigidus

est. Hæc viri extra omnem doctrinæaleam

positiscntentia , quamvis

nostræ faveat , tamcn noblscum non est,
114 DlSPUTAT. I.

in eo quod temperatum aerem faciat,

hoc est de frigore, caloreque moderate

partidpantem. Sed etiam si haberet

quatuor graduscaloris tantum, & totidem

frigoris , dissicile rrahereturady*-

ftem, quia resisterent alii gradus: erga

nequt ca'udui neque frigidw est natura

sui.

Consirmatur/^Knio , quia nihil certi



a sensibus haurire possemus , si agentium

qualitates in medio , vel favorabili

, vel vires addente , ad versante, & imminuente

perciperemus.

Vrobztm secundo propositio. Ilia non

est qualitas insita , & effluens a corpore

, cujus licet causam ab extrinseco

assignare: sed in ae're nulla est qualitas

frima, cujus causa non sit extrinseca ;

nam calescita/ok,frigescit aterra,h\iniesitab

aqua , lacubus , uligine, paludibus,

fossis , nubibus insicitur, non respuit

fodinarumhalitus, pestilentes va.

pores, cadaverum fætorem, mutatur

ventis, mflnxibut fidtrum , & tanquam

Trcteus omnium agentium imprestionibus

versatilis est : ergomellam babet qualitat

evi innatam.

Consirmatur i. quia omnibus de

mentis aliis iesitam ubique eandem

primariamqualitatemyidemus.-ita^rr*
115

t vbiquejrigrdaell, aqua bumida ignis

nullibi cahdus non est, aer tamen nusphm

sibi in qualitate prima similis,

nam varietatur, tum a cæli aspectibus,8c

certis plagis , tum abvicinia ignis subterranei,

qui ubique maxima portione

terræiminixtusest, ex Hipp. 1. de carnibust-

t.& subeodemæquatoretorretur

in Monomotapa, rigetin Peruviæ

montibus , temperatutest in Brasilia,

mutaturventis, marisvicinia, orientis

meridieique afflatu , & insinitis aliis

varietatibus , a causa cxtrinseca ortis ,

fubjacet : ergo nullam habit qualitatem

inJttamJtbL

Dices, has omnes mutationes sieri

successive , continue ubique ae'rem esse

humidum ; 8c a tribus tantum rebus

ae'rem immutariininstanti, ex Gal- 1.

deoculis, particula secunda, c 6. Hai

tfva.sant quæ aeremfine ullt temporis sp&-

tio immutimt: lumensolit ,fulgidui coltr ,

t*r lumen vifibiYu spiritus. Quod autem

aer ubique hum id us sit, patct ex ejus

consistencia, & humididesinitione, nam

facile alienis terminis continetur , successio

vero alterations ostendit resistentiam

insitæqualitatis.

Std contra. Ilia mutatio non sit con

tinue successive-, nisi quod prxexistat in

acre
116 DlSPUTAT. I.

acre contraria qualitas ; si enim aer nullaadventitia

re esses præalteratus, sed

sincerus esset, calesieret in instanti: at

vero cum a terra noctu sit fngidus factus

, a sole paulatim sensimquecalesit.

Ad rationem autem humidi , verum

quidem est , aerem ubique liquidum

esse , humidumvero nequaquam; hæc

enim dcsinitio liquid] est, ut vidcbimus

prop. xx.

Consirmatur fecundo, quia mutatio

omnis , quæ formæ inclination! con

traria est, transit, &momeutodurat,

ingenita nativaque qualitate redeunte:

atqui nulla qualitas abaerereparatur;

ergo nulla ipsi estinsita.

Probatur tertio eadem propositio.

Illud non est elementum quod non potest

venire in compositionem mixti.

Sed aer non potest venire in composi

tionem mixti, ergo aer non est elemen

tum. Major est etna i cum enim elementa

sintadmixtum faciendum, ssquitur,

quod quæ adeumscopum minime

attingerepossunt, non suntelementa,

cumnaturanihil frustra faciat.

Probatur itaque minor; Illud non po

test venire in compositionem mixti,

quod refugit unionem cum aliis; sed

aer refugit unionem , nam neque in

aqua
117

ttqua, neque in terra, aut igne sigitur

hæretve: vidcmuseniminglobulumse

se colligere ut maria dividat, liquores

ab eodem secari , &si a visciditate impediatur

, tam diu sine adhæsione in illis

carceribusmanebit,dumavoIandiIocus

detur. Contraria vero ratione se se habent

alia elementa , ignea enim corpuscuk

terra miscentur , quod patet in sictilibus

, & serro candente ; aqua vero,

& terra quam facile , quam subtiliter in

limum coalescunt : ignis etiam intrudit

ipiritus in mediam aquam i Ergo

cum neque aer cum aliis dementis uniatur,

neque ipsi conveniant qualitates

ullæex primis,/^ai/»r illi elementi

nomen »o»convenire, quod erat ostendendum.

Pr'opositio XI.

Dantur tria tantum Elementa; Terra,

e^fqua , Ignis.

SEquitur hæc propositio tanquam

Coro//sln'»wpræccdentis)nihilominus

tamen ulterius :

Probatur/,r<7»o. Tot suntelemenra,

quotreperiuntur in corporum dissolutionei

sed tria tantum reperiuntur, ut

Chymicisest manisestum ,qui sulphur,


118

mercurium , & salem , in omnibus rnixtis

reperiunt, agnosce in sulphure ignem


Yüklə 2,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin