Juviviscens
Yüklə 2,44 Mb.
|
|
, qui Copemici stipendia merent, virtutem magneticam , nonnulli virtutem motricem indifterentem , aliiantipathiam , sympathiam que , Lucretius & Empedocles primorum corporum cursitationes in meatibus, xliialiacommmifcuntur. Cum ergo tam dubia pro certis supponat philosophus , & conclulio sequatur deteriorem partem , dim camtttejus propefttionem parum veritatis E a minus
minusquecertitudinis babere. Hippocrates , ut aitGal. 1. I. de elementir, C. g.videtur primus omnium na ture elemnet a excogitaffe , atque quantum satis cffipoflit demonstrate, GfipsezstristiteletexGzl. il. de elem. c. 5- videtut in fuarttm rationum forma Hippocratem imitatum fuife. Divinus itaque senex , I . de camibus , textu primo , ubi ostendit, quomodo ex dementis quatuor varie immixtis homo sitgeueratus , hanc adducit ratwnem pro elementorum numero. Datur corpus intelligentiæparticeps, sive calidumimmortale , quod vocant æthera i datur quod occupat medium mundi locum, insimum, & supra illud insimum,humidissimum quid ac crassissimum ; ergo sunt quatuor elementa ratione sui situs satis distincta; hanc autem rationem deduxit fuo modo Aristoteles , illique fktissecimus. Verum in tenebris natus Hipp, iis erroribus hie scatet , quo s Chri- Jliani in admirabile lumen vocati deride- »i»s,hominemscilicefexputri natum, deindeanimam ,& ignem calidum esse, quod Democritoetiam placuit, quare sua sponteruitHipp. ratiocinatio. Galenus , 1. 1. de dementis , c. 5. sic argnmentaturex Hippoc. placitis. Cor pora
poraquæ rerum universitatemcomponunt, 8c ex quibus omnia siunt, sunt elementa : sed su nt quatuor hujusmodi, regionibus , qualitatibusque distincta , ergo sunt qnatuor elementa , quæ 8c ipse rccenset : terram, aquam , aertm^ ignem,omnium prima, & simplicissima. Responderi potest ex Democriti placitis, concedendo majorem , & negando mi norem : nam licet dentur hxc quatuor corpora , negabit tamen ex iis omnibus propriemixta sieri,ut fusius explicabitur inserius,& qualitates primas singulis inesse. Avicenna,l. i.d.a. sicargumentatur a causa sinal i. Non potest sieri corporis naturalis generatio , quin adsit sixio quædam , extensio, & dilutiopartium , permeatio, & subtilisatio , deinde mixtio cum motu. Atqui sixionem terra præstat ; extensionem &c dilutionem aqua ; permeabilitatem & tenuitatem ' aeri motum vero mixtionis ignis promovet : ergo cum hæc quatuor adgenerationem omnem concurrant , scquituresseelementa. Hæc ratiocinatio doctissimi Arabis plusapud meest,quam Aristotelis. Concedo itaque requiri hæc omnia ad generationem perfectam , concede* etiam ab E j, quatuor
quatuor
istis corporibus aliquid horum fieri , concede aeris benesicio poros esse permeabiles , at negt attenuare aerem, cum unus ignis ad hoc munus sussiciat: aerenim nonsigitur, utdicemus inserius , estque aliis elementis impcrmiscibilis , ut voluitDemocritus.qui ilium confudit cum inani; corpora enim ex tribus elementis componi censuit, quæfacerentmolemi meatus autem ab ae're : quare licet optime Princeps Avicennaprobet , dari quatuor cor pora i quæ concurrant ad generationem , non probat tamen satis , ilia esse elementaproprie, & peripatetice dicta. Quidam insuper ita probant , dari elementa quatuor. Primo. Tot sunt elementa , quot sunt anni tempora , sed sunt quatuor anni tempora ; veri re sponded aer, æstati ignis , autumnus terrte , hyems aquæ : ergo sunt quatuor elementa. 1. Adde, quod dantur qua tuor signorum triplicitates in zodiaco. 3. quatuor humores in corpore,qui qua tuor elementis respondent , 4. quatuor humorum motus, s. quatuor indie naturali differentiæ, 6 quatuor morborum tempora, 7. quatuor qualitatum ordines , 8. quatuor in extractionibus sjiymicis rerum differential , p. qua tuor.
tuor in rebus quæ subsident reigfones:- ergo debent admitti elementa quatuor. Respondet ridms Democritus ad primuro, recteproponi hanc objectionem in Europa , sub zona temperata , Peruanorum Yneas , Malabarum Brachima- ~nes, Sumatræ Jognes : minorem negabunt, quod patet ex cursu solis: his enim provinciis sub zona æquidiali 6. mensium estæstas,6.mensium hyems, utroque duplex, eoquod sphæram habeant rectam . In Brasiliæ tractibusquibusdam ver estperpetuum, ex Beretario. Cur non dixit potius , dantur 1 1. menses , ergo & totidem elementa; sunt enim qualitatum sensibiliter diversarum: aut cum Hungaro, de quo supra, dantur 7. planetæ, ergo & 7. elementa? Ad i. de signorum triplicitatibus quatuor, concedo eas dari, at ncgo ex iis probari elementa quatuor; imosupponunt probanda. Ad 3. Respondeo , pri mo solvendum esseS. Thoma, &Stoicit ,. qui negant aerem esse calidum & humidum , Vallefio qui nobiscum est, aliisque ideinde negabitur absolute conse quential cur enim non dixit potius , dantur tres principes hominis partes, cerebro respondet aqua ob humidita- E4 tem,.
tem, namutait Hipp. 1. de camibus, t. 4. Cerebrum , est metropolis frigidi , & glutinofi. Cordi ignis ob, calorem i calidummim, ut ait ibid. Hipp, pmgu'usem des eft; pingue autemigni dat pabulum. Hepati respondet terra i in eo enim ve næ arborum , & herbarum instar implantantur. Ad 4. nego ab vitalibus motibus ad elementales esse argumentandum. Ad f 6. diconiiul iilis concludi. Ad 7. concede has qualitatum differentias ex Galeno , (imp!, med. sac. 1. {. Sed nego oriri ab elementis : ut satis a meprobatumest, l.de manna, cap. 13. de tabaco , exercit. 3 . & ex prosesso, 1.x.- de purgantibus, prælectione 7. Ad 8. dico,' plurimos chymicos admittere tres tantum differentias rerum , alios quirr sue, ques vocant fæces , phlegma, o» leum.essentiam , æthera ; qui vero tres, dicuntessesalem,sulphur, mercurium, Ad 9. Nego in iis quæ subsident quatuor apparere regiones , sed aliquando quinque, aliquando tres , pro variorum corporum differentia. Mihi arrisisset magis argumentum a Timæo Platonis sumptum , Corpora propter ignem videri ait , dr propter ttrram tavgi : addo propter aquam gu- £ari, vehkuium enim laporum est hu-x midum,
midum , quod diluit salium differentias ,ex qui bus oritur sapor : sonum edere propter aerem : ergo propter elementum qu'mtum odoratui suntproportionata i dabuntur ergo quinqut eleinenta. Verum his minus severis omissis, alias perpendamus ratiocinationes. Tres aliæ supersunt viæ investigandi numerum elementorum : prima per qualitates primas , ftcunda ex natura mixtionis, tertia a motu locali mixtorum. Pro prima sic sit argumentum. Tot flint elementa , quot sunt possibiles primarum qualitatum combinationes ; sed sunt quatuor, ergo totidem elementa; major probatur , quia a positione proprietatis diverse , scquitur positio na turæ diverse : ergo cum denturhx qua litates , ut patet experientia , scquitur earum combinationes reperiri. Sunt autem quatuor tantum possibiles , calidum & siccum , calidum & humidum, humidum,8cfrigidum,frigidum, &siccum: ergo sunt quatuor elementa. Pro fecunda. Sublato quolibet ex elementis , sequitur inæqualitas miscebil ium ,quæ mixtioni contraria est : duo enim frigida vincent unum calidum , 8c E|f duo
duo calida,unumfrigidum; ergo supercst , ut sin t duo calida , & duo frigi da , ad mixtionis persectionem , quæ ratio eliciturabAvicenna, loc. cit. Pro rer»w . Mixta . ut ait Arist. i. de gen. text. 40. moventur ad motum elementi prævalentis : cum ergo qua druple* motus depræhendatur in mixtis , erunt quatuer elementa : sic ignea fursum seruntur, terrea deorsum , aerea, aquis innatant , fluida terminantur alienis terminis , & expanduntur ut aqua : - quod patet in flamma , plumbo, . lignis , 8c liquorihus : ergo cum illi motus silt quadruplices; & pendeanr ab elemento prædominante , sequitur. dart quatuor elementa. , . Responderi potest ad primum , solvendam esse ' eam dissicultatem , S. . Thomæ, Senecæ , Valletio , Stoicis omnibus, ipsique Galeno, quiomnes aerem calidum else negant. Seneca certe, 1.i. nat q.c. 10. aer frigidui per se ejl , & ehscurtu , lumen illi calorque. aliunde sunt , in sine cap. Natura emm Merit gelidae/i. Quæ assertioStoicorum etiam est : Valles. in 4. meteor. Galenus 8. deusupartium, c, s.falsam vocat Aristotelis aflertionem. aerem effe calidum. Deinde quid probat contra. ilium*.
ilium , qui diceret dari tantum tres qualitates frimas : calorem , humiditatem , frigns ? ficcitas enim frivatio eft, cum vix ulla ejus actio deprehendi possir, quæ solo calore non possit explicari , dissipante humorem , at vero frigus sensibile est. Præterea negabunt hasce combinationes , sed corpori simplici , iimplicem, 8c unicamqualitatem activam assignabunt ; quare ignem calidum, terram frigidam , aquam humidam faciunt , ponuntque humiditatem tanquam medium , contraria duo fri gus & calorem connectens ; cum utroque enim sibi bene convenit , ignem' frigesieri, terram calesieri , aquam humiditate carere posse negant : sed horumactiones velretundi, vel admixtis* confundi , ita ad sensum terram appa» rere calidam, cum id spiritibus igneis tribuendum sit. Cum ergo hacpr.ma wVrmulta supponat, aut valdecontroversa, aut falsa de numero , & combinatione elementorum, & qualitatum i, nihil per eam consici posse necessarium' est. Et revera Valles. in 4: meteor. Arist. c. i.hancrationem vocatlevissimam. Adsecundam rationem , Respondeo, et iamsi • siot tantum tria elementa > ni hil
hilimpedit, quo minus earationepossint dispensari, ne alterius copia aliorum numerum excedat. Sic enim cor pus , cui necessaria sit humiditas , ut j.caloruty. nonne ita dispensabuntur elementa , ut sint ignis portionis s. aquæ 3. terrætres, illudque corpus etiamsi unoconstetcalido , tamen calidis in primo anumerandum erit? Ad»»-?<»wargumentum, responderi potest^riwo ut supra: dtinde retorqueo argumentum. Nullum enim mixtum sursum sertur » ergo vel in nullo prævalet ignis , quod adversarius non dicet ; vel ignis non movetur sursum naturaliter, & per se , sed tantum per accidens : imo videmusmixta, cujuscunque sint levitatis, centrum petere, inetalla, foffilia quævis, ligna omnis generis, liquores , fructus , &etiamagaricum , suber , ipongias &c. Qnæ autem aquisinnatant , non alia id ra tions faciunt , quam quod porosa sint corpora, molto ae're tumida ; quare non ita innatant, utsolasui supersicies aquam tangat, sed tantumdem in aquam deprimuntur , quantum aquae necessarium esset æquiponderando suo corpori. Sic navis centum millium pondo, cum sibi in aquadefodit locum, &
&eo usque deprimitur, dum hinc,& inde centum millia Hbrarum aquæ extruserit, unde & arsnauticasibisumpsit fundamentum , & regulam , quæ onera navibus certa proportione præ - scribit imponenda. Et hac inductus experientia, non existimo improbabilem eam esse sententiam , quæ omnia corpora mixta æqualis esse gravitatis existimavit, differreautero rationepororumseu meatuum , quos insercitaer, Si ergoratione elementi prædominantis corpora quædaminnatant, ut vu!t adversarius , quare in navi aurea, & argentea tuto navigari potest , ut norunt hi, qui libros Archimedis,. de * his quoevehuntur in aqua, falutarunte limine , aut qui hydraulicæ , staticæ, nauticæque principia delibarunt? Orontius Finæus in hydraulko horologio regio, 1. i. hprol.p, 17. navim cupream adhibuit , & integram machinam Hentico II- Galliarum Regi obtulir, eaqueaquis innatabat. ergo non ratio- . ne elementi prædominantis , fed rationepotiusaeris, in poris vel sinubus inclusi vel positi , innatant aut mergu ntur mixta. Idem quod in aliis videre poteris 5 inoleo, quod si in vasto effuderis vase , tantum in aquam deprimetut
tur, quantum moles ejus habet cum mole aquæ in ratione ponderis proportionem ; quod si nimia sit olei copia, nequevia sit extrusioni, tune instaroperamentisuperincumbet, qua ra
tione succos in phialis asservant phar. macopolæ . Ex quibus patet , non probarisussicienteraphilosophis, diiiquaswrelementa, quod erat oflendendum : nunc audiamus in re tam gravi Democritum. t Propositio XI isftrnon est Elementum. •p Robatur primo. Quod caret qualitatibus primis , illud non est Elementum ; sed aer caret qualitatibus pri mis, ergo non est elementum: major est evidens , & si a quopiam negetur , quæstio erit de nomine; riant, si ele mentum efl'evelit corpus simplex, cum reliquis rrrum universitaUm constituens , eoncedam inco sensu , aerem ejfe elementumSedipR rationes alias demen tis essentiales ineste nego : probatur itaque minor. Si aer haberet qualitates primas, ineptus esset adid munus, cui destinatus elt a natura, quæ ilium constituit mediatorem , inter cælum ,& terC
terram , vehiculum specierum , actionum , influxuum, & accidenti um transportatoremi locum ubi sphæræ activitatis non mutilantur ; sensilium cognitionem , & imaginum intentionalium sincerum side)ussorem ; quarc .,»«b motus locales secit facile divisibilem, ob species intentionales purissimum, & sinecrasstsiediaphanum;propter oculum sine colore, & aliorum sensuum gratia sine sono , sapore , odore, &tangibilitate, quodinaerequieto sinceroque patet ; ut actiones propaget : cujusvis extem* impressionis est susceptibilis , atqueut aitTrismegistus in Asclepio ; Atr est organum macbina omnium , per cptam ommafiunt ... Quæ qualitates , 8e ossicial cum in a -
qua , terra , igni ve non reperiantur, videtur nobis anfa porrigi , aliterde aSre,
quam dealiisphilosophandi. Cujus insuperfluidifasvacuoimpediendo, tenuitas
potis subeundis , iubtilttas dilatandis vaporibus crassis , rarefactionique
corporum ob calorem adjuvandæ aptissima est , 8c ubique non tam sua,
quam naturæ totius negotia pertractare aptus natus est aer. Vnde sic argumentor.
Medium naturale , 8c proprium inter agens, Scpatiens, de neutro par
ticipate. ticipare debet, sed air est hujusmodi; ffrgo de nullius agentis patientisve qualitatibus
participat. sit enim aer frigidus, utvolunt Stoici, sic licebit ratiocinari.
Sicut non potest ignis activitas per- Tenire ad passum, cum intermediat glacies
, ita neque ignis calor peiscntiri potist intermedianteaere: quanamenim
ratione pura actio calidi,ut 6- vel $ . perveniet ad nos, per medium frigidum
ut 7?
præpediri. Std contra, intensio qualitatit etiam
in subjecto raro resistit subjectationi contrarix: itaflamma stuparum , & palearum:
sic ignis aqus vitæ , quamvis sit rarus,numquam tamen frigori cedet;
ita ut frigus in eadem parte lui sit cum calore : parker si aer dicatur calidus
humidusve, corrumpet ,retundet , & adultcrabitactiones frigidas & siccas:
ergo neceflario concludendum est, ob illud universale aeris ofHcium mediandi,
nullam ipsi qualitatem activam inesse : neque enim concipi potest , quanam
tandem ratione minoris virtutis agentium vis,in medio sibi penitus contrario
nonpessumdetur. Consirm atu rex ossicio aeris replendi locum , & pores subeundi ; natura enim
debuic hujusmodi corpus omnino innoxium creare, nesuasubtilitate, 8c
quovis tendendi licentia , aliis corporibusossiceret. Unde VaUefius in 4.. me
teor Aristotel. c. l.commentario primo, cum ostendisset , quam parum probasset
fuam , de primarum qualitatum com binations, sententiam Dux Peripateticorum
i zAn non melior ( inquit ) rat it est airem ,aquo hommes , & perfeBiJJima
animantia erant perpetuo perpefura , in agentium qualttatum nuUa ,• mediocritatem
excedere , fed temperatum efe , ut ilia mediocriter afficeret? Ego quidem arbitror,
At que proinde sentio , quod in controverfiis tonfirmavi , aeremneque calidum
nequefrigidum esse, fed in hac op position temperatum. Nam prater dtBa,
quod aliqua qualitatt eft natura proeditum, difficile trahitur ad contrariam ; Jed
airenihilest quod citius mutetur, de calore ad frigus , & contra desrigor e adcalerem,
usque adeo , ut eadem die calidut & frigidus , & utrumque impense fre
quenter fit , ergoneque cahdus nequefrigidus est. Hæc viri extra omnem doctrinæaleam
positiscntentia , quamvis nostræ faveat , tamcn noblscum non est,
in eo quod temperatum aerem faciat, hoc est de frigore, caloreque moderate
partidpantem. Sed etiam si haberet quatuor graduscaloris tantum, & totidem
frigoris , dissicile rrahereturady*- ftem, quia resisterent alii gradus: erga
nequt ca'udui neque frigidw est natura sui.
Consirmatur/^Knio , quia nihil certi qualitates in medio , vel favorabili , vel vires addente , ad versante, & imminuente perciperemus. Vrobztm secundo propositio. Ilia non est qualitas insita , & effluens a corpore , cujus licet causam ab extrinseco assignare: sed in ae're nulla est qualitas frima, cujus causa non sit extrinseca ; nam calescita/ok,frigescit aterra,h\iniesitab aqua , lacubus , uligine, paludibus, fossis , nubibus insicitur, non respuit fodinarumhalitus, pestilentes va. pores, cadaverum fætorem, mutatur ventis, mflnxibut fidtrum , & tanquam Trcteus omnium agentium imprestionibus versatilis est : ergomellam babet qualitat evi innatam. Consirmatur i. quia omnibus de mentis aliis iesitam ubique eandem primariamqualitatemyidemus.-ita^rr*
t vbiquejrigrdaell, aqua bumida ignis nullibi cahdus non est, aer tamen nusphm sibi in qualitate prima similis, nam varietatur, tum a cæli aspectibus,8c certis plagis , tum abvicinia ignis subterranei, qui ubique maxima portione terræiminixtusest, ex Hipp. 1. de carnibust- t.& subeodemæquatoretorretur in Monomotapa, rigetin Peruviæ montibus , temperatutest in Brasilia, mutaturventis, marisvicinia, orientis meridieique afflatu , & insinitis aliis varietatibus , a causa cxtrinseca ortis , fubjacet : ergo nullam habit qualitatem inJttamJtbL Dices, has omnes mutationes sieri successive , continue ubique ae'rem esse humidum ; 8c a tribus tantum rebus ae'rem immutariininstanti, ex Gal- 1. deoculis, particula secunda, c 6. Hai tfva.sant quæ aeremfine ullt temporis sp&- tio immutimt: lumensolit ,fulgidui coltr , t*r lumen vifibiYu spiritus. Quod autem aer ubique hum id us sit, patct ex ejus consistencia, & humididesinitione, nam facile alienis terminis continetur , successio vero alterations ostendit resistentiam insitæqualitatis. Std contra. Ilia mutatio non sit con tinue successive-, nisi quod prxexistat in acre
acre contraria qualitas ; si enim aer nullaadventitia re esses præalteratus, sed sincerus esset, calesieret in instanti: at vero cum a terra noctu sit fngidus factus , a sole paulatim sensimquecalesit. Ad rationem autem humidi , verum quidem est , aerem ubique liquidum esse , humidumvero nequaquam; hæc enim dcsinitio liquid] est, ut vidcbimus prop. xx. Consirmatur fecundo, quia mutatio omnis , quæ formæ inclination! con traria est, transit, &momeutodurat, ingenita nativaque qualitate redeunte: atqui nulla qualitas abaerereparatur; ergo nulla ipsi estinsita. Probatur tertio eadem propositio. Illud non est elementum quod non potest venire in compositionem mixti. Sed aer non potest venire in composi tionem mixti, ergo aer non est elemen tum. Major est etna i cum enim elementa sintadmixtum faciendum, ssquitur, quod quæ adeumscopum minime attingerepossunt, non suntelementa, cumnaturanihil frustra faciat. Probatur itaque minor; Illud non po test venire in compositionem mixti, quod refugit unionem cum aliis; sed aer refugit unionem , nam neque in aqua
ttqua, neque in terra, aut igne sigitur hæretve: vidcmuseniminglobulumse se colligere ut maria dividat, liquores ab eodem secari , &si a visciditate impediatur , tam diu sine adhæsione in illis carceribusmanebit,dumavoIandiIocus detur. Contraria vero ratione se se habent alia elementa , ignea enim corpuscuk terra miscentur , quod patet in sictilibus , & serro candente ; aqua vero, & terra quam facile , quam subtiliter in limum coalescunt : ignis etiam intrudit ipiritus in mediam aquam i Ergo cum neque aer cum aliis dementis uniatur, neque ipsi conveniant qualitates ullæex primis,/^ai/»r illi elementi nomen »o»convenire, quod erat ostendendum. Pr'opositio XI. Dantur tria tantum Elementa; Terra, e^fqua , Ignis. SEquitur hæc propositio tanquam Coro//sln'»wpræccdentis)nihilominus tamen ulterius : Probatur/,r<7»o. Tot suntelemenra, quotreperiuntur in corporum dissolutionei sed tria tantum reperiuntur, ut Chymicisest manisestum ,qui sulphur, 118 mercurium , & salem , in omnibus rnixtis reperiunt, agnosce in sulphure ignem Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|