Juviviscens
Yüklə 2,44 Mb.
|
|
vestigiis , nequejuxtasuas regulas intendere , quod optimum est, quale in omnibus est temperamentum ad justitiam , diminutioni scilicet , vel corruptioni subjacentibus elfmentis : ergo cum sit adeo proprium naturæ persectius intendere, ex p. 7. etiam medium illius intentionis elementorum sirmitas , & invariata natura supponi debuit. Probatur secundo. Si elementa essent corruptibilia , 8c generabiKa , mundus destrui posset per causas naturales, vi propria applicatas , contra prin. a. quod fumptum est a Pythagora , & Platone , qui mundum a Deo solo creatum, & ab ipsosolo dissolvendum dixere, apudValles. de Sacra phil.c. 1.8c quidem recte : perennant enim opera Dei,veIperindividuorumsuccessionem, aut per eorum immortalitatem ; neque vero potest mundi machina alteratione qua:
63 quadam successiva dissolvi ; una enim parte essential! sublata, reliquum redderetur inutile, ac proinde annihilandum: Deusenim , & naturanihilfrustrafaciunt. Si autem per causas naturales sierer hujusinodi interitus , sensim sieret, 8t eo prorsus modo , quovidemus individuorum diflblutiones contingere i ergo per eas sieri nequit, ob reGduarum partium inutilitatem. Natura autem sapientis oeconomi instar nihil deperdit , omnia conservat , & quamvis cæcis obscurisqueeffluviisimminui videatur, quod tamen abit , nullo modo corrumpitur , sed ad suam originem , veluti penum quandam redit , quod probavit mirus Hipp, dc nat. humana, cujusrelegens vestigia Lucre, tius,itacecinitl. a.subsinem. Nam sun caique loc'ts ex omnibus cmmaplagii Corpora diflribuuntur , & adfua facia recedunt. Humor ad humorem , terreno corf ore terra Cre/cit, (jr ignem ignesproducunt , athtraque oether. Sicuti in typis contingit , prælosinito, charactercs singulos suis in loculis distribui , unde iterum ad alias formas explen64 64 explendas resumantur ; ciuibus ita ex plicate, Probatur major , quæ ita se habet : Sielementaessent corruptibilia, mundus destrui posset per causas naturales, vi sua applicatas. Supponamus enim , ignem mutasse in se unum aeris cubitum ; nonne plus aget virtus ignis no va ilia extensione aucti, quam antea, ex p. 3. minusquealterisuicorruptioni resilterepoteritaer, ex p. eadem : ergo potcrit aliam aliamque portionem aeris transmutare : totoque aere e natura eliminato, mundumperirenecesTeerit,ex P-4-&5-
Consirmatur : quia hactenus eo statu res se continuerunt , ut nullam hujusmodi corruptionem deprehendamus : ergo signum est a posteriori , ekmenta ejie ingenerabiha , & incorrupt!* bilia.
Dices primo , clades utrimque æquari , & dispendio aeris novis ignem vi. ctoriis compensari : quare geometric* proportione sic jacturæ , & lucra com. putantur , ut nihil hie aeris pereat, quin alibi tantumdem ignis corrumpatur : ut si sub torrida zona deperit aer , crescitque ignis , subcirculispolaribus vincit aer , & ventorum agitatione semper
65 semper æqualis manet sibi similis re gie Sed contra primo : hæc compensatio jacturarum fabulam redolet : sec'undo , si velint zonx torridæ exemplo uti , legant Iosephum Acostam , de n ar Lira novi orbis , videbuntque , quam inani fundamento ista in medium adducantur; ibienimnon, ut voluit Aristoteles, perpetuo ardent arenæsteriles, sed temperata multis in locis aeris aspirationefruuntur, sertilitatequesupraspem foventur. Dices secundo , interitum terris a sola imminere, qui ideo descendit ut terram comburat , 80 nempe terrestris globi diametris deprcssiorem solem dicunt esseastrologi.quam anteannos bismille:, ergo eo tandem vicinix veniet,utincendia misceat , sicque mundus suis viribus aduretur. Sed contra , primo: quamvis enim sol suam mutet declinationem ab æquatore , nihilominus'tamen ilium depref siorem sieri , dubitatione non vacat : ratio est , quia eadem puncta tropicorum in sphæris armillaribus umbram Solis in cancro , vel capricomo siti, recipiunt invariabili ratione : ergo li gnum est fpsum sensibiliadeodeviasio 66 ne non deprimi : nam quo stella humilior est , eo longiores umbras projicit, ut probat Clavius , c. i. in sphæram lo. de Sacrobosco : quod si dicasr in eadem omnino circuli sectione remanereiunde & partes in aipectu angulos faciet , ut facile demonstrari potest , ex f. &. 6. prirai Euclidis , tamen scnsibile esset caloris augmentum, cum timcn con. trartum experiamur , sievientibus hyemibus, æstatibusque impurissimis. Senescit fortasse Sol, & virtutis effcetæ an num fuis terminis non ampliuscoercere potest. Phaetontem e sole facere contenduntsydus hominum commodis natum ; siitaquedescendit, sequetursuas ' in perigæo periodos , quarum puncta ubi primum attigerit , nostræ incolumitati consulens, ad apogæum revertetur. Prob. secundo , idem antecedens, nempe elementa esse ingenerabilia , & incorruptibllia , ratiocinatione sumpta ab igne, cujus corruptionem maxime sensibilem , & ipsa luce clariorem , nee nisi ab impudente negandam adversa Democrito Stoa prositetur : Sad tollant mihi hunc scrupulum Peripatetici. Corruptio ignis nen potest sieri in instanti , sed extinctio ignis sit in instanti: ergo 67
unicaautemextinctiosensibus subjacet , quam ipsi cum corruptione confundunt. Minor syllogismi patet sensu experientiaque: ex sufflata enira vel suffbcata candela , statim ignis extinguitur , quod nee aquæ aut aeri terrenæ contingit. Ad majoris probationem , quod corruptio ignis non possit sieri in instanti , suppono corruptionem unius esse alterius generationem , unde ficargumentor. Si ignis corrumperetur , dumextinguitur , vel mutaretur in elementum symbolum , vel dissymbolum, aut al iquod mixtum , nullum ex his dici potest, ergo non corrumpitur. Major est adæquatæ divisionis , ex qua licet argu. mentari negative. Probatur minor. Nonpotest mutari in elementum sym bolum , quinadsit pugna inter qualitates contrarias ; multo minus in dissym bolum', neque itidem in mixtum , quit* retundantur, 8c alterentur ejus vires , sed in omni contrarietate est alteratio , &omnisa!teratio sit successive , sipr*- sertimplurium sit graduum: edomantur enim prius aliquæ partes , tum in tensionis , tum extensionis, & succedunt aliæ , donee ad eam moderatio 68 nem qualitates deveniant , quæ akerius forms inclinarioni sufHciat : ergo cum corruptio ignis non possit sieri in instanti , propterdispositionem alii formæ introducendæ necessariam , extinctio autem ignis siat in instanti , sequitur quod extinBio ignis nan est corrujitio ignis. Et revera extinctio dick tantum remotionem Iucis ab humido pingui fluentis : corruptio vero respicit generationem novæ substantial , & alterius destructionem. Dices, extinctionem sieri successive : sed contra; illud non perit successive, quod delink totum simul , sed per ex tinctionem :- ignis delink lucere totus simul , ergo extinctio non sit successive: cætero quideberetpaulatim perire lux, & sensim obtenebrari aer , dum tandem tota candelæ flamma perisset , quod adversarius non potest dicere , cum sensibus repugnet. Sed probarur ulterius ignis incormptio scquenti ratiocihatione, quædeigne , & deaqua potest intelligi , cujus mutationem in aerem oculispaterecredunt: quam transmutationem ut sieri non posse ostendam. ObservoJ>n>/» componi ex materia, & forma substantialibus, neque formam , absque dilpo^-
69 dispositionum convenient! apparatu , introduci posse. Observo secuvdi , plura requiri ad primam formæ introductionem , quam ad ejus conscrvationem in fubjecto, quod foetuum experientia patet , aliarumque generationum.., in quibus sit tam dehcatus accidentium apparatus, &tam e1aborata difpofltio, quæ deinde, sine substantiæ detrimento, certos limites intensioms , & diminutionis pati potest ; Quod quidem , & ratioue, ' & experientia comprobari potest : rationequidem, namadid, ut introducatur forma talis determinata, prærequiruntur sigilla quædam accidentium , quæ ipsi proportionatum omnino domicilium pneparerit: at dum inipso dominatur corpore , potest sese tueri aliquatenus contra insultus contrariorum, suis scilicet qualitatibus . veloccultis , vel apettis , quas ex se immedia te profundit i & quæ e'.ementaribus legemfaciunt i deinde, quodvinculum formæ cum materia non ita facile dissolvi postit , ob insitum rebus omnibus perennandi amorem ; nam crania fugiunt interitum , neque soluna essecu. piunt, commodamquedurationemhabere, verum etiam diutumam. Expe rientia
70 rientia clara est in embryone , qui dubio procul moreretur,si persentiret hyemalefrigus, quod pueri impune tolerant. Ut pululet a grano spica , tantus requiretur apparatus , ut gentilis superstitio spicæ procreandæ duodeam Deos præsecerit, maturis frugibus unicum. His positis, Probatur aquam non mutari in aerem, Primo experientia vaporum , qui iterum in aquam resolvuntur nubium rorisque forma, aut certe insensibili madore, ut exprimit Lucretius , I. i.qui ait, vestes uvescereinsensibiliter, siaquarum habeant viciniam : In parvoes igitur partes diftergitur hu mor.
Deinde experiments chymiæ quoti- . diauis , quibus aquæ liquorumque me tamorphoses innumeræ e6 tandem deducuntur, ut exprimatur sub vaporum forma defæcata aqua , liquorque purior. Probatur fecundo ad hominem ,contraeos , qui dicunt aerem esse frigidum. Raritas est dispositio ad formam aeris , iedraritatest effectus caloris, quo aer caret ex se , ergo ab aere non introducetur raritas in aquam ; deinde introducendo calorem in aquam , ut rarescar, impedies ne siat aer iqui ex se frigidus est. ProCifut
71 Probatur tertit idem antecedens, Majorestresistentiaaquæ, quam sit activitas aeris : nam aquæ resistentiajuvatur ab humiditate, cui tam propria estadhajsio partiumcum partibus,&a densitate sibi congenita; acti vitas vero aeris imminuitur , tum abejus raritate, tum quod vis activa aeris , quæ in calore sita est , minor est aliquanto ejus hu miditate, si quam habet: ergo aer non potest introducere in aquam dispositiones, transinutationi aquæ in aerem proportionates. Dices, mediante ignehancmutationenifuturam. Sed contra : Ignis non est formaliter, neque eminenteraijr : ergo ignis non potest efle cause principalis generativa aeris, exprincipio 9. In pari enim dignitatis gradu sunt eIementa , undenullum ab alioeminenter contineturi sed neque formaliter i suntenim contraria : ergonullum produci potc. rit ab alio . Quæ ratiocinatio, ut in meliorem diem ponatur, annotandæ sunt quatutr regulæ , quibus rerum dignitas expendi , & conserri potest. Regula prima logica est : Illud est nobilius alio , qupd de meliori , & nobiliori specie , 5c differentia participat i ita 72
sub Mixto , ille sub Vivente reperitur. Cum ergoomnia elements sint subeodem prædicato corporis simplicis, ha- • beantque ultimas diflferentias , sine ullo excessu alterius inalterum, sequitur, quod nullum continet aliud eminenter, Scquodineodemdignitatis gradu sunt posita,
Rcguhsecundaeft metaphysica.Con. trariorum positive , & proprie eadem. estdignitas absoluta. Dixi pijitiva, nam in contrariis privativis ignobilius est npnEns, ipsoEnte, sic tenebræ luci , umbra lumini , mors vitce concedunt. Addidifro/,n>, ut contraria relative excluderem; Dominus enim servo, Pater silio , Præceptor discipulo dignior est. Subjunxi dignitatem abfolutam : respe ctive enim potest sieri, ut aliquidalio sit optabilius. Dices alexipharmacum potiusesseveneno, digniusque absolu te, & tamensuntinpositivacontrarietate. Respondeo, negando esse contratietitem pofith-am , sed tantum respoBi- •Mi»,mediatam , & impropriam ; alexi pharmacum enim veneno adversatur, venenum autem homini , non vero alexipharmaco. Cum ergo elementa ex Stagyritis sint proprie contraria, sequi tur
73 tur ilia in pari dignitatis gradu esse canstituta, quamvis secundum iirum, locum, & alia respectiva,nonnulladignioravideantur. Regula tertia physica est. Ubi actiones qualitatum non extrahuntur extra competent iam , aut contraristatem , tum in intentione, tum inrationecategorica, ibi substantiarum est æqualis dignitas ; quam ab actionibus tantum nosse possumus : sedactioncselemen- . torum nunquam sunt extra contrarietatem , & competentiam , suntque in eadem serie : ergo etiam substantial elementorum paris, & æqualis erunt di gnitatis, ac proinde nullum alterius causa essepoterit : nequecalorfrigore nobilior censendus , cæteroqui sui contrarii perpetuo victor esset, quod est contra experientiam. Regula quarta est Geometrica. Ubicunque ejusdem rationis sunt numeri, ibi est æqualitas, sed in via Aristotelis æquales sunt numeri in qualitatibus elementorum , ergo inter eapura inter vene æqualisque ratio. Ita ignis exC placitis est calidus , ut
8. Siccus, ut 4. Aer calidus, ut4.humidus, ut 8. Aqua humida. ut 4. frigigida,
ut 8. Terra frigida, ut 4. sicca.ut 8- D Cuuj
74 Dl'sPUTAT. I. ill* qualitates sint distributæ , se quitur ad hominem stqualis dignitas , parque undiquaque & Geometrica xqualitas. Consirma»urhæc doctrina, quia nulla qualitas prima continet aliam primam , vel formaliter, vel eminenter, ob contrarietatisrationem; ergo sequitur, neque eam pr*minentiam eorum formU subjtantiahbus esse concedendam. Dices , ignem efle omnium nobilissinium, ratione activitatis, effectuum, loci, &imperi.i, quodhabetinnatura. Sed contra. Sequitur ergo ignem efle ingenerabilem , & incorruptrbilem , cum non sit assignabilis causa, vel nobilior, vel æque nobilis , quæ ilium vel generet, vel corrumpat : quis enim unquam Peripateticorum conceflxt , ignem frigefieri, & tamen id de aqua conce- Junt , obliti fui principii , quod contrariorum eædem sunt passiones. Dices , eam mutationem sieri a causis æquivocis. Sed contra, ex enim cause sinecertis dispositionibus formæ introductioni non præsunt : cum autem mhilsit, quod in ignem introducat aquæ dispoiitiones , fequetur ignem von poflTe unquam mutari in aquam , neque aquam 75
cxpellunt,quamgenerent, & inimicitia elementorum mixtis prodest, sic ipsis necessariam assert sterilitatem. Cum ergo aqua, nee abae're, nee ab igne mutari possit, multo minus id a terra siet, cum e diametro adversetur. ingensrabilia Itaque & incorruptibeliajunt elementa. Consirmaturj>m»ff, quia nullum inanimatum habet vim productivam sui isimilis, sed hoc viventibus propriuna est : ergo neque ignis ignem , neque aquam aqua , aut terram terra generabit : quod si in mixtis anima carentibus hanc sterillitatem animadvertimus,sintque illorum cause æquivoeæ , quanto magis in dementis concedi debet , turn obignobiliorem sui conditionem, tum quod generare sibi simile persectius sit , quam nutriri velaugeri ? viventiaenim, nisi certum attigerint persectionis gradum , scmine carent. Adde , quod hac sterilitate mundi totius tutelæ cautum. esse debuit , ob insanam elementorum extensionem ; quare virtute assimilativa carent, quæ etiam ipsis eo nomine est deneganda , quod cum sinis essentiæ , & actionum sit idem, esse enim est propter operari , ut loquuntur Metapbyfiei: 76 ergoessentiasehabet in ratione analoga medii ad sioem : sequitur dementis mellam nisi mixtorum gratia ;competere nBionem ; at mixtis transmur.tt io ilia omnino inutilis est , ergo non datur trans. mutatio inter elementa : sunt ergo ingcherabilta , & incorruptibilia. Consirmatur secundo ex princip. 1 1 . posita experientia opertet philosophari, s;din omni corruptione mixtorumquedissolutionevid? ntur superesse de menti : terra in cineribus, qui nullo igne flamma siunt, aqua in vaporibus denuo in guttas reformatis , cur ergo de igne aliter philosophabimur , quam ilium cineribus, gtrogosuo superefle immortahm ? Probitur quarto , elementa esse ingenerabilia, & incorruptibilia. Elementa esss formalker in mixto existimat tota sere juniorum schola , quod placitum licet non habeat expressas , Principum nostrorum , leges , tamen Femdius, La. deelemco'. veterum efls contendit, suit enim Democriti, Empedoclis,Leucippi, Epicuri, Platonis, Pythagoræ, Eucretii, &c. Hanccerte sequutus est ^Avicenna, 1. 1 .Fen. I. doB. j . videturque favere Hipp. 1. de nxtura humana : Gal. ttutem,!, 1. methods c. i. dehis desinire superC
77 supervacaneum Medico efle censct. Ariflotelcs, I. v,mitsor.sum. i. c. 2. negativamsequi videtur;ututsit, affttmativam admitto , supponoque stabilitam apud Fcmel. loc. cir. & in I. de old! tit. Dandinumjandunumjoubtrtum , alioftjr/ e, qui utprudentissimeformasadmifere partiales , & elementa formaliter inmixto, ita non video quanam ratiore loquantur consequentcr , dum corrumpi transmutarique concedunt. i. Quia transmutatio , & corruptio inutilis eft. ubiintegra, puraque requiruntur elementa , atqui in mixto debent esse formaliter : cum ergo ex principio io. omr.ts elementorum aBiants b nt propter mixta, ut omnia scrvicommoda pro domina ,' nequaquam corrumpentur, auttranfmutabuntur. l. Si admittunt minima in demen tis , quomodo corrumpi explicabunt? Sit enim minimum terræ B. illud ex adversariodividi potest : dividaturergoin partes duas A. C. scquitur , vel materiamesse spoliatam omni forma natu" raliter,quod negant sieri posse, vel dari annihilationem naturalem , quod nul- /wadmittit, vel in partibus A. C. remanere formam elementarem , proindeB. nonesse minimum Physicum, in quo D 3 forma 78 D 1 S P U T A T. I. forma posset subsistere , contra suppositionem. 3. Si elementa sunt corruptibilia » quomodo erunt in mixto fcrmaUteri nam ibidebet corrumpi ignis, ubi ca ret dispositionibus necessariis , & coftditionibus ad existentiam conr.aturalibus, quales sunt latitudb medii , alimentum extra sphæram , intensio certa qualitatum suarum , quibus omnibus in congelato saxo caret, vkXstne calore actuali,7?»£ aliment o,7?»»spatio,angu. stiis coarctatus est; ergo vel ibi , vel nu - spiam corrumpi debet : remanet auteminsaxo, in statu adeoviolento, & quidemdiutissime; sequitur ergo, efte incorruptibilem , & ingenembilem. Ele- •menta itaque perennia Junt , dr ingentrabiUa; erunt proinde primum uhiuscujusquerei subjectum , omnibus mixtisinerunt, &per ultimam dissolutionem in ea niixra omnia resolventur, tptod etat instituti noftri probate. Propositio III. ' Element asunt materia prima. HÆc propositio conelusioestsyllogismi, cujus^»*præcedentes,propositiones prsmiflarum loco se habent. lllud 79
exquoinexistentesit unum perse, & in quod, si quid corrumpitur, ultimo resolvitur;sed hæc convenient dementis, nam sent primumsubjectum , utpote ingenerabilia; iriexistunt in mixtis,& in forma substan tial! sit unum per se, & in omnieorruptione resolutiofit in elementa:ergosunt materiaprima, quod erat demonstran dum.
PaoPosi no IV. Materiaprima , auam i^fristotelesprcponit ex Ægjipthrum mente,onmint,inutilis est , tumphysico, tum medico. P Robaturi>ri»7» , quiaeaomissa faci- * lius explicantur omnia, ut patebit inserius : deinde quia elemerira ad pmnimodam mixtiohem sussiciuHtis#- /itfquia medicus clementa tantum in corporibuscontemplatur, physicusau- ' tem nullam materiæ primæ Aristotelicæ necessitates!! ostendere potest: quare cum nihil in natura frustra sit, eam materiam non dari concludendum. Revera Arabuni Medicorum Sultanus t^fvicenva nullam præter elementa agnovit materiam , quem multi e pe- :.i D4 ritio? 80 ritioribus medicif sequuntur. Neque vero mihi inutilis tantum, sed etiam hnprffibili» videtur , &in terminis contradictionem involvere,cei te illius con- ' ceptum idæamque animo nunquam potui adaptare , quibus autem fundamentis nitatur, perpendemps capite 3, hujus disp. cum adversariorum retundemus tela; objectiones er.im nisi ex plicate accuratius Democriti scntentiæ subdi non debuerunt,ne ordoconfundereturdoctrinæ. Caput-IL Dt natura,nurr.ero , &proprittatibtts titmntorum , juxta Dtmocriti phtsita. NOlo hie fuse de elementis pertractare , sed quantum ad præsens institutum de atomis necessarium est, prætermissis quæstionibus , de igne artisiciali, aereo,subtesraneo;deluce igni insita : de&tmolphæta,despiritibusaereis,Sc igneis , de mutatione, & phasibus aeris : Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|