Juviviscens
Yüklə 2,44 Mb.
|
|
Deaquismineralibus, 8c bituminosis, defontium miraculis, prasertim qu* in
in Indiis utrisque a novis Argonautis suntreperta : de virtute magnetica ter ræ, decentrogravium, de quiete ter ræ , deterrarum varietate ; his inquam aliifqueomissis, me consero ad ea , quæ lumen dicendis afferre necefl'ario debeant. Propositio V. SlfMttttr sunt Neotericorum de Ele mentis opinionespracipu*. PRbng opinio sic elementum desinit ; Ctrfus simplex formaliter existent in mixto , ut principium materiale ex tribttt velati compaBum , humore , succo , <$> feltda suhstantia. Prima pars desinitionis , usque ad id , ex tribus veluti &c. aperta est , sentitque cum Democrito, dum vocat elementum principium ma teriale : at vero , quis succus ignis, quis terræ humor , quæ soliditas aquæ, autaeri, adscribi potest?.'An ignis humidus est , 8c succi plenus ? humor enim supponit humiditatem , snccui mistionem cum concoctione ex Theophrasto /. i. hist, plant, c, 19. Desoliditatenihil disputo, ilia enim mathematice, penes dimensiones , physicequc penes plenitudinem , potest explicari. D; Is
Is tamen , qui hujus opinionis est caput, adscribit igni siccitatem in sunimo, sicuti etiam terræ: ubiergoerit humor succusve , qui semper de genere liquoris est , licet addensari possit ? unde videtursibi ipsi parum consentiens; Sed cum nemo nonauditusdamnandus sit, abhac opinione exagi tanda supersedeo , cujus nudam solummodo thesim vidi editam Lugduni. 'Secunda opinio sic elementum desinit. corpus/implex rmxtorum basis , & materia, idutbus coalescens , mole scili cet , & influxu fixo. Ita nobilis Hungarus i quem forfe fortuna in itincre . biduo comitem habui , cum secundo .in Italiam venirem. Influxum dicebat esse portionem ætheream , ipsi elemento congenitam , quæ cum orbe fuperiori , &cælestibus mixta , singula conjungeret, medianteipsoelemento, & iingula ad suos planetas reserret , ut planetæadstellassixas.ut & ipsi reseruntur analogia mundana. Volebat ele ment:! esse septem : tenAm , aquam, ignem ,spiritum, seu vetitum , ejjentiam , regulam, numerum: quæ septem in singulis mixtis reperiuntur. Terram diluit aqua , aquam distribuit spiritus, spiritum vegetat ignis , ignem elevat cssentk,
eflentia , seu radicalis rot mixtorum cui insitæsunt , & veluti radicatæ proprietates, totum certa sigura ooercet regula , & numerus partibus modum ponit. Regula autem & numero {ub&antias intelligebat , impropriis ad eum, scnsum vocabulis. Terram Saturno , aquam Lun* , ignem Ievi , Spirit um Hercurio , regulam Marti, numerum Veneri , efjentiam Soli non abfurde compontbat. Sed cum de planetis Iovialibus sieret a me certior, unde & adinvenienda quatuor elementa sympathica ignipro stellis Medicæis, & duo sympathies terræ , nam Satumi stella tribtts globis deinceps positis dicitus componii Respond it, ea fe babtre per modum unius: gratis audivi, quæ gratis dicerentur, nee mini ad alia sestinanti, so»resellere vacat, vel nunc scholastics contentione curiosas confabulationes corrumpere. Tertia opinio est multorum Chymicorum , e quorum numero , & superio rem fuifle puto. Illi duo dari vdlunt elementa , Terram quam damnatam , imledictam , & caput mortuum vocant ; & Aquam , vel insipidum phlegma, quæ omni sale, mercurio, 8c julphure careat, Quorumdam Chy mico§
micorum absonx sententiæ etiam vocabulis ,quibus nitor , & claritas adessc semper debet , magnam authoritatis partem suæ arti abstulerunt ; quid enim de iis censendumest , quam quod Lu cres. 1. 1. de Heraclito pronuntiat. Clarus ob obscurant linguam , magts inter inanv, < ••'. i Quam gravior Grajos inter quiver* requirunt : Omnia enim ftelidi magis admirantur, amantque, Jnvtrfis quæ sub ver bis latitantia armint. Chy micorum plurimi a suis ossicinis •gressi , ab alembici fulcrisi tanquam ab Apollinis tripode, revelata sibi arcana jactant, &ea loquuntur, quæ necipsimet iutelligant. Nature myfteria etiam ji mille facibus revelcntur, arbitrantium oculis nunquam Uta exctpientttr, testabitsemper quod quotas, & quo plus fetes, eoplura ateignorarimiraberis. Qftarta opiriio sic desinit elementum, corf us simplex a nuUo naturaliter diplubik, constant snbstantia , qualitate Acerrima , & mobilitate primaria simplici . Verum quidemest, mrationequalitatum sensibilium , elementaresesse om nium accerrimas, vincuntur tamenin tctiC
abiis, quæaformis substantialibus mixtorum immediate promanant. Admittit hæc sententia quinque clementa, ignem , seu æthera , aquam , terram, i»tfiuxum, quem astra rerum & stellarum particulas vacant , & glutinol'um tartaruni ad omnium unicmem necessarium. Prhwa opinio fundatur in proportioneeorum , quæad mixtum viJenmr accomodata. Secunda nititur anilcgia majoris , & minoris mundi, & relatione quam sublunaria habent cum cælestibus, quamquisque ad libitum explicat. 7Vm §Zuarta,ut novum quidpiam
afferret , astrorum fragmentis nos ditavit , sed ilia exhibet Chy micus.
Propositio VI. Elementum juxta Democriti phc'it
definite, ELementa desiniunturaGaleno,l.i.
de dementis c. i qux natura prima , ^simplicSJpmasunt, qutque in aha von
ampXm disofoi queunt ; in quam desinitionem recidit Avicennæ desinitio,l. i .
Fen. i doctrinal, cum dicit ; Element a suns corpora simphcia , & partes prim*
corporis humani , &ahorum, qua in cor pora diversantoe formarum dividi miniinepojsunt
, ex quarum commixtione spe cies diversegeneratorum fiunt. Aristotelesautem
$. met. t. 4. Elcmentum dicitur ex quo inexistente indivipbili , secun
dum speciem, in aliam Jpeciem , ahquid componttur , quiedesinitio metaphysics
est, & universalissima; sed deinde ab eodem Aristotele restringitur ad elementa
corporum , cum vocat ultima , in qua corpora dividuntur , iUa vero non
amplius in alia specie differentia corpora, & five unum , five plura huju/cemedi
fint , ha: elementa ajunt , & in sine textus ibid, omnibus vero elementi acceptiotiibm
commune eli , illud cujusque effe ehmentum , quod frbnum cuique itiefi , ex
quibus manisestum est, unicum elementorum characterem , inquo*w isti
litterarum legiflators conveniunt , esse persectam homogeneitatem. Desiniri
autem posset elementum ; Corpussim plex , sen pure homogneum , natttra su'a
mstitutum , ut in mixtorum composition ttem veniat ; quæ desinitio datur per
causam sinalem, & respectum transcendcntalem, quo ab aliis distinguitur. Hæ
desinitiones optimæsunt, neque Democriti sensibus ulla ratione contraileCi
riæ, imopotiusfavorabiles, sipræsertim addamus pronuntiatum Aristotelis
y.metaphys. t. 4. Parvum,simplex, mdhisibile elementum dicitur. Nihilomtnus
tamen aliam colligo Democriti dcfinitionem , ex 1. 1. phys. & ex Lucretiol
f.
Elementa sunt seminntium primum atemorum/ , secundum quarum variationem, & unitionem d'vversam , mixta qutvis generantur , & in qua smnia ultimo nfolvuntur. Dixi seminarium frimum, quia dantur siguræ , & m'm'imx (ecu tide sortis, quæ a forma substantiah , cæli vertigine, aliisque causisad mixtorum obsequium variam obtinent siguram. Dixi (imphciter, quia compositione omnicarent. Vocaviumginar, hoc est, siguræ aut atomi aqueæ omnes flint ejusdem rationis i idem de terreis igneisquejudicium esto ; Cæteraplanaerunt ex scquentibus. CoDsirmatur hæc doctrina a Lucretio, qui dicit , omnia corpuscula terrea adunata in unum , &de aliis elementis ita similiter docet, 1. 5 . . Quippe etenim primum terrai corpora. qu Prtpterea quod erant gravia , is' perplcxa, coibtnt.
In 88 DtSPUTAT. I. In medioque tmas capiebant omni* fi des. Desinivimus ergo elementum secun dum Democritum , quod erat propo&ti noitri.
Propositio. VIT. Blementum non componitur ex materia, &firma. HÆc eonclufto necessario sequitur ex prop, i . & 3 . Illud enim non componitur ex materia , 8c forma, quod est rrigenerabile,& incorruptible : sed elementasunt hujusmodi,perprop. x- argo non componuntur ex materia, & for ma. Major evidens est , incorruptio enimabsoluta, &omnimoda, qualem damus dementis , non potest stare cum ilia compositione , quæ scparationem materiæ,& formæ facitpossibilem. Verum, non est hicdissimulanda dfficultas , quæ exurgit a desinitione corporis naturalis , ab Aristotele tradita , quamque omnes adorant philosophi. Cor pus vaturale est compofitum substantial ( ex materia , & forma ) habens princif'mm motus , & quietis finfibilis ; quæ sententiaelicitur ex t. & i. physicæauscult. & ex cap. 4.1. f. metaphys. ad qua diffiC
difficultatem sol vendam , & ponendum Democriti placitis stabile fundanuntum. Observo primo : rationem corporis universalissimam abstrahere ab omni compositione , ut colligimus ex Aristotel. 1. 13. metaphyf c. x. & probaturer ejusdemphilosophi doctrina, qui materiam primam vocat subslantiam corpoream seu corpus , & tamen omni forma caret. %Adde quod ratio corpo ris apud Mathematicos aliud importat, unde desinitur corpus ab ipsis pro sigura selida , ut sit habens longitudiriem. latitudinem , & crassitiem , & pro extremitate supersiciem, ita Eucl. 1. 1 r. ekm. desinitione, 1. & i. quæ trts dimensiones sumuntur penes perpendicularem , quæ omnium linearum mensura est^uia est una, brevissima , 8c invariabilis. ut demonstravit Proclus , in 16& i7primielem.E»c/irfw,unde 8c ratio corporis apud Mathematicos sumitur tantum extensive vel quantitati ve, & revera ipsi abstrahuntamateria, utdocet Aristotel. 1. 1 3. metaphyf- sum. ma i.e. j. Observo fectfndo ,differentiam essentialem corporjs physici , sumipenesintrinsecum illud principium immanens motus,
motus, & quietis sensibilis , primo 8c per se , non per accidens ; quare corpus proutabstrahitasimplici, & composito (nam mathematicorum corpus est ngura tantumsolida, & æquivoce cor pus, qualeabipsisumbrarum terminis essingitur ) desiniri, inquam, debet. Subjlantia materialis , quantitatis , &, exte/t- Jionis ixigitiva; divideturque in corpus simplex ,& compositum. Corpus sim plex , est substantia materials homagenca , exigitiva quantitative extenficmis, hahensprincipium motus , & quietis fin- Jibilis primo , &per fe, & nun per accidens. Corpus vero compositum , est corpus naturals ,seu substantia materials completa, heterogenea, ex aft usubstantial'!, & materia compopta , habens principium metin, &• quietis primo , e$" perse, non per accidens. Cum ergo ratio corporis universaliter sumpta non importet secum, ^»;i K forma , sitque alia ratio corporis simplicis,
& alia mixti, quæabhomogeneitate, &heterogeneitate, tanquam a
propriis figillis distinguitur ab Ayicen-, na, sequitur ex hoc capite , nihil ossici
autobstare , quo minus demonstratum sit, materiam & formam elenaentis non,
incITe , quod erasfaciendum. ProC
Propositio. VIII. In quvvis elcmento triasunt fr'mmie eensideranda
: primo , molessubjlaitialis corporea; secund<,,qualil as prima; tertio appetmtia
mixtionk. Secundarit ant an elementa contemplanda funt , ut panes
universi, & ut mobilia localiter. J? Xplicatur , 8c probatur proposition
Moles substantialis corporea est ens substantiate, simplex , corporeum , sub
tribus dimensionibus comprehensum, longitudinei latitudine, &altimdine,
cum exigentia quantitatis , qua siat impenetrabile. Nomine qualitatis , quæ est fccunia
elementi ratio, intelligo qualitates/»-i. mas, quas adinvenit omnium primus
noster Hippocrates , ex Galeno, I . i . methodi , c. 2 . calerem,frigus, humiditatem,
tesiccitatem : Molis autem fustantialis exigentia , est nota , & character ejus
effentialis : nam moles ignis a mole aquæ in eodifrert/,ri»i»,quodistahumi,
ditatem, ilia calorem exigat. Etsicuti in aliis omnibus philosophi eflsentiam
nunquam constituunt in actusecundo, sed tamenin actu primo, qui est pro.
tentia,
tentia, retpectusecundi, utait Ariftoteles
( 1. 1. de anima.cap. 5-. Ita mcles substantial aquæ est in potentia ad
humiditatem ; quare elementum metafhystce componitur'ex mole, &exigentia,
quaponitirrin actu primo , ad illam qualitatem , quam moles, prior natura,
ex se profundit : itaque exigentia ilia est veluti actus metaphyfkus , quæ molem
sub certa specie ponit, Diets nonnullos existimare inphilophia
Democriti nullam dari qualitatem primam , & adducere possent pro se Lucretium
, qui variasatomorum siguras, modocalorem gigneredicit.l. i.
Sed xe forte putts jpoliata colors. Corpora primamanere , ttiamftcrttA
tefttis
Etfonituflertta, Et libro quarto , ubi qualitares sensibilesexplicat
per siguras, & meatusexcipientes ; Verum tantum abest , ut sit
Democriti scnfus, ut ipse quidem fecundas , tertias, quartasque qualitates
aproportionesecundarum , tertiarum, quartarumque atomorum oriri existimet
; at primos influxu vero diffbndi posse censeti Lucretius quidem Empe
doclis
doclis sententiarn sequitur, nos autem
Democriti. Sed dehis fusius dicemus dilp. 2. Deinde dico unam atomum
seorsum fumptam non posse frigtfacere, aut calefacere, quiaactiones physi
cæ construuntur utipyamides, quarum bajis eil i n agente , vertex in passo; atque
ubi tantum est punctum , non potest sieri basis , quæ linea indiget phyiica.'
ergo neque ah una at onto poteft ulla aB\» smjlbilis prominare.
Appetentiaveroformarum, &mixtionis , omnibus elementis est essenrialis,
quatenussunt principium materiale , & subjectum formirum : moles itaque
exigentiaqualitatis , 8c appetentia mixtionis, sunt essentialiter in quovis
elemento , & sicuti varia est in singulis qualitaium exigentia,itadici potest, appetentiam
formæ, omnibus elementis communem, ad unumquodque contrahi',
per peculiarem subjectitionem, qua formæ subserviuflt : namaliterignis
, aliter aqua, & terra ad mixtionem veniunt , quamvissimulfumptafaciant
unicam materiam primam completam. Qn*doctrina adoraturabAvicenna,l.i.
Fen. i.doctrina i. cumait. Terra usut est adretentionem ,fixionem, & ad eonfervationem
figura , & forma ; aqua extetidit, tendtt , fasuscipitfiguras; airsublevat,& attenuat; ignis maturat,permljeet, ej usque
penetratime currttsubstantta tterea , g&- ut duorum element orum gravium frigidorumque
pumm frigiditatem.frangat , & ut de elementaria proprietate ad cvmplexionalitatemredeat.
Duo autem gravia plus juvant ad membrorum generationem , &
eorum quietem : & duo levia ad spiritut, mothnemque , tumspirituum , tum mem
brorum; licet motut nonsit , nistab anima ; hæcdoctissimusPrinceps, quævidebis
elucidatiusexponi,prop. n. hujusdisp. Difserunt autem appetitio, & potentia
recipiendi formas , eo quod appetitus connotet tendentiam ad sui perse--
ctionem i potentiaverosolam recipien di capacitatem videatursignisicareisunt
autem duæ formahtaies, resque unica. Quoad alia, quæ secundario consideranda
dixi , nempe de mobilitate , & quatenussuntuniversipartes, rejectis
ad disp. j . quæ ad motum pertinent, Observo, dementis triplicem inefle
mobilitatem : prima quatenus sursum deorsumve propriis nutibus seruntur :
secunda est superioris ordinis , nempe ad bonum commune, quod ut magis promoveant,
frequenti generations sunt locispermixta omnibus elements, neque
que terram , aut aquam puram habemus, sed omniasuntimmixta ad universi
bonum, præsertim quæinarmosphæra circa terram reperiuntur. Tertia
mobilirati cedunt duæ jam explicate, nam ista ordinatur ad generalissimum
universi bonum , ad fugam penetrabili- 'tatis , & vacui. Corpora enim simplicia,
utpote machinæ mundanæ fundamenta, debent severe connexionemuniversalem
, & omnia loca replere. Priw/ amobilitasoritura densitate , raritate,
Iatitudine, &compaginatione, aut gravitate levitateque. Stcuttda exappetentiamixtionis
, & formarum. Tertia ad totiuscommodum , cui privata subserviunt,
ut in Repub. itain natura. Ob frimam mobilitatem elementa moventur
lineis perpendicularibus ad cen trum vel circumserentiam. Ob feeundamohWque
moventur , dum quærunt fax mixtionis locum aggregativum ,
in ipso autem actu mixtionis nullum motum respuunt. Ob tertiam vero omni
motuperomnemlineam cientur: hisitaexplicatis,
Probatur propos. Elementum estsubstantia materialis, simplex, exigitiva
quantitatis ; est enim de ratione corporis, utiitimpenetrabiliterinloco : de
inde
indc vult poni sub certis dimensionibus
, utpote ens sinitum , & determinatum : Exigit prætereasuasqualitates,
quibus agere possit ad extra: cum enim clus essentia sit pro alio ,• nempe pro
mixto , actio etiam dementi debet esse pro alio ; ergo excrinieca est, & transiens;
actioautem transiens nonpotest sieri nisi per qualitatem ;ergo elementumillam
exigit. Appetitus formæ est essentialis principio primo materiali ,
coiwenitque elemento mobilitas , ut meliusnaturæ institutis subserviat: er
go hue omnia in dementis sunt agno- Icenda , quod erat nobis propoiitum
demonstrare. Propositio IX.
N»M tst satis probatum a philofophii dari quatuor elementa.
•
pRobatur ex confutatione rationum aliorum. Aristoteles ita argumentatur in 1. de ca?lo , & meteor. Tot sunt
corpora simplicia , quot sunt motus simplices : sed sunt quinque motus, simpliciter,
deorstem, simpliciter, & se cundum quid , & motus circa centrum
ergo
ergo erunt quinque corpora simplicia,
quibus hi motusconveniunt : cælum, ignis, aer, aqua, terra. Major probatur,
quia cum natura sit principium motus, &cum sint quinqut motus illi
primarii, & simpliccs motus, sequitur dari quinque ea prima naturæ corpora i
minor argumenti primi ell adaquatæ di visionis , & inductio experientia consirmatur,
ergo suntquatutr elementafnettr* therem.
Respondere posset Democritus , Aristotelem & quærere ignotum per ignotius : frimum , deprincipio motus localis intrinseco corporum , secundo motus cælorum ad rationes antiquorum astronomorum expenses. Tertio , de natura centrigravium . Verum neyideamur dissicultatibus novis hanc objectionem involutam eludere , aut totius philo sophiæ naturalis fundamenta uni dilu'endo syllogisino convellere , transe ct motus elementum a gravitate 8c levitate oriri : secundo , tranftat in cælis dari homocentrica omnia , ut explicuit Fracastorius : tertio, tranfeat cælos moveri a propria forma : hæc enim ab Aristotelis argumento supponuntur ; nam excentrici , & epicycli , quos in- £ venit
venit omnium primus, ex Arist. 1. 12. .metaphys. t. 47. Calipput astrologui , nonmoventur circacentrum gravium: deindesicælisunt fluidi, neque plane ts: moventur circa centrum, cum habeant varietatem cursus sui adeo variam, utannotarunt astrologi ; & si in* -telligentia cælos astraque movet , ut ipscAristotelesdocet, 1. tz. metaphys. t. 48,quidconvincetabilIo motu , qui extema vi imprimitur? His itadijpmulatis , Respondeo in forma , transeat malor, nego minorem ; sunt enim tantum tres motus simplices,sursum,deorsum , & circa centrum , alter a gra vitate, alter a levitate, ? magisenim, & mi nus , non faciunt differentiam essentialem, unda deorsum simpliciter, & se cundum quid nullatenusdifferunt specisice neque vero, absolute loquendo, datur ullus motus deorsum secundum quid; mm aqua, cui illemotusadscritur, perviambrevissimam ad centrum usque pergeret, nisi prapediretur, sicuti terra non descendit, dato obstaculo. Dices, motus specisicari a termino ad quem , qui quadruplex est , proelemen- -torum sedibus. Respondeo , primo hos terminos ad libitum constitui , nam illos
illos , ut lubebit multiplicabo i in acre enim tres funt regiones , ergo tres ter mini ad quem. Unus est autem gravium terminus ad quem , centrum mundi , ad quod licet non perveniant, illuc tamen collimant, 5c per accidens est, si nutu suo defraudentur ; deinde quotuiquisque admittit ignem in concavo lunæ, quem multi pabuli gratia vagari credunt ? iis tamen tanquam suppositionibus nititur Aristotelis ratiocinatio. *At sufpositio vel nunqutm fallax esedebet , quilts ist maxhematictrum i vel certaexpsrientia , ant alibi demonflrata. Vis autem , corporum mo. trix,quamparum habetapud philosophosinsui notitia convenientiæ? dum alii gravitatem tantum , levitatempræterea alii , nonulli solum impetum, mechaniciextrusionem , AristarchiSectatores Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|