Kavşak ve kavşaklarda sinyalizasyon

5.6. Direk ve Cephelerin Yerleştirilmesi

5.6.1. Direklerin Yerleri

Sinyal direklerinin yol bordüründen uzaklıklarını saptamak işleminde titizlik gösterilmesi yararlıdır.. Direklerin bordür kenarına fazla yaklaştırılması kapasitenin düşmesine sebep olabileceği gibi taşıtların direklere çarpma ihtimalini de arttırır. Bu nedenle direklerin bordür kenarına 0.75 m. den fazla yaklaştırılmaması, ancak 1.50 m. den daha uzak bir yerleştirmeden de kaçınılması gereklidir. Sinyalize alanın geometrik özellikleri nedeniyle direklerin daha uzağa yerleştirilmesi gerekirse, sinyal cepheleri direklere konsollarla bağlanarak yola yaklaştırılmalıdır.

Belirli bir sinyalizasyon sistemi uygulanan bir tesiste sinyal direklerinin yol eksenine paralel yöndeki yerleri sürücülerin davranış özeliklerine uygun olarak seçilmelidir. Trafik görgü ve eğitim düzeyinin yüksek olduğu ülkelerde sinyal direkleri Dur çizgisinden 8-10 m., hatta daha fazla uzaklıkta yerleştirilebilmekte, böylelikle taşıt sürücülerinin cepheleri görme olanakları geliştirildiği gibi, çok şeritli yollarda daha az sayıda cephe yeterli olabilmektedir. Trafik görgü ve eğitim düzeyinin yeterince gelişmemiş olduğu ülkelerde ise taşıt sürücüleri ışıklı cephelere mümkün mertebe yaklaşarak durma eğilimi gösteriler. Bu durumda, eğer Durma çizgisinin ilerisinde yaya geçidi varsa, taşıtların yaya geçidini işgal etmeleri söz konusu olabilir. Bununla birlikte, taşıt cephelerinin direkleri Dur çizgisine 2.00 m. den daha yakın olmamalı, gerekirse yaya geçidi ile Dur çizgisi arasındaki mesafe artırılmalıdır.

Yol ve kavşak geometrisi ile trafik durumunun gerektirdiği özel durumlarda bazı ek cepheler kavşak içinde bir noktaya veya kavşak ilerisine yerleştirilebilir; ancak bir zorunluluk olmadığı sürece böyle bir uygulamadan kaçınmak gerekir.

5.6.2. Cephelerin Ayarlanması

Yol kenarına monte edilen taşıt cephelerinin alt noktalarının yol kotundan yüksekliği 2.10 - 3.00 m., başüstü cephelerinin yüksekliği ise 4.50 - 5.50 m. olmalıdır. Yaya cepheleri 2.00 - 2.50 m. yüksekliğe monte edilir.

Başüstüne monte edilen hız göstergesi ve şerit kontrolü işaretleri yol kotundan en az 5.00 m. yükseklikte olmalıdır.

Şehir içi kavşaklarında yol kenarına yerleştirilen taşıt cepheleri en yakın oldukları trafik şeridinin ortalarına ve Dur çizgisinden 20 m. kadar geride, yol kotundan yaklaşık olarak 1.50 m. yükseklikteki bir noktaya bakacak şekilde ayarlanmalıdır. (Şekil 5.7.) Başüstü cephelerinin yolun ortasına mümkün mertebe uzamaları tercih edilir; bu nedenle tek yönde üçten fazla trafik şeridi olan yollarda her iki yanda birer başüstü konsol direk veya portik sistem kullanılır. Başüstüne monte edilen taşıt cepheleri yolun hızlı taşıtlara ayrılan trafik şeritlerine çevrilerek taşıtların ortalama yaklaşım hızlarına göre 100-150 m. uzağa bakacak şekilde ayarlanırlar. Ancak, görüş uzaklığının yeterli olmadığı durumlarda bu mesafe azaltılabilir.

Şekil 5.7. Taşıt Cephelerinin Ayarlanması

Sola dönüş için ayrılan filtraj cepheleri genellikle önceki kurallara uygun olarak ayarlanır. Filtre cepheleri ayrıca dönüş yapılarak girilecek olan yolun sağ köşesinde veya bölünmüş bir yolda karşı refüj başına yerleştirilebilir; bu filtraj cepheleri dönüş manevrasının başlayacağı noktaya göre ayarlanmalıdır. (Şekil 3.8.)

Yaya cepheleri geçişin başlayacağı kaldırım kenarında normal görüş yüksekliğine ve yaya geçidinin ortasına bakacak şekilde ayarlanırlar.

Şekil 5.8. Filtre Cephelerinin Yerleri

5.6.3. Cephelerin Sayısı

Taşıt Cepheleri, sinyalizasyon tesisinin bulunduğu noktadaki bütüu trafik şeritleri üzerinde yanyana durmuş olan taşıtların sürücülerinin görebileceği yeterlikte olmalı, ancak gereksiz sayıda fazla cephe de kullanılmamalıdır. Önceki bölümdeki kurallara uygun olarak yerleştirilen taşıt cephelerinin sayısı aşağıdaki önerilere uyularak saptanabilir:

1. 
   Tek şeritli yaklaşım: Yolun sağında bir cephe.
   
2. 
   Çift şeritli yaklaşım: Refüjlü ve sola dönüş için sığınma şeridi bulunmayan yollarda yolun her iki yanında birer cephe, refüjsüz veya sola dönüş için sığınma şeridi bulunan yollarda yolun sağında ve başüstünde birer cephe.
   
3. 
   Üç şeritli yaklaşım: Refüjlü ve sola dönüş için ayrılmış sığınma şeridi bulunmayan yollarda yolun her iki yanında birer cephe ve ayrıca başüstünde bir cephe; refüjsüz veya sola dönüş için sığınma şeridi bulunan yollarda yolun sağında ve başüstünde birer cepheye ek olarak sağdan üçüncü şeride bakacak şekilde kavşağın ilerisinde uygun bir yere yerleştirilmiş bir cephe.
   
4. 
   Dört şeritli yaklaşım: Üç şeritli yaklaşıma ek olarak ikinci başüstü cephesi.
   
5. 
   Sola dönüş için birden fazla sığınma şeridi olan yaklaşımlar: Düz gidiş için yerleştirilecek cephelere ek olarak her sığınma şeridi için en az bir cephe.
   

Yaya cepheleri karşılıklı olarak çift halinde yerleştirilir. Eğer refüjle bölünmüş bir yolda her yönde üç veya daha fazla trafik şeridi varsa veya refüj genişliği 5 m. den fazla ise refüj üzerinde de yaya cepheleri bulunmalıdır.

5.6.4. Uyarıcıların Yerleri

Yayalar tarafından uyarılan sinyalizasyon sistemlerinde yaya cephelerinin monte edildiği direkler üzerine uyarma butonları takılır.

Taşıtlar tarafından uyarılan sinyalizasyon sistemlerinde, eğer yalnız her hangi bir taşıtın varlığı uyarı için yeterliyse uyarıcılar Dur çizgisine 7-10 m. uzaklığa yerleştirilir. Eğer yaklaşım yönünden gelen taşıtların yoğunluğu ölçülerek geçiş hakkı süreleri buna göre düzenleniyorsa taşıt sayıcı dedektörler kullanılır ki, bunların Dur çizgisine olan uzaklıkları trafiği yüksek, hızların düşük olduğu yollarda en az 50 m. olarak, trafiği az ve hızların yüksek olduğu yollarda ise 150 - 200 m. uzaklığa kadar seçilebilir.

Eğer bir trafik uyarmalı sinyalizasyon sisteminde uyarıcılar yeşil sürelerin uzatılması için de kullanılıyorsa, uyarıcıların Dur çizgisine uzaklığı yaklaşım yönündeki taşıtların % 85 hızlarına göre ve yeşil süre uzatma miktarı göz önünde tutularak seçilir.

5.6.5. Ünitelerin Görünürlülüğü

Taşıt cephelerindeki bütün üniteler, her hangi bir fiziki engel bulunmadığı sürece, aşağıdaki tabloda gösterilen uzaklıklardan gündüz ve gece rahatlıkla görülebilmelidir.

Tablo 5.1. Görünebilme Uzaklıkları

%85 Hız (km/st.)	En Az Görünebilme Uzaklığı (m)
40	50
50	75
60	100
70	125
80	150
90	175

30 cm. çapındaki ünitelerin gündüz görünürlülüğünü artırmak amacıyla 150 W. gücünde ampuller kullanılabilir. Ancak bu üniteler geceleri sarı flaş yaptığı takdirde sürücüleri rahatsız edebilecek parlaklık verebilmektedir. Bu durumda, geceleri bu sarı ünitelerin voltajını düşürecek bir donanım gerekebilir.

5.6.6. Hız Göstergelerinin Yerleri

Hız göstergelerinin yerleri yaklaşım yönünün sonundaki sinyalize tesise çok yakın veya çok uzak olmamalıdır. Gösterge hızlarının 50 km./st. veya daha az olması halinde hız göstergesi sinyalize tesisin Dur çizgisine 150 m. den fazla yaklaştırılmamalıdır. Ancak, sinyalizasyonu koordine olarak düzenlenmiş birbirine çok yakın kavşaklarda bu prensip göz önüne alınmayabilir. Gösterge hızlarının 60 km./st. veya daha yüksek olması halinde ise minimum uzaklık 200 m. olmalıdır. Bir sinyalize tesise yaklaşırken birbiri ardınca iki veya daha fazla hız göstergesi kullanılacaksa bunların minimum aralıkları da aynı şekilde alınmalıdır.

Sinyalıze tesise en yakın hız göstergesinin Dur çizgisine olan uzaklığı 1 km. den fazla olduğu takdirde bu göstergeden bir yarar beklenmemelidir. Hız göstergeleri yerleştirilirken, bunlarla sinyalize tesis arasında göstergelerin hizmet ettiği akım yönünü kesici akımları olan her hangî bir kavşak bulunmamasına da dikkat edilmelidir.