Kavşak ve kavşaklarda sinyalizasyon

5.7. Örnekler

5.7.1. Basit Bir Kavşakta Direk Ve Cephelerin Yerleştirilmesi

Şekil 5.9. da T tipi basit bir kavşak görülmektedir. Ana yol çift yönlü ve dört şeritli olup refüj bulunmamaktadır. Tali yol ise çift yönlü ve iki şeritlidir. Sağa dönüşler için ayırıcı adalar yoktur. Ana yol üzerinde yayalar için geçit kavşağın yalnız bir tarafında verilmiştir.

(A), (C) ve (a₁) cephelerinin sinyal direkleri yaya geçitlerinin köşelerine yerleştirilmiş, (B) cephelerinin direği kavşağa mümkün mertebe yaklaştırılmıştır.

Ş

ekil 5.9. Sinyalize T - Kavşak

Bütün Dur çizgileri taşıt cephelerinden 2 m. geriye alınmıştır. Refüj bulunmadığından (A₁) filtre cephesi yolun karşısında en görülebilir bir noktada yer almaktadır. (A) ve (B) taşıt akımlarının kesilerek (a) yaya akımına ve (C) taşıt akımına yol verildiği süre içinde (c) yaya akımı da olamayacağından kavşak randımanını artırmak için yol kenarındaki (B) taşıt cephesinin yanına (B₂) yeşil filtre ünitesi eklenmiştir.

5.7.2. Dörtlü Bir Kavşakta Direk Ve Cephelerin Yerleştirilmesi

Şekil 5.10 da her yönde üç şeridi olan refüjlü bir yolun karşılıklı tali yollarla kesiştiği bir kavşak görülmektedir. Ana yoldaki dönüşler için ayrıca sığınma şeritleri bulunmaktadır. Ana yoldan ve diğerine oranla daha işlek olan (C) tali yolundan sağa dönüşler için ayırıcı adalar yapılmıştır. Ana yol üzerindeki yaya geçidi yalnız bir yerde verilmiştir.

Sinyal direklerinin yerleştirilmesinde birinci örnekteki uygulamalar tekrar edilmiş ancak 30 cm. çapında olan ana yolun taşıt cepheleri (A ve B) kavşak ilerisindeki (A') ve (B') cepheleri ile takviye edilmiştir. (A) ve (B) cephelerinin sinyalleri ile filtre cephelerin sinyallerinin karıştırılmaması için, bu cephelere ileri doğru ok sembolü bulunan maskeler yerleştirilmiştir. Kesinlikle gerekli olmamakla birlikte, sola dönüş işlemlerini hızlandırmak ve yanlışlıkla Dur çizgisini geçmiş olabilecek taşıtların gecikmeye meydan vermemeleri için (Aı) ve (Bı) filtre cepheleri gidiş yönüne bitişik köşelerde (Aı') ve (Bı') cepheleri ile duble edilmek sureti ile ana yoldan sola dönüşler güvenli bir biçimde kontrol altına alınmıştır.

(D) yönünden kavşağa giriş tek şeritli olduğundan ayrıca filtre kullanılmamıştır; (D) yaklaşım yönünün tek şeritli olması nedeniyle (A₂) ve (C₂) sağa dönüşlerinde tek üniteli sarı flaşörler kullanılırken, (B₂) sağa dönüşünün diğer yönlerden (D) yönüne akım varken durdurulması öngörülmüş ve normal taşıt cephesi monte edilmiştir.

Yaya cepheleri yalnız ana yolun refüjü üzerinde duble edilmiştir. Ana yol üzerindeki (A) ve (B) akımlarının değişik zaman aralıklarında yer alması da söz konusu olabileceğinden refüjün her iki yanındaki yaya cephe grupları (b₁) ve (b₂) olarak ayrılmıştır.

5.7.3. Uyarıcı Yerlerinin Ayarlanması

Trafik uyarmalı sistem kullanılarak sinyalize edilecek bir kavşakta A yönünün % 85 yaklaşım hızı 50 Km./st, B yönünün yaklaşım hızı 80 Km./st. olarak ölçülmüştür. A yönünden kavşağa giren taşıtlar için yeşil ışık sürelerinin 2'şer saniyelik ek aralıklarla uzatılması öngörülmektedir.

Ş
ekil 5.10. Sinyalize Dörtlü Kavşak

B yönü için ise bu ek süreler 3'er saniye olarak düşünülmektedir. Bu duruma göre, her hangi bir taşıttan algılanan uyarıcının bu taşıtın yeşil süre bitmeden geçebilmesi için nereye yerleştirilmesinin uygun olacağının saptanması gerekmektedir.

A yönü için % 85 Hız 50 Km./st. = 13.86 m./s.

olduğuna göre 2 saniye içinde 27.72 m. mesafe katedilir. Şu halde uyarıcı Dur çizgisinden 25 m. geriye yerleştirilebilir.

B yönü için % 85 Hız 80Km./st. = 22.22 m./s.

olduğuna göre 3 saniye içinde 66.66 m. mesafe katedilir. Bu durumda uyarıcı Dur çizgisinden 60 m. geriye yerleştirilebilir.

6. SİNYALİZASYON SİSTEMLERİ

6.1. İzole Sistemler

İzole bir sinyalizasyon sistemi, yakınındaki diğer kavşaklarda kurulmuş bulunan başka sinyalizasyon sistemleri ile her hangi bir bağıntısı olmayan ve diğer sinyalize tesislerin etkilemediği sistemdir. izole sinyalizasyon sistemi dört değişik biçimde gerçekleştirilebilir:

1. Sabit Zamanlı Sinyalizasyon Sistemi

2. Trafik Uyarmalı Sinyalizasyon Sistemi

3. Yaya Uyarmalı Sinyalizasyon Sistemi

4. El ile Kumandalı Sinyalizasyon Sistemi

6.1.1. Sabit Zamanlı Sinyalizasyon Sistemi

Bu sistemde sinyalize tesise değişik yönlerden yaklaşan taşıt ve yaya trafiğine önceden hazırlanmış zaman programlarına uygun olarak sıra ile geçiş hakkı verilir.

Sabit zamanlı sinyalizasyon sisteminde, değişik yönlerden kavşağa yaklaşan trafiğe verilecek geçiş hakkı süreleri (yeşil süreler) ve bu sürelerin birbirlerine olan oranı ortalama trafik yükü değerlerine göre saptanır. Dolayısıyla, bu sistemin başarılı olabilmesi için mümkün mertebe çok sayıda ve dikkatli trafik sayımlarının yapılması gerekir.

Hemen hemen her kavşaktaki trafik akımları günün değişik saatlerinde farklı özellikler gösterirler. Sabit zamanlı bir sinyalizasyon sistemi de, bu farklı özelliklere uygun biçimde belirli saatlerde otomatik olarak değişen ayrı ayrı birkaç program uygulayarak, trafik akımlarının en uyumlu şekilde düzenlenmesini sağlar.

Genellikle hafta sonlarındaki trafik akımlarının özelikleri ile normal iş günlerindeki trafik akımlarının özellikleri farklıdır. Bu değişiklikler göz önüne alınarak sabit zamanlı bir sinyalizasyon sisteminin tatil günlerinde ayrı programlar uygulaması sağlanabilir; hafta sonları için düzenlenmiş özel programlar devreye otomatik olarak girebilir. Ancak, bu gibi ekler sistemi yöneten trafik kontrol cihazının maliyetini büyük ölçüde arttırır.

Sabit zamanlı sinyalizasyon sisteminin en büyük sakıncası trafik akımlarının projede kullanılan ortalama değerlere uymayarak kavşaklarda gereksiz beklemelere yol açmasıdır.

Bu sakıncanın etkisini mümkün mertebe azaltmak için, sabit zamanlı sinyalizasyon sistemi kurulmuş bir kavşağın sürekli olarak kontrol altında tutulması, mevsimlere göre ve zamanla değişen trafik koşullarına uygun olarak zaman programlarının düzeltilmesi gereklidir.

6.1.2. Trafik Uyarmalı Sinyalizasyon Sistemleri

Bu sistemlerde taşıtların geçiş hakkı sıra ve süreleri uyarıcılar (detektörler) tarafından saptanan trafik talep ve yoğunluklarına göre düzenlenir.

1. 
   Yarı-Trafik Uyarmalı Sistem : Bu tip sinyalizasyon sisteminde kavşak yaklaşım kollarının bazılarından uyarı kabul edilir. Genellikle “ana yol” niteliğinde olan yol üzerindeki akım yönlerine sürekli olarak yeşil ışıklı sinyal verilir ve tali yol veya yolların her hangi birinden geçiş talebi uyarısı alınmadıkça cephe gruplarının ışıklı sinyallerinde bir değişiklik olmaz. arı trafik uyarmalı sistem ayrıca sabit zamanlı çalışan bir sistemin kap samında da gerçekleştirilebilir.
   
2. 
   Tam-Trafik Uyarmalı Sistem : Bu tip sinyalizasyon sisteminde kavşak yaklaşım kollarının hepsinden sürekli olarak uyarı alınır ve geçiş hakkı sıra ve süreleri uyarı alınan yaklaşım kollarındaki trafik yoğunluklarına göre değiştirilerek otomatik olarak düzenlenir. Tam trafik uyarmalı sistemler, trafik yoğunluklarının hemen hemen gerçek değerlerine göre geçiş hakkı sağladıklarından, toplam gecikmeleri minimuma indiren en ideal sistemlerdir. Bununla birlikte, böyle bir sistemi yönetecek trafik kontrol cihazının maliyeti diğerlerine oranla çok yüksektir.
   

6.1.3. Yaya Uyarmalı Sinyalizasyon Sistemi

Sinyalizasyon tesisleri genellikle kavşaklarda, bazı bağlantı yollarının giriş çıkışlarında, ve kavşak olmayan yaya geçitlerinde kurulur. Kavşaklardan uzak olan yaya geçitlerinde, sürekli olarak veya günün belirli saatlerinde, yayalara güvenli geçiş hakkı tanımak üzere sabit zamanlı sinyalizasyon sistemi uygulanabilir. Yaya akımının az olduğu yer ve saatlerde ise taşıtlara verilen sürekli geçiş hakkı yayaların butonlara basmaları ile kesilir.

Yaya uyarmaları kavşaklarda da kullanılabilir. Bu uyanlar yarı veya tam trafik uyarmalı olarak düzenlenmiş bir sistemin kapsamına alınabildiği gibi, sabit zamanlı olarak çalışan kavşaklarda da yararlı olabilir.

Özellikle bazı sabit zamanlı kavşaklarda, zaman kaybını önlemek ve gecikmeleri azaltmak için yayalardan her hangi bir talep gelmediği sürece bazı yaya cepheleri sürekli olarak kırmızı ışıklı sinyal verirler. Bu geçitleri kullanmak isteyen yayalar, geçiş hakkı alabilmek için butonlara basmak ve beklemek zorundadırlar.

6.1.4. El İle Kumandalı Sinyalizasyon Sistemi

Her hangi bir kavşaktaki bütün ışıklı cephe grupları bir kumanda tablosuna bağlanarak ışıklı sinyallerin dışarıdan yönetilmesi sağlanabilir. “El ile kumanda edilen sinyalizasyon sistemi” denilen bu sistem, özelikle sabit zamanlı olarak tesis edilmiş bulunan fakat bazı zamanlardaki trafik akımlarının ortalama değerlerden büyük sapmalar ve sık dalgalanmalar gösterdiği kavşaklarda kullanılır. «Manuel İşletme» adı da verilen bu sistem trafik ve yaya uyarmalı sistemlere benzemekte, ancak talepler dışarıdan gözlem ile değerlendirilmektedir. Bir diğer deyişle, bu sistem bir trafik polisinin kavşağı el ve kol hareketleri ile yönetmesi yerine ışıklı işaretleri kullanmasından ibarettir.