Kavşak ve kavşaklarda sinyalizasyon

4.3. Sinyalizasyon Proje Terimleri

İzole Sistem :

Diğer sistemlerle her hangi bir bağıntısı bulunmayan ve tek başına çalışan sinyalizasyon sistemi.

Koordine Sistem :

Aynı yol üzerindeki en az iki kavşağın birbirine bağlı olarak çalışmasını sağlayan sinyalizasyon sistemi.

Senkronize Sistem : (Simultane Sistem)

Koordine kavşakların hepsinde aynı anda aynı ışıklı sinyalleri veren sistem.

Alternatif Sistem:

Bitişik kavşaklarda sıra ile birbirine zıt ışıklı sinyalleri veren sistem.

Progresif Sistem:

Bir kavşakta geçiş hakkı olan bir taşıtın diğer koordine kavşaklarda da beklemeksizin geçişini sağlayan ve ışıklı sinyalleri buna göre düzenlenen sistem.

Anahtar Kavşak :

Koordine sinyalizasyon sistemlerinde bütün kavşaklardaki ışıklı sinyalleri kontrol eden kavşak.

Ofset:

Koordine edilmiş iki sinyalize tesiste aynı yöne gitmekte olan trafik akımına verilecek olan yeşil ışıklı sinyallerin başlangıç anları arasındaki süre.

Arazi Trafik Kontrol Sistemi:

Özellikle kent içi yollarının kavşaklarında kurulan sinyalizasyon tesislerinin tümü arasında bir koordinasyon sağlayarak, genel olarak gecikmelerin minimuma indirilmesini sağlamak üzere en uygun sinyallerin verilmesini düzenleyen ve bilgisayar ile yürütülen sistem.

Sabit Zamanlı Sinyal Düzeni:

Trafiğe önceden hazırlanmış zaman programlarına uyularak sıra ile geçiş hakkı verilmesi.

Trafik Uyarmalı Sinyal Düzeni:

Geçiş hakkı sıra ve sürelerinin trafik taleplerine uyularak ayarlanması.

Yarı - Trafik Uyarmalı Sinyal Düzeni :

Kavşaklardaki trafik uyarmalarının yaklaşım yönlerinin bazılarından alınarak geçiş hakkı sıra ve sürelerinin buna göre ayarlanması.

Tam - Trafik Uyarmalı Sinyal Düzeni:

Kavşaktaki trafik uyarmalarının bütün yaklaşım yönlerinden alınarak geçiş hakkı sıra ve sürelerinin gerçek trafik taleplerine göre ayarlanması.

Yaya Uyarmalı Sinyal Düzeni:

Sinyalize edilmiş alandaki ışıklı sinyallerin hepsinin veya bazılarının yayaların uyarısına göre ayarlanması.

El ile Kumandalı Sinyal Düzeni: (Manuel İşletme)

Işıklı sinyallerin bir kişi tarafından kullanılarak geçiş hakkı sıra ve sürelerinin bu kişinin takdirine bağlı olarak ayarlanması.

Aralık:

Bir sinyalizasyon tesisinde ışıklı sinyallerden hiç birinin değişmediği süre.

Faz:

Bir veya daha çok aralığı kapsayan ve sinyal devresinin belirli bir trafik akımını veya akımlarını aynı anda öngören bölümü.

Sinyal Devresi:

Birbirini izleyen ışıklı sinyallerin bir devri.

Devre Süresi: (Period)

Işıklı sinyallerin bir devreyi tamamlamaları sırasında geçen toplam zaman.

Yeşil Süre:

Bir yönde hareket eden taşıtlara geçiş hakkı verilen zaman.

Sarı Süre :

Sinyalize edilen alana yaklaşan taşıtlara geçiş hakkının sona ermiş olduğunu belirten sarı ışıklı sinyalin süresi.

Hep - Kırmızı Süre :

Bir sinyalizasyon tesisinde birbiri ile kesişen bütün taşıt ve yaya cephelerinde aynı anda kırmızı ışıklı sinyalin yer aldığı süre.

Yeşillerarası Süre :

Bir sinyalizasyon tesisinde, diğer akımlardan en az biri ile kesişmesi olan akımları yöneten taşıt ışıklı cephelerinin yeşil ünitelerinden hiç birinin ışıklanmadığı aralıkları kapsayan süre.

Koruma Süresi :

Birbirini izleyen trafik akımlarından kavşağı boşaltan son taşıt veya yaya ile kavşağa girecek ilk taşıtın çarpışmamaları için fazlar arasında bırakılması gereken zaman.

Kayıp Zaman : (Yeşillerarası Sürelerin Toplamı)

Bir Devre Süresi boyunca devre süresini etkileyen taşıt akımlarını yöneten taşıt cephelerinden hiç birinde yeşil ışık yanmadığı sürelerin toplamı.

Etkili Akım : (Dominant Akım)

Birbirini izleyen her fazdaki değişik trafik akımlarından otomobil birimi eşdeğeri olarak en yüksek yüklerin bulunduğu akım yönleri.

Etkili Akım Yükü :

Etkili Akımı oluşturan otomobil birimi yüklerinin saatlik toplamı.

Doygun Akım: (Doyma Akımı)

Sinyalize bir kavşakta sürekli bir kuyruk bulunması halinde ve kesintisiz geçiş hakkı koşulları altında sabit bir hızla boşalan akım.

Doygun Akım Hacmi :

Doygun akım koşulları altında bir saatlik yeşil ışık süresi içinde geçebilecek toplam otomobil birimi sayısı.

Doyma Derecesi:

Bir yaklaşım yönündeki gerçek akım değerinin kapasite değerine olan oranı.

Dalga: (Platon)

Taşıtların birbiri ardınca gruplar halinde hareket etmeleri.

Yeşil Dalga :

Taşıtların her kavşakta yeşil ışıklı sinyal bulabilmeleri için zaman-uzaklık diyagramı üzerinde sınırları içinde bulunmaları gereken alan.

5. SİNYAL ELEMANLARININ ÖZELLİKLERİ

5.1. Ünite Ve Cepheler

5.1.1. Ünite

Bir sinyalizasyon ünitesi, içinde genellikle 60-100 W.’lık ampul bulunan, tek bir fenerden oluşur. Toplu ve güçlü bir ışık görünümü sağlamak için ampulün önünde bir mercek ve gerisinde bir reflektör bulunur (Şekil 5.1.). Işığın mercek üzerinde homojen bir görüntü vermesi için ampul filamanının genellikle parabolik olan reflektörün odak noktasına gelmesi gereklidir.

Ünite merceklerinin çapı standart olarak 20 cm.’dir. Bununla birlikte, hız yolları üzerinde ve ana arterlerde 30 cm. çapında mercekli üniteler de kullanılır. 30 cm. çapındaki ünite çoğunlukla yalnız kırmızı ışıklı sinyal için kullanılmakla birlikte, bir cephenin bütün ünitelerinin aynı çapta olmasından olumlu sonuçlar alındığı görülmüştür.

Merceklerin önüne ve ünitelerin üst kısmına yerleştirilen yarım daire biçimindeki bir siperlik, güneş ve aydınlatma lambalarının ışıklarının mercek üzerinden yansımasını önler. Bazı durumlarda yaya ışıklı üniteleri önüne yerleştirilen siperlikler ünite göstergelerinin yalnız tam karşıdan görülebileceği biçimde mercekleri çevreleyecek şekilde düzenlenir; bunun amacı yaya ışıklı ünitelerinin taşıt sürücülerinin dikkatini mümkün mertebe az çekmesini sağlamaktır. Özellikle taşıt ışıklı cephelerinin arkasına çepeçevre yerleştirilen düz bir pano ise sürücünün gidiş yönündeki ışık kaynaklarından meydana gelebilecek muhtemel kamaşmayı azaltmak için kullanılır.

Ş
ekil 5.1. Ünite

5.1.2. Taşıt Cephesi

T
aşıt hareketlerini düzenlemek için kullanılan bir taşıt cephesi genellikle üst üste monte edilmiş ve yukarıdan aşağıya doğru kırmızı, sarı, yeşil renkleri bulunan üç üniteden oluşur (Şekil 5.2.)

Şekil 5.2. Taşıt Cephesi Şekil 5.3. yaya Cephesi

Sinyalize edilmiş bir kavşağa aynı yönden gelerek değişik yönlere gidecek taşıtlar için birbirinden farklı zamanlarda geçiş hakkı veriliyorsa, içinde ok işareti bulunan üniteler (filtre sinyaller) kullanılır. Bu filtre sinyal donanımı üç veya iki üniteli bir cepheden oluşabildiği gibi, filtraj işlemi tek bir ışıklı ünite ile de gerçekleştirilebilir.

T
ek üniteli filtraj işlemi özellikle dönüşleri serbest olmayan kavşaklarda (Şekil 5.9.) dönüş manevralarını kolaylaştırmak için uygulanır, ve içinde ok şekli bulunan yeşil ışıklı bir filtre ünitesi cephedeki diğer yeşil ışıklı ünitenin yanına monte edilir. Bu durumda yanlış anlamaları önlemek amacıyla ana cephedeki yeşil ve kırmızı ünitelere de ok şekli yerleştirilebilir. (Şekil 5.4.)

Şekil 5.4. Filtreli Cepheler

5.1.3. Yaya Cephesi

Yaya cepheleri, üstte kırmızı ve altta yeşil olmak üzere, iki üniteden oluşur. Yaya cephelerinde kullanılan ünitelerin diğerlerinden farkı yoktur, ancak kırmızı renkli ünite ışıklandığında bir duran adam şekli, yeşilde ise yürüyen adam şekli görülür (Şekil 3.3.). Bazı ülkelerde şekil yerine üzerinde «Geç» ve «Dur» yazılı maskeler kullanılmakta ise de, bu yöntem terk edilmektedir. Kamaşma panosu genellikle kullanılmaz. Bazı ülkelerdeki uygulamalarda ise yaya cepheleri için merceksiz dört köşe üniteler kullanılmaktadır.

5.1.4. Filtre

Genel anlamda filtre sözcüğü ünitenin merceği ile ampulü arasına yerleştiren bir donanımı ifade etmektedir. Nitekim, ünitelerin mercekleri renksiz olup gerekli renk görünümleri filtre ile sağlanabilir; ancak bu uygulamada sinyallerin ışıkları donuk olur.

Ünite ışıklandığında mercek üzerinde bir şekil oluşturan filtre donanımı sıcaktan etkilenmeyecek bir maddeden yapılmış bir maskeden ibarettir. Üniteler üzerindeki şekiller mercek iç yüzeyinin boyanması suretiyle de sağlanabilir; ancak dayanıklılığı az olacak bu uygulamadan kaçınmak gerekir.

Taşıtlara geçiş hakkı yönünü gösteren yeşil filtraj ünitesinin fonu siyahtır. Sarı ve kırmızı ünitelerde de fon siyah olabildiği gibi ünitenin görünürlülüğünü arttırmak amacı ile sarı veya kırmızı renkli fon üzerinde siyah ok sembolünün yer alması da sık görülen bir uygulamadır.