KirkçEŞme tesisleri

MEVLEVÎHANE

422

423

MEVLEVÎLİK

GALATA	YENİKAPI	KASIMPAŞA	BEŞİKTAŞ / BAHARİYE	ÜSKÜDAR
MEVLEVÎHANESİ	MEVLEVÎHANESİ	MEVLEVÎHANESİ	MEVLEVÎHANESİ	MEVLEVÎHANESİ
1. Divanî Mehmed Dede (1529)	1. Kemal Ahmed Dede (1601) -	/'•I. Sırrî Abdi Dede (1631)	1. Mehmed Hakikî Dede (1652)	-^^| Halil Numan Dede (1798)
2. Safaî Dede (1533)	2. Doğam Ahmed (1630)	2. ibrahim Dede (1638)	2. Süleyman Dede (1654)	2. Mehmed Hüsameddin Dede
3. Mesnevîhan Mahmud Dede	3. Sabuhî Ahmed (1644)	3. Kasım Dede (1641)	3. Hüseyin Dede (1660)	(1801)
(1548)	4. Camî Ahmed Dede (1667)	-:4. Halil Fazıl Dede (1677)	- !!*; Naci Ahmed Dede (1711)	3. Ali Nailî Dede (1802)
4. Sırri Abdî Dede (1631) •	^5. Kaarî Ahmed Dede (1679).	.5; Mehmed Dede (1717)	5. Çengi Yusuf Dede (1669)	4. ismail Hulusi Dede (1804)
- 5. ismail Rüsuhî Dede (1631)	r® Naci Ahmed Dede (1711)--	:6. Halil Sâlik Dede (1722)	^JP Eyyubî Mehmed M emiş Dede	5. Mehmed Emin Dede (1812)
6. Edhem Hüseyin DedeTl652)	7. Yusuf Nesîb Dede (1714) r	(fj. Musa Safî Dede (1744)	(1723)	"(%, Abdullah Necib Dede (1836)
7. Arzî Mehmed Dede (1664)	8. Arifi Ahmed (1724) r	_Sv Mehmed Şemseddin Dede	9 Ahmed Dede (1763)	; jf Ahmed Arif Dede (1873)
-8. Derviş Çelebi, Mevlevîzade	9. Kerestecizade Mehmed Dede	(1760)	IH Mehmed Sadık Dede (1764)	: 8. Mehmed Zeki Dede (1881)
!?; Naci Ahmed Dede (1711) •'—	(1732) ji	6) : Ali Dede (1767)	9- Abdülahad Dede (1766)	' |fc Mehmed Hasib Dede (1886)
9 Gavsî Ahmed Dede (1697)	fit Musa Safî Dede (1744) '!	10. Hekim Ali Dede (1776)	ü Ahmed Dede (1771)	; ffc Ahmed Arif Dede
0 Nâyî Osman Dede (1729)	1 1 . Küçük Ahmed Dede (1746) j j"	i& Mehmed Sadık Dede (1777)	HJj Yusuf Zühdî Dede (1817)	11. Konevî Halid Dede (1903)
H Abdülbakî Smî Dede (1750) - -	il; Ebubekir Dede (1775) H	ı©, Musa Dede	_x ÜJÎ Trablusşamlı Mahmud Dede	',~f| Ahmed Celaleddin Dede
ft3; Mehmed Şemseddin Dede ,.	|t Ali Nutkî Dede (1804) ||	13. Semahat Ömer Dede (1786)	i (1819)	< (1946)
(1760)	& Abdülbakî Nasır Dede (1820) |	(fi Musa Dede	; 13. Ermenek Şeyhizade Kadrî	•j 13. Ahmed Remzi (Akyürek)
fi İsa Dede (1771)	İŞ Mehmed Hüsni Dede (1829) |	H Mehmed Dede (1796)	i Dede (1851)	i: (1944)
Ü; Selim Dede (1777) '	16; Abdurrahim Künhî Dede j	£ Ali Dede (1827)	j & Mehmed Said Dede (1853)
JÜ Mehmed Sadık Dede (1778) --'	-"-(1831)	U* Mehmed Şemseddin Dede	j 15. Hasan Nazif Dede (1861)
17. Çelebi Abdülkadir Dede	C|8 Osman Salaheddin Dede	(1858)	| İ6. Hüseyin Fahreddin Dede
18. Hüseyin Dede (1782)	" (1886)	Q Ali R1^ Dede (1906)	(1911)
19. Bakkalzade Ali Dede	î§> Mehmed Celaleddin Dede	Hp Mehnıed Şemseddin Dede	17: Hasan Nazif Dede (1916)	;
0 Halil Numan Dede (1798) —	(1908)	(1909)	18. Salaheddin Çelebi
21. Bakkalzade Ali Dede |	|f Abdülbakî Dede (1935)	20. Seyfeddin Dede	19. Bahaeddin Dede
22 Şemsî Dede (1790)
23. Şeyh Galib Mehmed Said
Dede (1799)
^-r n i." ^ m /^			i
^4î Mehmed Rum Dede (1810J
				— — meşihat değişikliği
Mahmud Dede (1819)
				; — akrabalık ilişkisi
fli Kudretullah Dede (1871) '•
•||; Mehmed Ataullah Dede
(1910)
|s8£ Anmed Celaleddin Dede ""' (1946)

Eski bir kartpostalda sema yapan Mevlevi dervişleri. Nuri Akbayar arşivi

bir inceleme ve araştırma alanı haline gelmesine zemin hazırlamıştır. 19. yy'ın ortalarında Beşiktaş Mevlevîhanesi de önem kazandı. Son dönemde Bahariye Mevlevîhanesi de önemli bir merkez oldu. Galata Şeyhi Ataullah (ö. 1910), Yenikapı Şeyhi Celaleddin ve Bahariye Şeyhi Hüseyin Fahreddin dedeler de öğrencileri Rauf Yekta, Subhi Ezgi, H. Saadettin Arel'i teşvik ederek çağdaş musiki araştırmacılığının gelişmesine önayak oldular. İstanbul'daki mevlevîhaneler yalnız Mevlevî musikişinasların değil, başka tekkelere bağlı olan, hattâ hiçbir tekkeye bağlı bulunmayan, sadece musikiyle uğraşan kimselerin de bir araya geldikleri çok önemli sanat merkezleriydi. Musikişinaslar buralarda toplanıp musiki icra ederler, meşk edip meşk verirler,, musiki konulan üzerinde tartışıp sohbet ederlerdi. Musikiye hevesli kimselerle musiki bilgisini ve repertu-varını gelişletmek isteyenler, bu arada Türk musikisi öğrenmek isteyen gayrimüslim musikişinaslar da mevlevîhane-lere devam ederlerdi.

Mevlevîlikte musiki çok büyük önem taşıdığı için, tekkelerde çok değerli bestekâr ve icracılar yetişmiştir. Bunların önemli bir bölümü musikide üstat seviyesine ulaşmış çok ünlü musiki adamlarıdır. Baş-

ka tekkelerde de musikiye yer verilmesine rağmen, mevlevîhanelerde besteli ayin icra edilmesi mecburiyeti dolayısıyla Mevlevî musikisi öteki tekkelerin musikisinden daha disiplinli bir musiki olarak gelişmiştir. Ayin-i şerif bestekâra ustalığını gösterme imkânı verdiği için çok rağbet görmüş, başka tarikatlara bağlı musikişi-naslarca da bestelenmiştir. Öte yandan, Mevlevî bestekârlar sadece besteleriyle değil, düzenledikleri yeni makamlarla da Türk musikisini zenginleştirmişlerdir.

Mevlevî musikişinasların repertuvarı çok genişti. Ayinhanlar bütün ayinleri ezbere bildiklerinden dindışı musikide de iyi hanende oluyorlardı; eserleri hemen ezberleyebildikleri için fasıl repertuvarını da kolaylıkla öğreniyorlardı. Nitekim geçmişteki iyi fasıl hanendelerinin, önemli bir bölümü Mevlevîydi. En iyi naat okuyanlar hep Mevlevîlerden çıkmıştır. Yüzyıllar boyunca ney ile tanburda belirli bir üslubu ve tavrı temsil eden sazendelerin de çoğu istanbul mevlevîhanelerinin musikişinaslarıydı.

Bibi. İstanbul Belediye Konservatuvarı, Türk Musikisi Klasiklerinden Mevlevî Ayinleri, c. VI-XVII, 1934-1939; Ergun, Antoloji I-ü; A. Gölpı-narlı, Mevlanâ'dan Sonra Mevlevîlik, ist., 1953; ay, Mevlevî Adap ve Erkânı, İst., 1963; H. Can,

Mevlevî musikisinde kullanılan neyler, rebab, kemence, kudüm ve zil. Can Kerametli, Galata Mevlevîhanesi, İst., 1977

"Mevlevilikte Musiki ve Musikide Mevlevilik", Mevtana Güldestesi. Konya, 1967; S. Heper, Mevlevî Ayinleri. Konya, 1974.

__, ÖMER TUĞRUL INANÇER