KirkçEŞme tesisleri

MEZAR TAŞLARI

442

443

MEZARLIKLAR

Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun maddelerine göre, mezarlık olarak kabul edilen yerler dışında -gerekli yerlerden izin alınmadıkça- defin işlemi yapılamaz. Belediye, yerleşme yerinin dışında, her yılki ölüm miktarına oranla bir mezarlık mahalli tesis etmek zorundadır. Mezarlıkların düzenlenmesi ve iyi halde muhafazası belediyelerin sorumluluğundadır. Mezarlık olacak toprağın özellikleri, civardaki evlere ve su kaynaklarına zararı olup olmadığı gibi konular sağlık görevlilerince tespit edilmek zorundadır. Ayrıca belediyeler, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun 212. maddesi gereğince dışarıdan insan ve hayvan girmesini engellemek için mezarlığın etrafını bir duvar ile çevirmekle yükülümdürler. Bunlardan başka her mezarlığın bir tek kapısının bulunması, kapıdan itibaren geniş bir yolun yer alması, kapıdan başlayarak mezarlık duvarının iç tarafını dolaşacak bir yol bırakılması, lüzumu kadar küçük yolların ve meydanların ayrılması da karara bağlanan hususlar arasındadır.

Galata mezarlığı şudur: Pera'nın tepesinden Halic'e kadar, her tarafa meyletmiş ve bayırın üst başından alt başına karmakarışık dağılmış binlerce taş ve mermer sütunu gölgeleyerek dik bir meyille inen büyük bir selvi ormanı. Üstü yuvarlak bir sarık şeklinde olan bu sütunlardan birkaçı eski renk ve yazılarının izlerini muhafaza eder; diğer sütunlar sivridir; birçoğu devrilmiştir; bazılarının sarığı öyle koparılıp atılmıştır ki, bunların, ölümlerinden sonra bile Sultan Mahmud'un kafalarını gövdelerinden ayırmak istediği yeniçerilere ait olduğu akla gelebilir. Mezarların çoğu başucuna ve ayakucuna iki taş yerleştirilmiş prizma şeklinde bir toprak yığınıyla belli olur. Müslümanların itikadına göre, Münkir ve Nekir adlı iki melek ölünün ruhunu muhakeme etmek için bu iki taşın üstüne otururmuş. Orada burada alçak bir duvarla veya parmaklıkla çevrilmiş küçük tümsekler görülür. Tümseklerin ortasında büyük kavuklu bir sütun, bu sütunun etrafında da daha küçük sütunlar vardır: burası, karılarının ve çocuklarının yanına gömülmüş bir paşaya veya bir beye aittir. Ormanın içindeki yollar kıvrık kıvrık ve birbirini keserek gider; gölgeye oturmuş bazı Türkler çubuk içerler; mezarların arasında çocuklar koşup oynar; inekler otlar; yüzlerce kumru selvi dallarının üstünde dem çeker; yaşmaklı kadınların geçtiği görülür; ve, servilerin arasından, istanbul minarelerinin üstüne beyaz çizgiler çizdiği mavi Altınboynuz pırıl pırıl parlar.

x Amicis, istanbul

Yeni Valide Cami'nin haziresi. Hazım Okurer, 1994

'SikJİ'j t\-^: A_.. _^,

Eyüp'teki Kırk Merdiven Mezarlığı'nda üst kısmı bir üçgenle tamamlanan tipik formda bir kadın mezar taşı. Necdet işli arşivi

(1328); H. P. Laqueur, "Die Kopfbedeckung im Osmanichen Reich als Soziales Erkenmmg sze-ichen Dargestellt Anhand Einiger Istanbuler Grabsteine deş 18 und 19 Jahrhunderts", Der islam, 59/1 (1982), s. 80-92; ay, "Osmanlı Me-zartaşlarımn Süslenmesinde Bitkisel Motifler", Suut Kemal Yetkin'e Armağan, Ankara, 1984; E. Öcal, "İstanbul Müzelerindeki Börklü Mezar Taşları", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 11/11 (1981), s. 51-75; C. Server Revnakoğlu, "istanbul Mezarlarında Fatih'in Adamları", Tarih Dünyası, 11/15 (1950), II/lö (1950), 11/18 (1950), İl/20 (1951), IH/22 (1951); S. Sungur, "istanbul Mezar Taşı Kitabeleri ve Kabristan Edebiyatı", Konya, S. 48 (1942), S. 49 (1943); M. M. Tayanç, "Türk Süs Sanatında Mezar Taşlan", Tarih Hazinesi, 1/7; E. Tekiner, "Nedim ve Damad ibrahim Paşa'nın Mezarları", VI. Türk Tarih Kongresi (20-26 Ekim 1961), Ankara, 1967; A. S. Ünver, "Hattat Mustafa Rakım Efendi Kabirtaşı", Tarih Dünyası, S. 7 (1950); N. İşli, "Tıp Tarihimizle ilgili Birkaç Mezar Kitabesi", Tıp Tarihi Araştırmaları, II (1988), s. 119-125, III (1989), s. 116-123, IV, (ty), s. 114-119; H. N. tşli-E. N. İşli, "Abdullah Ramız Paşa'nın Mezarı Hakkında Bazı Bilgiler", Bilim Tarihi, S. 20 (1993), s. 3-7; E. Işın, "Me-zartaşlarında Biçim ve Başlıklar", Arredemento Dekorasyon, s. 25 (1991), s. 85-87; J. L, B. Grammont-H. P.Laqueur-N. Vatin, "Stelae Tur-cicae I. Küçük Ayasofya", İst. Mitt., S. 34 (1984), 441-540.

EKREM IŞIN