KirkçEŞme tesisleri

KUTMANİ, İSKENDER

140

141

KUTSAL EMANETLER

bugünkü Fenerbahçe Stadyumu'nun(-0 arkasında, Kuşdili Çayın'nın yakımndaydı.

II. Meşrutiyetin ilanından hemen sonra kurulan Union Club, Papazın Bağı'm kiralayıp, futbol sahası haline getirdi, saha 1929'da Fenerbahçe Stadyumu'na dönüştü. Kuşdili Çayın'nın yok edilmesi ilk kez böyle başladı, sonra onu yapılaşma izledi.

Bir dönemler Kadıköy yakasının en hareketli ve sevilen mesirelerinden olan Kuşdili Çayırı günümüzde hiçbir yeşilin görülmediği bir iskân ve yol bölgesidir. Burada, geniş bir alanda haftanın hemen her günü kurulan Salı Pazarı(->) ise istanbul'un en geniş ve zengin pazarı sayılmaktadır.

Bibi. S. M. Alus, "Eski Kuşdili, Yoğurtçu, Kur-bağalıdere", Resimli Tarih Mecmuası, c. I, S. 14 (Şubat 1951); A. Giz, Bir Zamanlar Kadıköy, ist., 1988.

istanbul kutmani, iskender

(1876, Şam -1950?, İstanbul) Müzik yayımcısı.

Udcu Şamlı iskender diye de bilinirdi. Kutmani soyadının yanısıra Kazmanizade lakabını da kullandı. Süryani asıllıdır. Babası kanun yapımcısı Davut Efendi'dir. İskender Kutmani, kendisi gibi İstanbul'a gelerek müzik yayımcılığı yapmış Selim ve Tevfik kardeşlerin en küçüğüdür.

Müziğe ud öğrenerek başlayan İskender Kutmani Vezneciler'deki dükkânında çalgı yapımcılığının yanısıra, müzik aletleri ile tel, yay, anahtar gibi aksesuvar da satmıştır. 1910'lu yıllarda başladığı müzik yayımcılığını ölümüne kadar sürdüren Kutmani kısa bir dönem kardeşi Tevfik ile birlikte çalıştı. Oğlu Ferid Kutmani'den (ö. 1966) sonra mağaza, Haçik Öner ve oğlu Dikran Öner'in yönetimine geçti. Bugün torun Haçik Öner, yine Vezneciler'de ama başka bir adreste, yalnızca müzik aletleri ticareti yaparak, "Öner Müzik Aletleri" adı altında faaliyet göstermektedir.

İskender Kutmani, müzik yayınlarını çok değişik diziler halinde yaptı. Ağırlığını Türk müziği notalarının oluşturduğu bu dizilerin dışında, Batı müziği eserleri, müzik kitapları ve çalgı metotları da yayımladı.

Kendisine büyük ün sağlayan küçük boy iki yapraklık Müntehabat dizisinde yaklaşık 1.600 eser yayımladı. Bir bölümü eski harflerle basılan bu dizide, devrin popüler şarkıları, türküler, oyun havaları, tangolar piyasa tavrıyla notaya alındı, bazıları birkaç baskı yaptı. Kutmani ayrıca 50 kadar fasıl ile çok sayıda saz eseri yayımladı. Bunlar da değişik baskılar yaptı. Bimen Efendi (Şen), Leyla Hanım (Saz), Muallim İsmail Hakkı Bey, Tanburi Refik Bey (Fersan), Kanuni Nazım Bey gibi bestecilerin eserlerini külliyat olarak; ayrıca pek çok operet, marş ve okul şarkısı notasını tek yaprak veya toplu olarak yayımladı.

Kitap yayınları arasında kardeşi Tevfik i-le yayımladığı Nuhbe-i Elhan (saz eserleri külliyatı) dışında, Ali Salahi'nin ilaveli Ud Muallimi (1924), Tanburi Cemil'in Rehber-i Musiki (1924), Mustafa Sunar'in Alaturka Keman Muallimi (1924) adlı e-serleri yer alır.

züyle bakılmış ve büyük değer verilmiştir. Bazıları 1517'de I. Selim (Yavuz) tarafından Mısır'dan İstanbul'a getirilen kutsal emanetler için Topkapı Sarayı'mn hasoda denen köşkü tahsis edilmiştir. Topkapı Sarayı'mn 1924'te müze olmasından sonra, daha 3 yıl geleneksel düzende korunan kutsal emanetler, sonuncu Hırka-i Saadet Baş-memuru Rasim Efendi'nin 1927'de daire anahtarlarını müze müdürlüğüne teslim etmesinden sonra tasnif edilmiştir. Aynı yer günümüzde, müzenin kutsal emaneüer seksiyonu olarak teşhire açık bulunmaktadır.

Hasoda ya da Hırka-i Saadet Dairesi, II. Mehmed (Fatih) döneminde (1451-1481) yapılan, dört kubbeli çevresi revaklı bir saray köşküdür. Padişahın dinlenmesine ve çalışmasına mahsus olan hasodanın, Şadırvanlı Sofa, Arzhane, Taht Odası (Hırka-i Saadet Odası) ve Dest-i Mal Odası denen bölümleri vardır. Halifeliğin kaldırılmasına kadar kutsal emanetler, Taht Oda-sı'nda ve sarayın Hazine Dairesi'nde korunmakta iken seksiyon düzenlemesi ile Şadırvanlı Sofa, Arzhane ve Taht Odası'nda özel vitrinlerde teşhir edilmeye başlanmıştır.

Kutsal emanetlerin bulunduğu Hırka-i Saadet Dairesi ile çevresindeki bölüm ve eklentiler, Osmanlı padişahları tarafından bir ibadet ve dini-resmi tören yeri olarak kabul edilmiş; tahta geçen yeni padişah için "iç biat" burada düzenlendiği gibi, her yıl ramazanın 15. günü hırka-i saadet zi-yareti(->) yapılmış, gerektiğinde sancak-ı şerif törenle buradan çıkarılmış, padişahlar kimi zaman günlük çalışmalarını ve i-badetlerini burada yerine getirmişler, ha-sodalılar, 400 yıl boyunca burada Kuran okumuşlardır. Bu mekânın, Sofa-i Hüma-yun'a bakan hacet pencereleri arasındaki çeşmenin önünde, ölen padişahların ve şehzadelerin cenazeleri yıkandığı gibi, daire kapısı önündeki taş sekiye de tabut-

Bibi. E. Borrel, "Contribution a la bibliograp-hie de la Musique Turque au XXe siecle", Re-vue deş Etudes Islamiques, defter IV, 1928; E. R. Üngör, "Nota Basımında 100. Yıl", Musiki Mecmuası, S. 338 (Aralık 1977); B. Alaner, Osmanlı imparatorluğu 'ndan Günümüze Belgelerle Müzik Yayıncılığı (1876-1986), Ankara, 1986.

FERRUH GENÇER