KirkçEŞme tesisleri

Nuruosmaniye Külliyesi

M. Sözen-S. Güner,

Sinan. Architects of

Ages, ist., 1992

zıt-Aksaray, Aksaray-Kocamustafapaşa aksı üzerinde, kısaca eski Meşe ve forumlar üzerinde ve civarındadır. Osmanlı döneminin külliyeler aksı Ayasofya-Edirneka-pı arasıdır. Bu kadar kesin ve sürekli bir yerleşme düzeni suriçinin topografik yapışma ve bu yapının kentin işlevsel düzenini etkilemesine bağlı olduğu kadar Roma döne'minden bu yana bazı bölgelerin simgesel bir statü kazanmasının da sonucudur. Roma ve Bizans dönemlerinin forumlarına, Osmanlı döneminde büyük külliyeler tekabül eder. Bu, iki dönem arasında köklü bir toplumsal yapı değişiminin göstergesidir.

Külliyelerin toplum içinde nasıl değerlendirildiklerini anlamak için Osmanlı yazarlarının bunları anlatırken hangi özellikleri vurguladıklarını incelemek gerekir. Burada yine Evliya Çelebi'nin betimlemelerinden bir-iki örnek alınabilir: Cami bütün betimlemenin temel öğesini oluşturur. Camilerin inşaatları, özellikle vurgulanan törenlerle başlarken, ulemadan ya da büyük şeyhlerden ve müneccimlerden seçilen, imparatorluğun en büyük dini kişileri dua ederler. Evliya Çelebi, bazı külliye öğelerinin yapım süreci sırasında hangi amaçlarla kurulduğunu da anlatır. Örneğin Fatih

Külliyesi yapılırken çalışan işçilerin yıkanması için önce Irgat Hamamı yapılmıştır. Fatih Külliyesi'nin medreseleri ünlüdür ve avlularında kalabalık bir öğrenci ve molla grubu vardır. Camilerin hemen hepsiyle ilgili bir efsane vardır. Örneğin Bayezid Camii'nin kıblesi en doğru yönlenmiş olandır. Çünkü II. Bayezid (hd 1481-1512) bu caminin inşaatından önce Kabe'yi görmüştür. Bu, camiyi özellikle kutlu bir cami yapar. Yönünün doğruluğundan ötürü muvakkithanesi denizciler arasında ünlüdür. Çünkü kıblesi bir kerametle saptanmıştır. Zaman ve yön açısından en doğru bilgi veren muvakkithane bu camidedir. Her yanı dükkân ve çarşı olan ve avluları satıcılarla dolu Bayezid Külliyesi'nin imareti esnaf için yapılmıştır. Dış avlusu özellikle dut ağaçlarıyla doludur. Bunların altında Hindistan'dan bile gelenlerin olduğu bir kalabalık barınır. Caminin avlu dışındaki büyük medresesinde dönemin en büyük din adamları ders verir. Çok sağlam vakıfları olan bu külliyeye 2.040 kişi hizmet etmektedir. Bu yapılar hem strüktür-leıinin sağlamlığı, hem işçiliklerinin eşsizliği, hem de zenginlikleriyle övülür. Betimlemenin büyük bir bölümü, camiye, onun süslemelerine, içindeki zengin eşyalara ve