KirkçEŞme tesisleri

MEHMED VI

350

351

MEHMEDVI

siyonu yaparak vakit geçirdi. Yetişkin şehzadeler arasında, okuduğunu anlayan, yazısı ve imlası düzgün, düşündüklerini yazıya geçirebilen bir taht adayı olarak sivrilmeyi önemsedi. Özel yaşamında nazik, yumuşak, resmi temaslarında ise olabildiğince ciddi görünüşlü, iltifatsızdı. Az konuşur, hattâ bazıları onu hiç konuşmayan şehzade olarak tanırlardı. İnadı ve ısrarı ile ünlenen Vahideddin, Osmanlı hanedanı ve hanedana yakın kişiler hakkında ilginç saptama ve yorumlarda bulunurdu. "Bizim hanedanımıza her türlüsü gelmiştir: Sarhoşu, delisi, aptalı vardır. Fakat dinsizi gelmemiştir. İçimizde en mübalatsızı olan Sultan Abdülaziz bile son nefesinde Kuran'a sarılmıştı", "Dünyada üç melun vardır: Bunlar bir sacayağıdır. Biri hemşirem Mediha Sultan, ikincisi eşi Ferid Paşa, üçüncüsü de oğlu Sami'dir" sözleri onundur.

Sadrazam Mahmud Şevket Paşa, anılarında 8 Mart 1913'te Çengelköy'deki köşküne giderek Vahideddin'i siyasetle uğraşmaması konusunda uyardığım anlatır. Nitekim Vahideddin, 1909'da V. Mehmed'in (Reşad) tahta geçmesi ile Abdülaziz'in büyük oğlu Yusuf İzzeddin Efendi'nin veliaht olması, kendisinden 6 ay büyük kardeşi Şehzade Süleyman'ın da o yıl ölmesinden sonra, tahtın ikinci vârisi oldu ve törenlerde ikinci veliaht gibi yer almaya başladı. Halid Ziya (Uşaklıgil) Saray ve Öte-rf'nde, hanedan içindeki soysuzlaşmaları ve Vahideddin'in ikinci veliaht olma girişimlerini anlatırken "Her tarafını kurt yemiş, çökmeye hazır bir tahta, her taşı paslanmış bir taca göz dikenlerin" gizli mücadelelerine de değinir. Abdülmecid ve Abdülaziz kollarından gelen şehzadelerin her gün, taht adaylığında kendilerinden öncekileri sayarak vakit geçirdiklerini alaylı bir biçimde vurgular.

Vahideddin'in ikinci veliahtlık savı, kendince makul bir nedene dayanıyordu. Ona göre veliaht bir değil iki olmalıydı. Çünkü hanedan geleneği ve Kanun-i Esasi, tahta çıkma hakkını "ekber" ve "erşed" evlada tanımıştı. Vahideddin'e göre, Yusuf İzzeddin Efendi "ekber" fakat babası gibi "deli" idi. Kendisini ise "erşed" saymaktaydı. Yusuf İzzeddin Efendi'nin küçük vücuduyla ters orantılı kibirliliği, zehirlenme korkusunu her zaman açığa vurması, ruhen sağlıksız oluşu da Vahideddin'in savını haklı çıkarmaktaydı. Bu nedenle V. Mehmed bile, onun ikinci veliahtlığına sıcak bakmış, resmen bu sam vermemekle birlikte bütün törenlere ayrı bir arabayla ve protokolde yer alarak katılmasına izin vermişti. İttihad ve Terakki yönetimi ise Vahideddin'in temaslarını daha yakından izleme gereğini duymuş ve istemediği halde yanına fazladan iki yaver katmıştı. Vahideddin'in her vesileyle işlediği konu ise "memleketin büyük bir tehlikeyle karşı karşıya bulunduğu ve bu tehlikenin farklı bir siyasetle önlenebileceği" idi. Oysa, kendisini tanıyanlar, kuruntulu, inatçı ve kararsız olduğunu "acemi cinci hoca gibi cinleri başına toplayıp dağıtamadığını" söylemekteydiler.

19l6'da Yusuf İzzeddin Efendi intihar

edince, İttihatçıların kendisini veliaht yapamayacakları dedikodusundan dolayı kaygılandı. O sırada Beylerbeyi Sarayı'nda gözetim altında olan eski padişah II. Ab-dülhamid de gazetelerin, kardeşinin veliahtlığını yazmadığını, onu kendi oğlu gibi sevdiğim, devlet ve millet için çalışacağına inandığını, zeki ve bilgili olduğunu yakınlarına anlatarak telaşlanmıştı. Şubat 19l6'da resmen "Devletlû Necabetlû Ve-liahd-ı Saltanat Mehmed Vahideddin Efendi Hazretleri" sanını alan Vahideddin, 1917' de bu sıfatla Almanya gezisine çıktı. Kendisine eşlik edenler arasında Mustafa Kemal Paşa da (Atatürk) vardı. 1918'de ise Avusturya-Macaristan İmparatoru Franz-Jo-seph'in cenaze töreni için Viyana'ya gitti ve padişahı temsil etti.