Kur'AN'da tevhiD

21- FA'ALUN LİMA YURİD:

“Fa'âlun li mâ yurîd”, irade ettiğini, yani dilediğini yapan demektir. Fa'al “yapan” anlamına gelen “fail” in tekerrür, devamlılık ve mübala­ğa ifade eden sigasıdır. “Devamlı olarak, kesintisiz ve mükemmel tarz­da yapan” demek olur. ¹¹⁵⁹ “Sürekli bir şekilde, istedikçe yapan; bir işi yapınca diğerini yapmaktan aciz kalan yaratıklar gibi olmayandır” şeklinde de tanımlamıştır.¹¹⁶⁰

“O, yaptığından sorulmaz, ama onlar, (yani o sahte tanrılar veya kul­lar) sorulurlar.”¹¹⁶¹

“(Allah) istediğini yapandır.”¹¹⁶²

“Gökler ve yer durdukça orada sürekli kalacaklardır. Meğer Rabbin çıkmalarını dilemiş olsun. Çünkü Rabbin istediğini yapandır.”¹¹⁶³

Bu ayetlerden de açıkça anlaşılıyor ki, Cenabı Allah dilediğini yap­ma gücüne sahiptir. O'nu istediğini yapmaktan alıkoyacak hiç bir en­gel yoktur. Çünkü O, bazı işlere gücü yetebilen, fakat birçok işi yap­maya muktedir olan yaratıklar gibi değildir. Kainatta dilediği her şeyi sadece “ol” emriyle var eder veya yok eder. ¹¹⁶⁴

22- el-MUHİT:

İhata masdarından ism-i fail olan Muhit, ihata eden, çepeçevre ku­şatan demektir. Yüce Allah'ın ismi olarak Muhît, kudret ve ilimle iha­ta eden, çepeçevre kuşatan” ¹¹⁶⁵ demektir.

Kur'an-ı Kerim'de bu ismin geçtiği ayetlere dikkat etttiğimiz za­man, el-Muhît isminin, Yüce Allah'ın her şeyi ihata ettiğini bildirmek, O'ndan hiçbir şeyin saklanamayacağını beyân etmek ve O'nun “Âlim/her tür şeyi bilici” olduğunu açıklamak için gelidğini görürüz.

“...(Allah), onların yanında bulunan her şeyi (bilgisiyle) kuşatmıştır, her şeyi tek tek saymıştır.”¹¹⁶⁶

“Allah onları arkalarından kuşatmıştır.”¹¹⁶⁷

“İyi bil ki onlar, Rablerine kavuşmaktan kuşku içindedirler. İyi bil ki O, her şeyi kuşatmıştır (her şey Allah'ın bilgisi içindedir.) ¹¹⁶⁸

“...Şüphesiz Rabb'im, yaptıklarınızı kuşatıcıdır (O'ndan hiçbir şey giz­li kalmaz.).”¹¹⁶⁹

“...Allah, inkarcıları tamamen, çepeçevre kuşatmıştır.”¹¹⁷⁰

“...Şüphesiz Allah, onların yaptıklarını kuşatmıştır (onlar ne yapsa­lar, Allah onu bilir ve kurdukları tuzakları sizden savar).”¹¹⁷¹

“Göklerde ve yerde olanların hepsi Allah'ındır. Allah(ın bilgisi), her-şeyi çepeçevre kuşatmıştır.”¹¹⁷²

23- EL-HÂKİM, EL-HAKEM, AHKEMU'L-HÂKİMİN, HAYRU'L-HÂKİMİN

Kur'an-i Kerim'de HKM kökünden Allah, hakkında vârid olanlar, yu­karıda zikrettiğiniz dört vasıftır. Kur'an'da Allah Teala'yı tavsif eden (HKM maddesinden) bu isimlerin geçtiği ayetlere dikkat ettiğimiz za­man hemen hemen hepsinin, aşağı yukarı aynı anlama geldiğini görü­rüz.

Dil bilimcilerine göre bu madde esas itibariyle: “salah kasdı ile me­netmek” anlamını taşımaktadır.¹¹⁷³

Hâkim'in en bariz vasfı zulmü önlemesidir. Hakîm'in hikmeti ise, saç­malığı, yanlışlığı engeller. Hakem ise, taraf tutma arzusunu menetmiş olan kimsedir. Böylece, bunlar lafız ve anlam yönünden aynı asılda top­lanırlar.¹¹⁷⁴

HKM maddesi Kur'an-ı Kerim'de çok önemli bir yer işgal eder. Uluhiyyetin gerçek anlamda anlaşılabilmesi için bu kök Kur'an'da toplam olarak 250 kadar yerde kullanılmıştır. ¹¹⁷⁵

Hukm kökünden gelen ilk vasıf “Ahkemu'l-Hâkimin” dir. Kur'an'da ilk kez nüzul sırasına göre 28. sıradaki “et-Tîn” suresinde vârid olmuş­tur. Daha sonra Hûd suresinin 45. ayetinde Nuh (a.s.)'ın bir niyazında aynı vasfın kullanıldığını görüyoruz. Şimdi bu iki ayet üzerinde bi­raz durmak istiyoruz:

“Allah, Hâkimlerin Hâkimi (hükmedenlerin en güzel hükmedeni) değil midir?”¹¹⁷⁶

“Nuh seslendi: “Rabbim! Oğlum benim ailemdendir. Senin sözün el­bette haktır ve sen Hâkimlerin Hâkimi (hükmedenlerin en güzel hük­medeni) sin.” ¹¹⁷⁷

Hâkim, hüküm sahibi, hüküm verme yetkisine sahip olan, hükümü-nü yürüten anlamlarına geldiğinden, bu ayetlerde geçen “Ahkemu'1-Hâkimin”, Yüce Allah'ın adaletli bir şekilde hükmünü yürüttüğünü ve her şeyi yerli yerinde yapan, hikmeti kemâl derecesinde olan bir hüküm­rân olduğunu belirtmek için kullanılmıştır.

Tîn sûresinde geçen “Allah, hâkimlerin hâkimi değil midir?” ¹¹⁷⁸ aye­tinden daha önce Yüce Allah insanı en güzel bir biçimde (Ahsen-i Takvim) yarattıktan sonra, onu aşağıların aşağısına (Esfele Sâfilin) in­dirdiğini, iman ederek bu imanlarım pratik amelleriyle (Amel-i Salih) destekleyenlerin bundan müstesna olduklarını beyân etmekte ve insa­na hitaben nasıl olur da, bundan sonra artık işlerin karşılığının veri­leceğini yalan sayabileceğini sormaktadır. Yaratan Allah'ın mü’min ile inkar edeni, muvahhid ile şirk koşanı, zalim ile mazlumu, iyi ile kötüyü halleri ile başbaşa bırakması, neticeyi ortaya koymaması düşü­nülemez. Yüce Allah'ın hiç bir şekilde bu hikmetsizliği işlemeyeceğini veya Peygamber (s.a.v.) ile onu yalanlayanlar arasında hükmü mutla­ka yürüteceğini “Ahkemu'l-Hâkimîn” (Hakimlerin Hakimi)” vasfıyla belirtilmiş oluyor. ¹¹⁷⁹

Hûd suresinde Hz. Nuh (a.s.)’ın Yüce Allah'a bir niyazında da “Ahkimu'l-Hâkimin” vasfının kullanıldığını, Hz. Nuh (a.s.)’ın Allah'a yakararak: “Rabbim! Benim oğlum ailemdendir ve senin va'din de haktır, Sen hakimlerin hakimisin” ¹¹⁸⁰ dediğini görüyoruz. Bu yakarışında Hz. Nuh özetle şunları söylemek istiyordu: “Ey Rabbim! Sen ailemin tüm üye­lerini felaketten kurtaracağına söz verdin, öyleyse oğlumu da kurtar, çünkü o da benim ailemin bir üyesidir. Durum bu şekilde! Fakat sen hâkimlerin hâkimisin, hükmedenlerin en büyüğüsün; bu yüzden se­nin kararın son karardır ve O'na karşı çıkacak kimse de yoktur. Sen hükmedenlerin en iyisisin, bu yüzden senin kararların, yani hükümlerin tam bir bilgi ve mutlak adalet üzeredir. ¹¹⁸¹ Oğlum hakkındaki son kararı da sen verebilirsin ancak.”

“Hayru'l-Hâkimîn”, “hâkimlerin en hayırlısı” demektir. Kur'an'da Al­lah Teala üç yerde bu vasıfla anılmıştır. ¹¹⁸² Bu vasıfla Yüce Allah'ın adaletli hüküm veren olduğu, sırf adaletle, hak ve hakikatle hükmet­tiği, hükmünde taraf tutma veya başkalarının hakkına zulmetmenin söz konusu olmadığı ve O'nun hükmünü bozacak hiç bir merci, otorite ve­ya gücün bulunmadığı beyân edilmektedir.

“el-Hakîm” sıfat-i müşebbehedir. Eşyayı doğası üzere, tabii şekliy­le olduğu hal üzere bilen ve sağlamca yaratan ¹¹⁸³ anlamına gelir. “Hâkîm, doğru olandan başkasını söylemeyen ve pratikte de doğru olanı yapan demektir. Allah'ın yaptıkları doğru, ortaya koyduğu sanatı sağ­lam olduğu için böyle tavsif edilmelidir.” ¹¹⁸⁴ İmam Gazzali el-Hakîm sıfatını: “Âdil bir hüküm ve hizmet sahibi, en iyi tarafı, en yüce bir ilim­le bilen” ¹¹⁸⁵ tanımlamıştır. Bu isim, Kur'an'da geçtiği yerlerde mut­laka Aliyy, Tevvâb, olarak Vâsi', Aziz ve Alîm isimlerinden birine biti­şik olarak gelmiştir.

“el-Hakem”, “mutlak anlamda hüküm kendisine ait olan ¹¹⁸⁶, hükmü elinde tutan, düzensizliği ve bozukluğu meneden, hükümleri, kulları ıslah eden” ¹¹⁸⁷ anlamlarına gelir.

“Allah size mufassalan Kitap indirmişken ben Allah'tan başka ha­kem mi ararım?”¹¹⁸⁸

“Yoksa cahiliye hükmünü mü arıyorlar? İyice bilen bir topluluk için Allah'tan daha güzel hüküm veren kim olabilir?”¹¹⁸⁹

“...Kim Allah'ın indirdiğiyle hükmetmezse, işte onlar kafirdirler.”¹¹⁹⁰ “...Kim Allah'ın indirdiğiyle hükmetmezse, işte onlar zalimdirler.” ¹¹⁹¹ “...Kim Allah'ın indirdiğiyle hükmetmezse, işte onlar fâsıklardır.” ¹¹⁹² “Hüküm vermek ancak Allah'a aittir. Kendisinden başkasına değil, sadece O'na tapmanızı emretmiştir. Bu dosdoğru dindir. Fakat in­sanların çoğu bilmezler.”¹¹⁹³

Bu ayetlerden de açıkça anlaşılıyor ki, hüküm vermek ancak ve an­cak Allah'a aittir. Uiuhiyyetin sadece O'na ait olması sebebiyle hüküm vermek ve hükümran olmak sadece O'nun hakkıdır. Hükümranlık, uiu­hiyyetin icaplanndandır. Bu hükümranlıkta hak iddia eden kimse, ulu­hiyyetin ilk şartında Allah ile mücadeleye girmiş olur. Bu kimse ister fert, ister insanların bir tabakası ister bir parti veya grup, ister bir mil­let, isterse bütün dünyanın meydana getirdiği alemşümul bir insan kit­lesi olsun... Uiuhiyyetin ilk şartı olan hükümranlık üzerinde Allah'la mücadeleye giren ve kendisine hükümranlık izafe etmeye çalışan kim­se küfre girmiş, apaçık bir kafirdir. Bu kimse (veya kimselerin) küfrü, dinin işte bu kafi hükümlerle sabittir. Bu husustaki kafi hükümler cümlesinden olarak sadece biraz önce meallerini verdiğimiz ayetlerin bir tanesinin hükmü dahi kâfidir... Zira Allah'ın hükmünü, şeriatım red­detmek, O'nun ulûhiyetini reddetmektir. Cahiliyet idaresi, insanın insana hükmetmesi, insanın insana kulluğu esası üzerine oturmuştur. Halbuki yaratan Allah'tır, mülkünün mâlikidir, her şeyi bilendir, rah­met sahibidir. O halde Allah'tan daha iyi hüküm koyacak kimdir?¹¹⁹⁴