Kur'AN'da tevhiD

24- EL-KÂDİR, EL-MUKTEDİR, EL-KADİR:

KDR kökünden türeyen bu üç isim temelde aynı anlama gelir. Bu va­sıfların hepsi de “kadera-yekdiru” şeklinde gelirler.

Allah Teala’nın kudret sıfatıyla nitelenmesi, O'ndan acizliği nefyet­mek anlamına gelir. O'ndan başka hiç kimse mutlak kudret ile tavsif edilemez.¹¹⁹⁵ İrade ve ilmin takdiri ile bir şey icad etmek kabiliye­tidir” ¹¹⁹⁶ şeklinde tanımlanmıştır.

el-Kâdir bu kökten türeyen ism-i faildir. Hiç bir şeyin Allah-û Teala'yı aciz bırakamayacağı anlamına gelir. Dilediği her şey O'nun isteğine gö­re ortaya çıkar. Çünkü O'nun fiilleri açıktır.¹¹⁹⁷ Şu ayetler bu ismin anlamını kavramamızı kolaylaştırıyor:

“Dediler ki: “O'na Rabbi'nden bir mucize indirilmeli değil miydi? “De ki: “Şüphesiz Allah, bir mucize indirmeye kadirdir, fakat çokları bilmez­ler.”¹¹⁹⁸

“De ki: “O, sizin üzerinize üstünüzden yahut ayaklarınızın altından bir azap göndermeye, ya da sizi parti parti birbirinize düşürüp kimi­nize kiminizin hıncını tattırmaya kadirdir.” Bak, anlasınlar diye âyetleri nasıl açıklıyoruz.”¹¹⁹⁹

“Görmediler mi ki, gökleri ve yeri yaratan Allah, kendilerinin ben­zerini yaratmaya da kadirdir? Kendileri için, bir süre koymuştur, on­da hiç şüphe yoktur. Ama zalimler inkardan başka bir şey yapmazlar.”¹²⁰⁰

“Gökleri ve yeri yaratan, onların benzerlerini yaratmaya kadir olmaz mı? Elbette yaratır. O, çok bilen yaratıcıdır.”¹²⁰¹

Kâdirûn, kadir'in azamet ifade eden cemisidir. Yüce Allah'ın takdir, tasarruf ve kudretini ifade eder. Bu kullanılış tarzı bir azamet ve celâl üslûbudur. Bu isim Kur'an-ı Kerim'de toplam olarak beş ayette vârid olmuştur. ¹²⁰²

el-Kadîr, faîl vezninde mübalağa ifade eden bir sıfattır. “Hikmeti ge­reği dilediğini, fazla ve eksik olmaksızın yapandır. Bu özelliğinden ötürü Allah'tan başkası bu vasıfla nitelendirilemez. ¹²⁰³ Allah'ın bu vasfı Alim, Gafur, Afuvv ve Rahim isimleriyle beraber Kur'an'da 35 ka­dar ayette varid olmuştur.¹²⁰⁴

El-Muktedir, “Kadir olduğu fiili yapmak suretiyle kudretini izhâr eden” ¹²⁰⁵ anlamındadır. Bu isim toplam olarak üç ayette varid olmuş­tur. ¹²⁰⁶

Allah Teala’nın rububiyyet sıfatlarından biri olan bu sıfat, O'nun her şeye güç yetireceğini, kadir olmadığı hiç bir şeyin olmadığını, bazı şeyleri yapmak için insanlar gibi başkalarının yardımına muhtaç olma­dığım, dilediği her şeyi dilediği zamanda yapmaya kadir olduğunu ¹²⁰⁷ beyan etmek için kullanılmıştır. O'nun için dilediği bir şeyi yap­makta hiç bir zorluk yoktur:

“Bizim buyruğumuz yalnız bir tekdir. Bir göz kırpması gibidir. (Bir şeyi bir kere buyurduk mu o, göz açıp yumma süresi gibi kısa bir za­manda oluverir.)” ¹²⁰⁸

Kur'an-ı Kerim'de insanlara hitaben:

“Sizin yaratılmanız ve diriltilmeniz, bir tek kişifnin yaratılıp diriltil­mesi) gibidir. Şüphesiz Allah, işitendir, görendir” ¹²⁰⁹ buyrulmaktadır.

Yüce Allah, yaratılışın başlangıcından beri doğmuş ve kıyamete kadar da doğacak olan insanları aynı anda yeniden yaratmaya muk­tedirdir. Hiç bir insanın yaratılışı, O'nun aynı anda diğer insanları ya­ratmasını engelleyecek kadar O'nun yaratıcı gücünü sekteye uğrata-maz. Çünkü O'nun için bir tek insanın yaratılışı ile milyarlarca insa­nın yaratılışı denktir, bir ve aynı şeydir. ¹²¹⁰ Kısaca Allah, kâdir-i mut­laktır. Dilediği şeyi yapar, isterse yapmaz. Her varlığı, istediği zaman yaratır ve yaratırken de hiç kimsenin yardımına muhtaç olmaz. O'nun her şeye gücü yeter... ¹²¹¹

25- EL-KARİB:

Karib, “yakın olan” anlamına gelir. Kur'an-ı Kerim'de geçen ayet-i ke­rimelerde bu isim, Allah Teala'nın kullarına yakın olduğunu, onlardan uzak olmadığını, kulun hiç bir halinin Yüce Allah'a gizli kalmadığını, yakardığı zaman kulun duasına icabet ettiğini belirtmek için kullanıl­mıştır: ¹²¹²

“Andolsun ki insanı Biz yarattık. Nefsinin kendisine fısıldadıkları­nı biliriz. (Çünkü) Biz ona şah damarından daha yakınız.”¹²¹³

“(Ey Muhammed!) Kullarım Beni sana sorarlarsa (bilsinler ki), Ben şüphesiz karîb (yakın)ım. Benden istiyenin duasını kabul ederim.”¹²¹⁴

Peygamber (s.a.v.) bir defasında yüksek sesle tekbir alan etrafında­ki müslümanlara: “Nefsinize hâkim olunuz. Siz sağır ve görünmeyen (gaib olan) bir kimseye değil, işiten, gören ve çok yakın (karîb) olan (Allah)'a dua ediyorsunuz. O daima sizinle beraberdir.” ¹²¹⁵ Diyerek on­ları uyarmış, ikaz etmiştir.

Karîb ismi Kur'an'da üç defa varid olmuş,¹²¹⁶ her seferinde Allah'ın kullarından uzak olmadığını, bilakis onlara çok yakın olduğunu, kişi­ye şah damarından daha yakın, kişi ile kalbi arasında olduğunu, do­layısıyla kullarının yaptığı her şeyden haberdar olduğunu, onları sü­rekli murakabe ettiğini anlatmak için kullanılmıştır. O halde beşeriye­te düşen şey, her an kendilerini görüp gözeten bir Allah'ın olduğunun farkına varmaları ve hareketlerine O'nun çizdiği doğrultuda yön ver­meleridir. ¹²¹⁷

26- EL-VEHHÂB:

el-Vehhâb, karşılıksız olarak mülkünü başkasına vermek anlamına gelen “hibe” kelimesinden mübalağalı ism-i faildir. Allah Teala’nın vasfı olarak el-Vehhâb “Herkese istihkakına göre nimet veren” ¹²¹⁸ an­lamına gelir. “Hak sahibi olmaksızın insanlara lütuf ve ihsanda bulu­nan” diye de tanımlanmıştır.

Yaratıklar bu isimle nitelendirilemez. Çünkü onlar ancak bazı du­rumlarda ve kayıtlı şekillerde, bazı maddî şeyler hibe edebilirler. Fa­kat Allah Teala maddi ve manevi, her türlü hibeyi yapma gücüne mâ­liktir. Yaratıklarından hiç kimse dilediği zaman bir hastaya şifa, bir kı­sıra çocuk, bir sapığa hidayet, bir derde deva veremez. Ancak Yüce Aîah her an bunları yapabilme gücüne sahiptir. ¹²¹⁹

el-Vehhâb, Kur'an'da üç ayette varid olmuş ve Allah'ı tavsif etmiş­tir. ¹²²⁰