Leksik sinonimiya, graduonimiya haqidagi nazariy qarashlar



Yüklə 1,73 Mb.
səhifə6/13
tarix13.12.2023
ölçüsü1,73 Mb.
#140139
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
Leksik sinonimiya, graduonimiya haqidagi nazariy qarashlar

Qiyos qiling: U berlari vumdalangan. oppoq sochlari yulingan hu telba xotinni o zining gira villik umr goldoshiga oxshata olmadi. (M.Ism.). Sherbekning ko’ziga Xo’jabekovning aftidan nahs tomayorgandek jirkanch bo'lib ko rinib ketdi (S.An.). U bir ko’ngli. borib, munaham gozining rumshug iga tushirgisi yo iflos basharasiga tupurgisi keldi. (M.Ism.). Devor ustida turgan on ikki joshlardagi bir gie devordan kesak ko chirib olib, Mulla Norqo’ziga o’xtaldi:

«Xu 0'%, turging qursin!» (A.Q.):

d) ifoda semalari bo'magan. betaraf ma noli leksemalar sinonimik qatorning dominantasi sanaladi. Chunonchi, yuz, bet, afi, bashara, tura (dominanta - yuz); nur, shu la, yog du, ziyo (dominanta - nur); yolg’iz. yakka, tanho (dominanta – yolg’iz) kabi. Bulardan yuz (birinchi qatorda). nur (ikkinchi qatorda) va yolgiz (uchinchi qatorda) betaraf ma'nolidir;

d) ifoda semalari bo'magan. betaraf ma noli leksemalar sinonimik qatorning dominantasi sanaladi. Chunonchi, yuz, bet, afi, bashara, tura (dominanta - yuz); nur, shu la, yog du, ziyo (dominanta - nur); yolg’iz. yakka, tanho (dominanta – yolg’iz) kabi. Bulardan yuz (birinchi qatorda). nur (ikkinchi qatorda) va yolgiz (uchinchi qatorda) betaraf ma'nolidir;

c) leksemalarning turkumlik semalari bir xil bo ladi, bu hol sinonim-larning bir so'z turkumiga birlashishini taqozo qiladi: bahor va ko 'klam (ot). chiroy/i va go zal (sifat). so zlamog va gapirmog (fe 1) kabi.

Yugoridagi xususiyatlardan. ayniqsa. ifoda semalarining har xilligidan kelib chiqib. leksik sinonimlar quidagi turlarga ajratiladi:

Yugoridagi xususiyatlardan. ayniqsa. ifoda semalarining har xilligidan kelib chiqib. leksik sinonimlar quidagi turlarga ajratiladi:

1. Ma'no sinonimlari (ideografik sinonimlar). Bunday sinonimlar ma no girralari bilan farglanadi. Masalan. achchiqlanmog. g'azablanmog. qahrlanmog leksemalari «g'azabi kelmoq» ma'nosi bilan bir sinonimik qatorga birlashadi. ammo ularda shu ma'noni ifodalash darajasi bir xil emas. u «achchiqlanmog»dan «g'azablanmoq»qa, «g'azablanmoq»dan esa «qahranmog»qa garab kuchayib boradi.


Yüklə 1,73 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin