Leksik sinonimiya, graduonimiya haqidagi nazariy qarashlar

 6. Qirmizi - qizil rangli, qizil, ol (O'TIL, II,581).

Bu tavsif, albatta, mukammal emas. Chunki ular o'zining graduonimik tizimidan uzib tavsiflangan. Agar ular bir sistema a'zolari sifatida tahlil etilsa, quidagi tavsiflarga ega bolishar edi:

 1. Gulobi - gulob rangli, oqdan qizillikka, pushtiga moyil bo'yogli rang.

 1. Gulobi - gulob rangli, oqdan qizillikka, pushtiga moyil bo'yogli rang.

2.Pushti - shaftoli guli rangidagi, och qizil, gulobidan to'qroq.

 3.Qizgish - pushtidan to'grog, qizildan ochroq, qizg’imtir rang.

 4. Qizil - qon rang.

 5. Ol - qizildan to'qroq.

6. Qirmizi – to’q qizil rang.

Bu leksemalar denotativ ma'nolaridagi rangning miqdoriy semasi asosida quidagicha darajalanadi:

Bu leksemalar denotativ ma'nolaridagi rangning miqdoriy semasi asosida quidagicha darajalanadi:

Demak, lug'aviy graduonimik gatorni ajratish uchun ma'noviy omil o'zaro yaqin tushunchani ifodalovchilar sirasidagi har bir leksemada ma'lum bir belgining turlicha darajalanishiga ishora mavjudligida namoyon bo'ladi. Shu asosda ma'noviy omilning o’zi ikki turga bo'linadi:

 1) bir-biriga yaqin va o'shash tushunchani ifodalashi;

 1) bir-biriga yaqin va o'shash tushunchani ifodalashi;

 2) ayni bir belgining turli xil miqdoriga ishora gilishi.

Graduonimik qator lug'aviy paradigmaga qo'viladigan quyidagi

talabning barchasiga javob berdi:

 1) lug'aviy paradigmaning bitta yetakchi leksema (dominanta) at rofida birlashishi;

 2) lug'aviy paradigmaning ochiqligi;

 3) lug'aviy paradigmaning boshqa kattaroq paradigma tarkibiga yetakchi leksema bilangina kirishi;





4) lug'aviy paradigmadagi qurshov leksemaning dominant

leksema bilan osonlikcha almashtirila olishi.

Demak, leksemalararo lisoniy munosabat sanaluvchi graduonimiya hodisasi bir necha leksemaning ma'lum bir belgining oz-ko'pligiga qarab, lug'aviy ma'noviy qatorda, tizimda namoyon bo’lishi bolib, bunda dominanta va qurshov leksema farqlanadi.