Mała encyklopedia kultury antycznej

Scribonia zob. Scribonii 9.

Scribonii rzymski ród plebejski, którego dwie gałęzie nosiły przydomki Curio i Libo (gałąź Libo od czasów Augusta patrycjuszowska). Curio: 1. Całus Scribonius Curio, edyl plebejski w r. 196 p.n.e. Wraz ze swym kolegą, Gn. Domicjuszem Ahenobarbusem, wzniósł świą­tynię ku czci Fauna za pieniądze ściągane jako grzywny od dzierżawców. W r. 193 praetor ur-banus. 2. Caius S. Curio, pretor w r. 121 p.n.e. Jeden z najwybitniejszych mówców tego okresu. 3. Casus S. Curio, syn poprzedniego, trybun lu­dowy w r. 90 p.n.e. W r. 84 brał udział w wojnie przeciw Mitrydatesowi. Był pretorem w r. 82, konsulem w r. 76. W r. 71 odbył tryumf nad Dardanami. W r. 70 jako namiestnik Macedonii zwyciężył Traków. W r. 57 został Pontifex Ma-ximus. Przyjaciel Cycerona, którego popierał podczas procesu Katylinarczyków. Zaciekły prze­ciwnik Cezara. 4. Caius S. Curio, syn poprzed­niego, mąż Fulwii, późniejszej żony Antoniusza. W r. 53 p.n.e. był kwestorem w Azji. W r. 50 został trybunem. Będąc stronnikiem optymatów, został przekupiony przez Cezara, który spłacił jego ogromne długi. Przyczynił się w znacznej mierze do wybuchu wojny między Cezarem a Pompejuszem. W r. 49 zginął w Afryce zwy­ciężony przez Jubę. Był cenionym mówcą. — Libo: 5. Lucius S. Libo, trybun w r. 216 p.n.e., w r. 204 pretor. Imię jego łączono z puteal Scribonianum (albo puteal Libonis) na Forum. 6. Lucius S. Libo, trybun ludowy w r. 149 p.n.e. Żądał kary dla pretora Sulpicjusza Galby, który

criptores Historiae Augustae

667

haniebny sposób pogwałcił układ z pokona­niu Luzytanami. Wg niektórych, to on wybu-3wał (czy odbudował) puteal na Forum. 7. Lu-us S. Libo, przyjaciel Pompejusza, teść jego Tia Sekstusa. W r. 49 jako dowódca wojsk ompejusza walczył przeciw Cezarowi. W r. 36 .n.e. konsul wraz z M. Antoniuszem. 8. Luclus . Libo Drusus, prawnuk Pompejusza. Pretor ''r. 16 n.e. Na skutek doniesień, że dąży do unachu stanu, oskarżony przez Tyberiusza pod ozprem, że utrzymuje kontakt z wróżbitami, opełnił w r. 16 samobójstwo.'9. Scribonia, sio-tra Lucjusza Scriboniusza Libo (zob. 7), żona •ubliusza Scipiona, z którym miała dwoje dziei: Publiusza Scipiona i Kornelię. Druga żona lugusta, matka Julii, której towarzyszyła na wygnanie.—Inni: 10. S. Largus, lekarz rzym-ki towarzyszący w r. 43 n.e. Klaudiuszowi w wy->rawie do Brytanii. Autor dzieła De compositione nedicamentorum (O sporządzaniu leków), z któ-ego zachowały się urywki.

Scriptores Historiae Augustae (Pisarze historii Augustów) nazwa ta obejmuje sześciu biografów )kresu późnego cesarstwa (III/TY w. n.e.). Są ;o: Aelius Spartianus, Yulcacius Gallicanus, [ulius Capitolinus, Trebellius Pollio, Aelius Lam-)ridius i Flavius Vopiscus. Dziełem ich są bio-;rafie cesarzy rzymskich od Hadriana do Nuneriana (lata 117 - 284 n.e.) oraz tych, którzy się ) tę władzę ubiegali. Wzorem dla tych biografów ?yły przede wszystkim Żywoty Cezarów Sweto-liusza oraz (nie zachowane) biografie drugo­rzędnych historyków z początku III w. n.e., Mariusza Maksimusa i Juniusa Kordusa. Cho-;iaż pod względem historycznym i literackim aiografie S.H.A. nie dorównują dziełu Sweto-niusza, są jednak typowym przykładem prozy historycznej III w., która nie wydala na tym polu żadnych wybitnych przedstawicieli. Są one także iednym z bardzo nielicznych źródeł literackich do poznania dziejów cesarstwa tego okresu. scripulom zob. scrupulum. scrupulum (łac., albo scripulum) 1. inaczej decempeda ąuadrata, zob. miary powierzchni. 2. rzymska miara ciężaru: ^l|n uncji, czyli 1/238 asa (1,137 g).

sculponeae łac. (gr. krupezaj) rzymskie buty lub sandały wydrążone ź kawałka drewna, no­szone przez wieśniaków i niewolników podczas pracy na roli. Scupi zob. Skupoj. scutuin zob. tarcza.

Scylacium zob. Skylakion.

Scylla (Skylla) potwór morski, wg wersji homeryckiej o 12 nogach i 6 głowach; zamiesz­kiwała grotę w cieśninie morskiej naprzeciw Charybdy. Późniejsza tradycja podaje, że była to Cieśnina Messeńska. S. umieszczali staro­żytni przy brzegu Italii, a Charybdę przy brzegu Sycylii w takiej odległości od siebie, że przy­jeżdżający okręt, chcąc uniknąć jednej, musiał wpaść na drugą. Wg jednej z wersji S. była piękną dziewczyną, w której zakochał się bóg morski, Glaukos. Chcąc pozyskać wzajemność S., udał się do Kirke o pomoc. Zazdrosna Kirke wsypała S. do kąpieli ziół, które przemieniły ją w potwora.

Scypion zob. Scipio.

scytale zob. skytale.

Scytia (gr. Skythia, łac. Scythia) nazwa na­dawana w różnych okresach starożytności roz­maitym obszarom geograficznym. Wg Herodota S. obejmowała południowo-wschodnią część Europy, pomiędzy Karpatami a rzeką Tanais (dziś Don). Mieszkańcy S., zwani Scytami (gr. Skythaj, łac. Scythae), prowadzili koczowniczy tryb życia. Znani byli jako znakomici żołnierze. Wskutek zetknięcia się z kolonistami greckimi nad północnym wybrzeżem Morza Czarnego część Scytów poczęła prowadzić życie osiadłe i zajęła się uprawą roli, bądź handlem z Greka­mi. W późniejszych czasach Scytowie zostali stopniowo podbici przez plemiona sarmackie.

Scytowie zob. Scytia.

Sebaste (gr. SebastS, łac. Augusta) 1. miasto na wyspie w pobliżu wybrzeża Cylicji, zwane pierwotnie Elajusa, ku czci Augusta nazwane S. przez Archelaosa, króla Kappadocji. 2. miasto w Foncie, zwane pierwotnie Kabejrą; nazwane S. ku czci Augusta. 3. miasto w Judei, pierwo­tnie Samareja, nazwane S. przez Heroda ku czci Augusta.

Sebastian Petrycy zob. Petrycy Sebastian.

secessio (łac., dosl. odejście) w okresie walki plebejuszów z patrycjuszami w Rzymie w V w. p.n.e. plebejusze — stanowiący podstawową ma­sę armii rzymskiej — zastosowali dwukrotnie rodzaj strajku wojskowego polegającego na opu­szczeniu Rzymu. Pierwsza tzw. secesja na Górę Świętą (s. in mantem sacrum) miała miejsce w r. 494, kiedy plebejusze przyciśnięci ciężarem długów odmówili udziału w wojnie z Ekwami. Rezultatem tej s. były ustępstwa patrycjuszów, polegające na powołaniu urzędu trybunów lu-

Secundus

668

Seius

dowych. Druga secesja, w r. 450, w okresie działalności decemwirów (zob. decemviri), wy­wołana samowolą Appiusza Klaudiusza (zob. Chudli l), przyspieszyła opublikowanie prawa dwunastu tablic.

Secundus przydomek rzymski, 1. lulius S., znany mówca z I w., z okresu Wespazjana. Jest jednym z interlokutorów w dialogu Tacyta De oratoribus. 2. S. Carinas, retor wygnany z Rzymu przez Kaligulę. 3. wyzwoleniec, księ­garz wspomniany przez poetę Marcjalisa. 4. zob. Pomponii 5.

Securitas (toć., dosł. bezpieczeństwo) uoso­bione przez Rzymian pojęcie bezpieczeństwa zarówno poszczególnych osób, jak i całego pań­stwa. S. przedstawiano jako kobietę, która sie­dzi lub stoi oparta o kolumnę. Atrybutami jej by­ły: berło, gałązka laurowa, róg obfitości, oliwka.

Sedulius 1. S. Caelius, poeta chrześcijański z drugiej poł. V w., autor Carmen paschale w 5 księgach. Opus paschale oraz różnych wier­szy religijnych. Pierwsze z wymienionych dzieł to historia biblijna opracowana techniką poety­cką i na wzór eposu Wergiliusza, drugie zaś — napisane prozą retoryczną — stanowi rozszerze­nie tematu dzieła pierwszego. Obydwa dzieła zachowały się, przy czym pierwsze z nich jest o wiele bardziej pociągające i naturalne aniżeli drugie. Z wierszy religijnych zachowały się dwa hymny ku czci Chrystusa. 2. gramatyk ze Szko­cji, żyjący w IX w. W dziele (zachowanym) Commentum in Eutychis Artem de discernendis coniugatwnibus czerpał z Makrobiusza i Pris-cjana.

Segellauni zob. Walencja.

Segesta (gr. Segesta, także 6gesta, Ajgestd) miasto w północno-zachodniej Sycylii, pomię­dzy Drepanon i Panormos, wg tradycji rzymskiej założone przez Eneasza. Prowadziło ustawiczne walki z Selinuntem i innymi miastami greckimi. Ateńczycy, pragnąc dopomóc S., zorganizowali (nieudaną) wyprawę na Selinunt w r. 415 p.n.e. W r. 307 p.n.e. S. została spustoszona przez Agatoklesa, tyrana Syrakuz. Później zawarła przymierze z Rzymem, w następstwie czego otrzymała wiele przywilejów. Port Emporium Segestanorum (dziś Castellammare del Golfo) rozwinął się w epoce rzymskiej. W pobliżu miasta znajdowały się źródła mineralne. Za­chowane ruiny teatru i świątyni doryckiej. 2. zob. Stscia.

Segestes arystokrata z plemienia Cherusków,

ojciec uwiedzionej przez Arminiusa Tusneldy. Z zemsty przeszedł na stronę Rzymian i wyjawił im strategiczne plany Arminiusa. Po klęsce le­gionów Warusa w Lesie Teutoburskim (r. 9 p.n.e.) nadal prowadził działania wojenne. Osa­czonemu przez Arminiusa przyszedł z pomocą Germanik.

Segestica zob. Siscia.

Segimundus przedstawiciel znakomitego rodu Cherusków, syn Segestesa. Pragnąc zemścić się na Arminiuszu za uprowadzenie siostry, Tus­neldy, przeszedł podobnie jak ojciec na stronę Rzymian. Piastował godność kapłańską w świą­tyni Augusta w stolicy Ubiów (oppidum Ubio-rum, dziś Kolonia), jednak zbiegł do kraju w r. 14. Segestes wysłał go w poselstwie do Germanika, od którego S. uzyskał przebaczenie.

Segobriga 1. stolica Celtyberów na południo--zachód od Caesaraugusta, w górnym biegu rzeki Sucro. W okolicach złoża miki. 2. miasto-w górnym biegu rzeki Pallantias, w Hispania Tarraconensis, na północo-zachód od Saguntu.

Segowia (łac. Segovia) miasto w środkowej Hiszpanii, na południo-zachód od Caesaraugu­sta. Zachowany wielki akwedukt rzymski.

Seguerianus Anonymus autor kompilacyjnego traktatu retorycznego z początków III w. n.e. Techne tu politiku logu (Podręcznik wymowy obywatelskiej), zawierającego teorię opowiadań i deklamacji. Dzieło S. A., stanowiące główne źródło naszych informacji o retorycznym ana-logizmie i anomalizmie, oparte jest na podręcz­niku wymowy Aleksandra Numeniu (zob. Ale­ksander 14), sofisty z czasów Hadriana.

Segusio miasto w Gallia Transpadana, u stóp Alp Kottyjskich. Stolica królestwa Donusa i sy­na jego, Kottiusa, który poddał się Augustowi. Od czasów Nerona stolica prowincji Alpy Kot-tyjskie (Alpes Cottiae). Do dziś zachował się łuk tryumfalny wzniesiony przez Kottiusa (zob. Cottius) ku czci Augusta.

Seius 1. Marcus S. jako edyl w r. 74 p.n.e., dostarczał podczas drożyzny taniego zboża lud­ności miasta. Przyjaciel Cycerona, Warrona i Attyka. 2. Cnaeus S., skazany na śmierć przez Antoniusza w r. 43 p.n.e. Był właścicielem ko­nia, który miał pochodzić od koni Diomedesa;

późniejszych posiadaczy tegoż konia spotykały nieszczęścia, stąd powiedzenie o człowieku, któ­remu się nie szczęściło: Ule homo habet eauum Scianum. 3. S. Strcbo: ojciec Sejana, prefekt pretorianów za Augusta i Tyberiusza, zarządca

669

Seleukos

igiptu. 4.' 5. Tubem, powiernik Tyberiusza, f r. 18 n.e. consul suffectus wraz z Germaniiem. W r. 24 został oskarżony o obrazę majetatu, lecz z procesu udało mu się wyjść calo. i. Quadratus S., przyjaciel Sejana. Sejan zob. Aelu 3.

Sejkilos z Tralles w Karii, grecki poeta liry-zny z n w. n.e., przedstawiciel poezji o charak-erze świeckim. Anakreontyczne skolion S., za-ihowane (wraz z nutami!) na jego grobie w Tral-es, głosi epikurejskie ideały życiowe.

sejsachteja (gr. sejsdchtheja, dosł. strząśnięćie ;iężarów) tak nazwali starożytni reformę Solona uwalniającą zadłużonych chłopów od zobowią­zań. Chłopi attyccy zaciągali u możnych (eupa-trydów) pożyczki pod zastaw gruntu; na ziemi chłopskiej stawiano wtedy kamień dłużniczy z oznaczoną sumą długu i terminem płatności, w razie niedotrzymania terminu działka chłopa przechodziła na własność wierzyciela. Jeżeli dług przewyższał wartość działki chłop, nieraz z ro­dziną, popadał w niewolę dłużniczą. Solon, wy­brany pierwszym archontem w r. 594 p.n.e., zniósł zaciągnięte długi, kazał usunąć słupki hipoteczne z pól, chłopów wziętych do niewoli uwolnić, sprzedanych za granicę wykupić za pieniądze państwowe. Reforma ta wg słów sa­mego reformatora była połowiczna, nie prze­prowadził on reformy rolnej, przez co nie zapo­biegł zaciąganiu długów w przyszłości. S. wy­wołała niezadowolenie arystokracji. sejstron zob. sistrum.

sekos (gr. sekós miejsce ogrodzone) w archi­tekturze nazwa naosu (cella) świątyni greckiej;

święty okręg, także — ogrodzone miejsce pod gołym niebiem dla kultu herosów oraz ogro­dzenie pnia świętego drzewa oliwnego.

Sekstos 1. S. ho Empejrikós zob. Sextus 4. 2. chrześcijanin z II lub III w. n.e., autor zbioru sentencji znanych jako Sentencje S.; znano je z opracowania syryjskiego i z przekładu łaciń­skiego, w r. 1880 znaleziono oryginał grecki. W gnomach S. widoczne są wpływy filozofii stoickiej i neopitagorejskiej, strywializowanej przez eklektyków I wieku p.n.e. Sekstus Empiryk zob. Sextus 4. Sekstylia zob. Sextilia.

Sekwana (łac. Seguana) jedna z największych rzek w Galii; bierze początek w centrum kraju, przepływa przez Gallia Lugdunensis i uchodzi do Oceanu naprzeciwko Brytanii. Sekwanowie (łac. Sec/uam) lud celtycki we

wschodniej części Gallia Belgica. Sąsiadowali z Helwetami, Eduami i Allobrogami. Głównym miastem S. była Vesontio. Przez ich terytorium płynęły rzeki Arar i Dubis. W czasach późnego cesarstwa terytorium ich tworzyło specjalną pro­wincję Mascima Seguanorum.

Selene mit. grecka bogini księżyca. Wg jed­nego z mitów córka Hyperiona i Thei, siostra Heliosa i Eos. Z S. wiąże się mit o Endymionię (zob.). Rzymianie utożsamiali z S. — Lunę.

Seleukeja (gr. Seleukeja, łac. Seleucia) nazwa kilku miast założonych przez Seleukosa I Nika-tora. 1. miasto w południowej Frygii na pół-noco-wschód od jeziora Askania. W pobliżu S. znajdują się złoża rudy. 2. miasto w północ­nej Palestynie, niedaleko jeziora Samachonitis. 3. miasto w Cylicji nad Kałykadnosem. Ojczy­zna gramatyka Atenajosa, perypatetyka Ksenarchosa i sofisty Aleksandra, sekretarza Marka Aureliusza. 4. miasto na wybrzeżu Syrii, na pół­noc od ujścia Orontesu, u podnóża gór Pieria. Port Antiochii. 5. miasto nad Tygrysem, na północ od Babilonu, druga stolica państwa Seleucydów; miasto (zbudowane w kształcie orła z rozpostartymi skrzydłami) liczyło przeszło pół miliona mieszkańców i posiadało samorząd. Było węzłowym punktem handlowym między wschodnią i zachodnią Syrią. Rozkwit S. przy­pada na III w. i początek II p.n.e. W połowie II wieku zdobyte przez Mitrydatesa I, króla Fartów. Stolica Fartów przed założeniem Ktesi-fonu. W r. 116 spalone przez Trajana, w r. 165 zdobyte przez Awidiusa Kassjusza, w r. 166 zwrócone na mocy pokoju Fartom. Za Sewera ponownie zdobyte przez Rzym. W IX w. mury jego posłużyły do budowy Bagdadu. 6. miasto w Margianie. 7. miasto w Pamfilii, między Side a ujściem Eumedonu. 8. miasto w Syrii na za­chód od Apamei, nad rzeką Belo.

Seleukis (gr. Seleukis) żyzna i bogata kraina w północno-zachodniej Syrii, nad dolnym bie­giem Orontesu. Od swych czterech miast: Seleukei, Antiochii, Apamsi i Laodikei, nazywana też była Tetrapolls.

Seleakos 1. S. I Nikator (312-280 p.n.e.), za­łożyciel państwa Seleucydów w Azji Mn. Jeden z najenergiczniejszych i najsłynniejszych wodzów Aleksandra W. Po śmierci Aleksandra zorgani­zował drugą wyprawę do Indii, gdzie odniósł kilka zwycięstw nad królem Czandragupta (przez Greków zwanym Sandrakottos), za co otrzymał przydomek Nikator (Zwycięzca). W r. 305 za-

Seleukos

670

sclla

warł korzystny pokój z Czandraguptą i zajął się sytuacją na Zachodzie. W wyniku walki pomię­dzy diadochami zyskał panowanie nad zna­czną częścią obszarów wchodzących poprzednio w skład państwa Aleksandra W. Dążąc do ponownego zjednoczenia tych obszarów, zorga­nizował w r. 281 wyprawę do Europy w celu opanowania Macedonii i Tracji. Został w czasie tej wyprawy zdradziecko zamordowany przez Ptolemeusza Keraunosa. >S'. z wielką energią przeprowadzał hcllenizację swego imperium azja­tyckiego, rozpoczętą przez Aleksandra W. W przeciwieństwie jednak do Aleksandra sto­sował przy tym metodę podporządkowywania mieszkańców Azji Macedończykom i Grekom, których przesiedlał do najodleglejszych krain Wschodu, do nowo założonych przez siebie licznych miast. Na dworze S. posługiwano się wyłącznie językiem greckim. Podbite ludy azja­tyckie utrzymywało w karności wojsko greckie. W ten sposób panująca klasa Greków rozsze­rzała aż do brzegów Gangesu kulturę helleńską, która utrzymywała się tam nawet w niekorzyst­nych warunkach pod rządami kalifów. 2. S. II Kallinikos (246-226 p.n.e.), najstarszy syn An-tiocha II i jego pierwszej małżonki, Laodycei. Skazał na śmierć swoją żonę, Berenikę, co stało się powodem interwencji ze strony króla Egiptu, Ptolemeusza Euergctesa, brata Bereniki, który wkroczył na terytorium S. i wyparł go z Antio-chii i całej Syrii. Większą cześć tych prowincji S. odzyskał z powrotem, lecz niebawem, w r. 238, został pokonany przez Arsakcsa i stracił prowin­cje partyjskie, które od tej pory stały się niepod­ległym państwem. Dalsze terytoria w Azji Mn. utracił na rzecz Attalosa, króla Pergamonu. Zgi­nął w r. 226, w czasie bitwy z Attalosem. 3. S. III Keraunos (226 - 223 p.n.c.), najstarszy syn i spad­kobierca S. II. W czasie wyprawy przeciw Atta-losowi został skrytobójczo zamordowany po trzyletnim panowaniu. Po nim na tron wstąpił jego brat, Antioch Wielki. 4. 5. IV Filopater (187-175 p.n.e.), syn i następca Antiocha W., zamordowany w r. 175. 5. S. V, najstarszy syn Demetriosa II, zamordowany przez swoją matkę, Kleopatrę. 6. S. VI Epifanes (95-93 p.n.e.), syn Antiocha VIII. Prowadził walkę ze swym stryjem, Antiochem IX, o opanowaną przez niego część Syrii, a następnie — z synem Antio­cha o władzę. Zmarł po klęsce pod Mopsuestią w Cylicji. Po śmierci S. trwała nadal walka o władzę pomiędzy jego krewnymi. Kres jej

położył dopiero Tigranes w r. 83. 7. gramatyk grecki żyjący ok. r. 100 p.n.e. (wg innych współ­czesny Tyberiuszowi). Komentator dzieł Hezjo-da, Arystofanesa, tragików i Homera. 8. malarz z początkowego okresu cesarstwa, prawdopodo­bnie pochodzenia syryjskiego. Jego sygnatura znajduje się na ścianie domu przy Villa Farnesina w Rzymie (obecnie muzeum delie Therme), gdzie znajduje się malowidło w architektonicz­nym obramowaniu, przedstawiające scenę miło­sną i nimfy. 9. twórca mozaik, nieznanego po­chodzenia, znany z sygnatury na mozaice zna­lezionej w Merida, datowanej na końcowy okres cesarstwa, przedstawiającej Apollina, Muzy, okręt i zwierzęta morskie.

Selinunt (gr. Seliiws) 1. miasto na południo­wym wybrzeżu Sycylii, założone przez koloni­stów z Megary, w r. 409 p.n.e. zdobyte i w przeważnej części zniszczone przez Kartagińczyków, wkrótce odbudowane, w r. 250 p.n.e. zniszczone ponownie przez Kartagińczyków. W okolicy znajdowały się źródła lecznicze (gr. ta Salinuntia hydata, później nazwane Aquae Labodae, Labo-des, dziś źródła Sciacca). Zachowała się wielka ilość części ogromnych kolumn z kilku świątyń oraz słynne metopy (w muzeum w Palermo).

2. miasto w Cylicji, miejsce śmierci Trajana.

3. rzeka w Elidzie, w Tryfilii, dopływ Alfejosu.

4. rzeka w Achai, wypływająca z gór Erymantos, wpadająca do Zatoki Korynckiej, pomiędzy mia­stami Ajgion i Helike. 5. rzeka w Mizji, dopływ rzeki Kajkos, wpadająca do niej pod Perga-monem.

Selius twórca mozaiki znalezionej w Timgad, przedstawiającej Dianę z nimfami w kąpieli;

mozaika pochodzi z IV w. p.n.e.

sella łac. drewniany, wyściełany taboret, z pro­stymi, gładkimi lub zdobionymi bogami; s. ca-strensis krzesło polowe, składane, wyścielane lub siedzenie z plecionych rzemieni o skrzyżo­wanych nogach; s. balnearis krzesło kąpielowe z marmuru, służyło do pobierania kąpieli górą;

cych na siedząco oraz kąpieli parowych; s. ton-sorio krzesło fryzyjskie o skośnych oparciach;

5. eguestris siodło do jazdy pod wierzch, wprowa­dzone w IV w. n.e. przez Teodozjusza; s. curulis krzesło kurulne, specjalne krzesło sporządzone z metalu lub drzewa i metalu, na którym zasia­dali wyżsi magistratus rzymscy, wykonując obo­wiązki urzędowe. S. c. należała do insygniów władzy i przysługiwała dyktatorowi, konsulowi, pretorowi i edylowi.

Sellasia

671

Sempronii

Sellasia (gr. Sellasia) miasto-twierdza na pół­noc od Sparty, nad rzeką Ojnos (lewy dopływ Eurotasu), słynne z bitwy, w której w r. 221 p.n.e. Antigonos Doson pokonał Kleomenesa III ze Sparty.

Sellios (SiUiasI) filolog grecki z I w. n.e., komentator komedii Menandra, autor Periochaj tSn Mendndru dramdton (Streszczenia dramatów Menandra). Zachowały się fragmenty, które od­nosi się do tego komentarza.

Selymbria (gr. Selymbr(a) dziś Selivria; miasto w Tracji nad Propontydą, na zachód od Bizan­cjum, założone przez kolonistów z Megary. Po wielu walkach z Trakami i Macedończykami dostała się jednak, za czasów Filipa, pod władzę Macedonii.

Semele mit. córka Kadmosa i Harmonii, ko­chanka Zeusa. Zazdrosna o Zeusa Hera nawie­dziła S. pod postacią niańki i namówiła ją, by zażądała od Zeusa ukazania się w całym maje­stacie boga piorunów. Kiedy Zeus spełnił to życzenie, S. spłonęła w blasku wydając przed­wcześnie na świat Dionizosa. Dionizos wypro­wadził S. ze świata podziemnego i zaprowadził na Olimp, gdzie jako istota nieśmiertelna pozo­stała pod imieniem Thyone.

semis (łac. od semi pół) 1/2 asa, czyli 6 uncji, rzymska miedziana moneta wprowadzona w poł. IV w. p.n.e. oraz jednostka wagowa. Waga s. zmniejszała się wraz z obniżką wartości asa.

semissis (łac., od semi połowa) moneta złota wartości ¹/² solida, wagi 2,27 g, wprowadzona przez Konstantyna Wielkiego (306-337). Kur­sowała przez cały czas istnienia cesarstwa rzym­skiego.

Semnonowie (łac. Semmnes, rzadziej Semoneś) najpotężniejszy szczep z plenienia Swebów, za­mieszkujący obszar między rzekami Albis (dziś Elba) od zachodu i Yiadus (dziś Odra) od wscho­du. U nich to odbywały się w określonym czasie ogólnoplemienne uroczystości religijne Swebów.

Semo Sancus bóstwo sabióskie, którego kult przeniesiono do Rzymu; pierwotnie miało ozna­czać niebo i było identyfikowane z Dius Fidius jako opiekuńcze bóstwo przymierzy i związków małżeńskich. Później łączono je i utożsamiano z Herkulesem. Jako Sangus, Sancus, Sanchus czy Sanctus było czczone na wyspie Tybru; na Kwirynale miało świątynię (zbudowaną przez Tytusa Tatiusa). Uroczystości na jego cześć odbywały się w poświęcone mu Nony czerw­cowe.

Semonidcs z Samos, zwany też z Amorgos, syn Krinesa, poeta grecki z VII w. p.n.e., uro­dzony na wyspie Samos, założyciel kolonii samij-skich na Amorgos. Pisał elegie i jamby, z których zachowały się fragmenty (180 trymetrów jambicz-nych). Najdłuższy fragment jest satyrą na ko­biety. S, wymienia w nim różne wady i przywary kobiet, tłumacząc rodzaj wad pochodzeniem ty­pów kobiecych od różnych zwierząt. Jest to rodzaj parodii eposu genealogicznego. Zacho­wane drobne fragmenty jambów, skierowanych przeciwko współczesnym osobistościom przypo­minają twórczość Archilocha.

Semos z Delos, historyk grecki z III w. p.n.e., autor (nie zachowanej) historii Delos (Delids), w 8 księgach, znany także jako autor traktatu muzykologicznego Peri pajanon (O peanach) cy­towanego przez Athenajosa.