«magistratura hazirliği məRKƏZİ» Əlyazması hüququnda

8 
 
Materialların istehlak xüsusiyyətlərinin yüksəldilməsi məhsul istehsalı zamanı 
onlardan qənaətlə istifadə olunmasının başlıca mənbəyidir. 
Məhsulların material tutumunun aşağı salınmasının başqa bir istiqaməti 
maşın 
və 
avadanlıqların 
xarakteristikasının 
əhəmiyyətli 
dərəcədə 
yaxşılaşdırılmasından ibarətdir. Sənayedə bu sahədə yaxşı nəticələr qazanılmışdır.
Respublikanın müxtəlif təsərrüfat subyektlərində istehsalın səmərəliliyi üç 
əsas göstəricinin dinamikası və qarşılıqlı əlaqəsi ilə müəyyənləşdirilir. Material 
tutumu, fondtutumu və əmək tutumu həmin göstəricilərdir. Onlardan hər biri 
özlüyündə əmək məsrəflərinin bir tərəfini xarakterizə edir. 
Əmək məhsuldarlığının artımı, əmək tutumunun aşağı salınması canlı əməyə 
qənaət göstəricisi, material tutumunun və fondtutumunun aşağı salınması isə 
əşyalaşmış əməyə qənaət göstəricisidir. Onların bir yerdə aşağı salınması istehsalın 
və Milli gəlirin artım sürətini təmin edir, əsas fondlardan istifadənin 
səmərəliliyinin yüksəldilməsinə şərait yaradır, çanlı əmək məsərflərini azaldır. 
İstehsal olunan məhsulun material tutumu məhsul hazırlanmasının 
texnologiyasının təkmilləşdirilməsinin təsiri altında aşağı salına bilinir. Eyni 
zamanda, qabaqcıl elmi-texniki tərəqqinin təsiri altında daha baha və aztapılan 
materiallar sərf olunan yeni növ məhsullar meydana gəlir. Son nəticədə həmin 
məhsulların material tutumunun yüksəlməsi müşahidə olunur. 
Xammalın və materialların, yanacaq və enerjinin dəyərini bir çox hallarda 
təbii amillərlə əlvqələndirmək zərurətində də yaddan çıxarmaq olmaz. 
Azərbaycan 
respublikasının 
uçot 
praktikasında 
material-istehsalat 
ehtiyatlarının uçotu mühasibat uçotu haqda Qanunla və digər normativ sənədlərlə 
tənzimlnilir. Material-istehsalat ehtiyatları müəssisələrin dövriyyə aktivlərinin, 
başqa sözlə əmlakının bir hissəsi olmaqla aşağıdakı məqsədlər üçün istifadə 
olunur: 
a) məhsul istehsalında, işlərin yerinə yetirilməsində, xidmətlər göstərildikdə; 
b) müəssisənin idarəetmə ehtiyacları üçün; 
c) istisna olaraq satılmaq üçün; 

---