Deyir iki yoldaşıymışlar, yolnan gedirmişlər. Bir-birinnən söhbət eliyirlərmiş. Bunnardan biri oğruymuş, biri düzüymüş. Belə olur ki, pədşah buları qonaq cağırır. Qonaq cağırır əvinə. Biyanə kecir bu oğru, bi şeyi oğruyur, o yanə kecir, bi şeyi oğruyur.
Pədşah buna işgəncə verməkçün bunu atdırır zindana. Belə olur ki, bi gün pədşah yıxılır, qolu sınır. Aparılar bunu həkimə. Həkim nə qədər dərman eliyir, əlac olmur. Axırda pədşahın əlin kəsir. Vəzir diyir:
– Nə ğayırax, nə ğayırax. Pədşah xəbərdar olunca, nə ğayırax.
Həkim diyir:
– Zindandakılardan birinin biləyin kəs, gə tikək bunun qolunun yerinə. Vəzir gedir, ölümə məhkum olunmuş bi nəfərin əlin kəsir, gətirir. Deməmiş, bu əl oğrunun əliymiş. Gətirillər, bunun əlini pədşahın əlinə tikillər.
Pədşah sağalır, daha bilmir bu əl onun öz əlidi, yoxsa başqasının əli. Bi gün pədşah vəzirnən səfərə gedirmişlər. Səfərə gediblər bir ayrı pədşahın ölkəsinə. Bunlar gəziblər, dolanıblar, məsələn, bu qonşu pədşah buna göstərib ki, mənim belə varım, belə dövlətim var. Vəzir görür pədşah arada əlin atır qızıl götürür qoyur cibinə. Vəzir xəcalət cəkir ki, bu nə ğayırır. Pədşahın varı-dövləti azdımı?! Bi yanə kecir xoşu gələn gülü götürür, bi yanə kecir xoşuna gələn yaylığı götürür, çuxanın altına salır ki, arvadım örtər, pədşah özü də bundan xəcalət çəkir, utanır. Axırda pədşah özü-özünnən bacara bilmir, elə əli nə yaxşı şey var, götürür. Bu diyir:
– Vəzir! Bu nə işdi, mənim bu əlim dayanmır. Özüm də xəcalət çəkirəm, mənim bu əlim helə öz başına işdiyir. Bunu sən mənə ayan elə burda.
Gəlirlər bunun qolunu aparis eliyən bu həkim yanına. Həkim dad eliyir ki, vallah, billah bunu vəzir gətirdi, bi dənə əl. Sənin biləgin burdan sınmışdı, vecə gəlmirdi. Biz də kəsdik sənin əlivi atdıq o yana, bu əli yerinə tikdik.
Diyir:
– Əə, vəzir! Sən nə əl gətiribsən?
Diyir:
– Bəs, şah sağ olsun! Mən gəldim zindanda bi adama pul verdim, dedim filan qədər səə pul verirəm, qızıl verrəm əlin burdan bu yanasını kəs ver mənə.
Dedi:
– Ala, verdim.
Həə, bunu orda zindanda soraqlaşırlar ki, bu adam oğru olub. İndi bunun əli oğru əlidi də, pədşahın əlinə tikiblər. Dayanmır axı, oğru şeydi də. Öyrəşən əl dinc durmaz axı.
(Bunu rəhmətlik qağam hərdən bizə danışardı) .
Loğman və şagirdi
Deməli, günlərin bir günü deyillər ki, şahın beynində əqrəb var. O, əqrəbi onun beynindən götürmək lazımdır. Öz də elə götürmək lazımdır ki, beyni zədələnməsin. Hamı yığışır gəlir, deyillər ki, yox ee, bu əqrəb burdan götrülsə, onun beyni mütləq pozulacaq.
Xəbər gedir Loğmana. Gətirillər Loğmanı, deyir hə, mən götürərəm. Deməli, beynin yarır bunun, o maqqaş olur eee, dəmir, onnan o əqrəbi ordan götürmək istiyir. Sən demə, şagirdi də yuxarıdan baxırmış. Hə görür ki, Loğman pinsetnən yapışdı, qaldıracaxdı, o da ayaxlarınnan zədələyəcək da beynini. Deyir ki, ustad qızdır onu, qızdır. Qızdırır, əqrəbin üstünə vuran kimi, əqrəb ayağlarını açır. Açan kimi, onu ordan götürür. Beyninə də heç bir şey olmur. Çıxannan sora deyir ki, yox sən artığ mənnən gəlmə, sən çox böyük həkimsən. İki qoçun başı bir qazanda qaynamaz. Çünki mən bilmirdim ki, isti bir şey vuranda, əqrəb ayağlarını açar.
Hadı, Hudu
Hadeydı, Hudiydi, Budiydi, Koroğlu, kotançı, zurnaçı Əlilqasım və Bəndi çıxmışdılar dağın başına ceyran ovlamağa ceyranı vurdular. İndi Ceyranın başın kəsməy istiyillər, dedi:
– Hadı, bıçaq var? Koroğlu, Kotançı, Zurnaçı, Əbil Qasım dedi: Bəndidə bir buçaq var, sağanağı var, tiyəsi yoxdur. Ceyranın başın kəsdilər.İndi deyirlər ki, qazan tapaq, lazımdır, bunu bişirməyə:
– Hadı, qazan var, Hudu, qazan var, Budi, Koroğlu, kotançı, zurnaçı Əbilqasım var?
Dedilər:
– Yoxdur.
Bəndi dedi:
– Məndə bir qazan var. Sağanağı var, altı yoxdur. Ceyranı bu altı yox qazanda bişirdilər yedilər. Burda da nağıl bitər.
Çobanın nağılı
Bir Mahizan Şen çayında,
Ay bivəfa gəl, insafa,
Məni qoydun qəm halında,
Ay bivəfa, gəl insafa.
Bir padışahın qızı geyinib nökər paltarı, vurulmuşmuş bir çobana, onu görməydən sarı gedib bir çaya çayında adı şen çayıdır. Oğlan boylanıb oyana-buyana qızı ğörməyib. Heyvanların ğötürüb gətirir çaya suvarmağa, görür həmin qız çay qırağında oturub, deyir:
Bir Mahizan Şen çayında,
Ay bivəfa gəl insafa,
Məni qoydun qəm halında,
Ay bivəfa gəl insafa.
Çobanın bayatısı belədir:
Mən aşıq, görəm səni
Zülfüm yox, hörəm səni
Nə qapın var, nə pəncərən
Bir açam, görəm səni.
Qaracuxanın köməyi
Bir ərnən arvad olur, ancağ oxuyullar, kitab oxuyan olullar. Evdən çölə çıxmıllar. Elm adamıdı da. Ancağ bi şey də yoxdu ortada yeee. Acınnan qırılıllar. Arvad düşür bunun üstünə, əşi get bir çörək qazan. Deer:
Nəsə, bu gedir, qaraçuxasına bi dənə yasin oxutdurur. Onnan nolandi ki?!
Deer:
– Arvad, təvəkkül Allaha, gedirəm də çörək dalınca, səfərə.
Çıxır biyaz kətdən aralı gedir, yorulur, axşama düşür. Girir qəbirsannıxda, yıxılır yatır qəbrin birində. Səhərə yaxın gorür səs gəlir, mırıl-mırıl səs gəlir. Görür dörd nəfər adam beş-altı meşoğ nəyisə qoydu köhnə qəbir üstünə, qoydu, üstündə də yazılıb Petrasyan, elə bilirlər qəbirdi. Gəlir görür hamısı qızıl. Olar gedəndən sora yenə örtür üstünü. Deməli, gedir bu bir şahın evinə çıxır. Görür orda söz-söhbət yaranıb ki, şahın xəzinəsini dağıdıblar, daşıyıblar, aparıblar oğrular. Bu panika buraxdı ki, mən baxıcıyam. Axı gözüynən görür qəbirdə qızılları. Şah diyir, onu gətirin mənim yanıma. Gətirirlər bunu şahın yanına, deyir:
– Eşitmişəm sən baxıcısan, tapırsan hər şeyi.
Diyir:
– Hə, mən tapıram. Ancağ sənə qədər iyirmisinin başın vurmuşam. Əgər düz deməsən, sənin də başını vuracam. Razısan bu şərtnən?
Deyir:
– Razıyam, bəs tapsam?
Deyir:
– Tapsan, sənə özün ağırrığda qızıl verəcəm.
Deyir:
– Mənim gözüm üstə.
Ovşim götürür o rus dili kitabını yalannan belə fırrıyır, belə fırrıyır, fırrıyır düz qəbirsannığa.
Deyir:
– Bu yanı göstərir.
Deyir:
– Davay.
Bu axranlarıda qoşur buna, deyir ki, kitabnan gedin.
Gedir kitabnan dayanır qəbirsannığın qabağında. Bu yana yalannan, bu yana yalannan, qoyur Petrasyanın baş daşının yanına. Deyir:
– Bax, burdadı.
Yaxınlaşır, buranı göstərir.
Deyir:
– Qazın.
Qazıllar, şahın bütün xəzinəsi burda. Yığıllar, aparıllar şah buna ürəyi istiyən qədər var-dövlət verir. Bu gedir evinə. Evinə gedir, sora bu şahın qızının qızılı itir. Sırğası itir, bırlant sırğadı da, bahalı sırğadı, itir, qız da hökmən deyir atasına, tapılmalıdı. Şah da yenə göndərir qolçomağlıları onun dalısıyca, deyir ki, gətirin o baxıcını, gətirir.
Deyir:
– Qızımın sırğaları itib, onu tapsan, mənim bu malikanəmə sahib olursan. Bütün burda olan tapıcıların hamısını qovacam. Olara yedizdirdiyimi tək sənə yedizdirəcəm.
Deyir:
– Şah sağ olsun, taparam.
Yenə götürür o rus dili kitabını indi fırrıyır o yana, bı yana, qıza deyir:
– Harda təxminən itiribsən?
Diyir:
– Hamamda çiməndə orda itirmişəm.
Diyir:
– Gedək onda hamama.
Diyir:
– Şah sağ olsun heç kim gəlməsin, qızınnan özüm getmək istiyirəm.
Qəbul eləmir. Qıza diyir:
– Otur.
Qız belə oturur, hamamdan çıxan kadın kitaba belə aşağı, yuxarı aşağı baxır, diyir iki daşın arasına oxşuyur, dağ arasına oxşuyur qızın lapdan yadına düşür ki, vay! Daşın arasına qoymuşam sırğanı. Gedir, görür daşın arasında sırğa, tapır. Bu onun qıçın arasın deyir dağ arası, qızın yadına düşür. Gedir götürür qızılları, ayə, bu şahın yanında prosta möcüzə bir adam olur.
Deyir:
– Ay Allah! Mən heç zad bilmirəm bunu mənim yadıma kim salır.
Demə, bunun bu qaraçuxasıymiş. Buna pıçıldayırmış, bu deyirmiş.
Şah deyir:
– Yox, sən möcüzə yaradıbsan, belə şey ola bilməz. Səninlə səfərə çıxacayuğ, əgər iki dənə şərt desəm, tapmasan səni elə orda da gülləliyəcəm.
Gedirlər meşəyə balam şah çıxarır oxunu tulluyur, atır. Gedir düşür meşənin ortasına. Deyir:
– Ox nəyə dəydi orda?
Deyir:
– Balığa.
– Ə, meşənin ortasında balığ olar?
Gedib görürlər oxun üstündə balığ.
Atır oxu dənizə gedir düşür dənizin içərisinə ox batır. Deyir:
– İndi ox nəyə batdı?
Deyir:
– Bildirçinə.
Heç bildirçin suyun içində olar?
Qaldırırlar bildirçin, ayə, şah dəli olur öz-özünə.
Nəyisə, indi bu özü də möcüzədən qorxur istiyir qaça. Diyir, şah sağ olsun, mənə icazə ver, tək bir yarım saat, bir saat, tək özümə gəlim də, balaca dincəlim.
Deyir:
– Hə, neynək.
Keçir meşənin içinə görür bir dənə cın-cındır paltarda biri bunun qabağında belə-belə qaçır.
Deyir:
– İt çıx get xarabova, day mən yoruldum, dənizdən çıxardıb balığı gətirirəm meşəyə qoyuram.
Bu bu sözü deyən kimi cır-cındır paltarlı adam o saat çıxır aradan.
Demə bunun qaraçuxasıymiş. Hə, oğlan var, atasına yasin oxutdurmur, qaraçuxasına yasin oxutdurur.