Materialshunoslik 2016. p65
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.4. Me’yorlash
| Izotermik yumshatish
Amalda vaqtni tejash maqsadida ko‘pincha izotermik yumshatishdan foydalaniladi. Bu holda po‘lat qizdiriladi, so‘ngra evtektoidda A s1 dan 50—100 °C past haroratga qadar tez sovitiladi (ko‘pincha boshqa pechga o‘tkaziladi). Po‘lat shu 38 haroratda austenit to‘la parchalangunga qadar tutib turiladi, shundan keyin havoda sovitiladi. Hozirgi vaqtda legirlangan po‘latlarni izotermik yumshatish ko‘p qo‘llaniladi, chunki bunda jarayon davomiyligi qisqaradi. Sof holda yumshatish himoya atmosferasini tatbiq etgan holda yoki qisman vakuum pechlarda to‘la yoki chala yumsha- tish tartibida amalga oshiriladi. Sof holda yumshatish jarayonini ishlatilgan karburizator, cho‘yan qirindisi va shu kabilar solin- gan qutilarda o‘tkazish mumkin. Sof holda yumshatish sovuqlayin yoyiladigan tasma, sim va hokazolar olish uchun, shuningdek, metall sirtini oksidlanish va uglerodsizlanishdan saqlash maqsadida galvanik usulda qop- lanadigan detallar olish uchun qo‘llaniladi. 3.4. Me’yorlash Evtektoiddan oldingi po‘latni A s3 dan yuqori haroratgacha, evtektoiddan keyingi po‘latni esa A st dan 50—60 °C ga yuqori haroratgacha qizdirib, so‘ngra havoda sovitish me’yorlash deb ataladi. Me’yorlashda po‘lat qayta kristallanib, quyish yoki bolg‘alashda hosil bo‘lgan yirik donli tuzilish yo‘qoladi. Havoda sovitish natijasida austenit past haroratlarda ferrit- sementit aralashmasiga parchalanadi, demak, aralashmaning mayda zarralarga bo‘linishi (dispersligi) ortadi. Me’yorlashdan maqsad po‘latning tarkibiga ko‘ra turlicha bo‘ladi. Kam uglerodli po‘latlar yumshatish o‘rnida me’yor- lanadi. Natijada ularning qattiqligi qisman ortadi, lekin kesish- da sirtining sifati yaxshilanadi. O‘rtacha uglerodli po‘latlar uchun me’yorlash toblash va yuqori haroratda bo‘shatish (yaxshilash) o‘rnida qo‘llaniladi. Bunda ularning mexanik xossalari pasayadi, lekin buyumlar- ning deformatsiyalanishi toblashdagiga nisbatan kamayadi. Ko‘p uglerodli (evtektoiddan keyingi) po‘latlar qattiqligini yo‘qotish maqsadida me’yorlanadi. Me’yorlash va keyin yuqori haroratda (600—650 °C) bo‘- shatish ko‘pincha legirlangan po‘latlarning tuzilishini to‘g‘ri- lash uchun yumshatish o‘rnida qo‘llaniladi. |