www.ziyouz.com kutubxonasi
74
Jahongir «dunyoning barcha sitamlari, kulfatlari mening boshimga yog‘ilgan», deb
o‘ylardi. Uy egasi — pahmoq soqolli chol kelgach, fikri o‘zgardi. Kulfatu sitamlar
boshqalarga ham buyurgan ekan.
Chol Jahongirning kimligini bilgach, o‘zini tanishtirdi:
— Andrey Grigorevich, — dedi u qo‘l uzatib, — odamlar Grigorich deyishadi, sen ham
shunday deyaver. Qarindoshlaringni tanirdim, joylari jannatda bo‘lsin, — u shunday deb
tokcha pardasini surib uzun bo‘yli shisha oldi. — O‘tir, ularning ruhini eslaylik, — u
bo‘zani eslatuvchi qo‘lbola aroqni ikki krujkaga quyib, birini Jahongirga uzatdi. —
Darvoqe, sen ichmasang kerak, a? Mayli, o‘zing bilasan, — Grigorich bir nima deb
pichirlab cho‘qindi-da, krujkadagini ichib yuborib, kaftini dimog‘iga tutdi. —
Qarindoshlaringning baxti yo‘q ekan. Olyaning ham baxti qaro ekan. Buning eri o‘tgan
yozda ayiqqa duch kepti. Ikkita bolasi bilan o‘tiribdi endi. Qayoqqa boradi? Bu yerdan
chiqish mumkinmas...
Jahongir Olya kim ekan, deb taajjublangan edi, keyingi gapdan so‘ng o‘zbek juvonga
qaradi. U labini qimtib, boshini egib o‘tirardi. Ichkarida go‘dak yig‘isi kelib, u irg‘ib
o‘rnidan turdi.
— Olya deganingiz... — deb tusmolladi Jahongir.
— Ha, Olya deganim shu qizim, o‘zining oti... — chol eslashga urindi. — Kizimka,
otingni yana esimdan chiqardim?
Ichkaridan «Oynisa» degan zaif, titroq ovoz keldi.
— Shu uyda kampirim bilan turaman. Qarishdoshlaring daraxt kesib, yarim yerto‘la
qurib olishgan edi. Olyaning eri ham boshpana quruvdi. U ayiqqa yem bo‘lganidan keyin
Olyani uyimizga oldik. Bizga ham ovunchoq, ham xizmatimizni qiladi. Bularni boylar deb
olib kelishgan edi, boy qiziga o‘xshamaydi. Mehnatdan qochmaydi, — chol ikkinchi
krujkadagini bu safar cho‘qinmay ichib yubordi. — Bizning qishloqdan ham uchta oilani
quloq qilishgan. Ikkitasi o‘zimizga o‘xshagan odamlar edi. Solomonich deganimiz yerga
kaftini qo‘yib don ekish mumkinmi-yo‘qmi, aytib berardi. Hamma bilan baravar mehnat
qilib, hammadan ko‘p hosil olardi. Aybi shu bo‘ldiki, kolxozga kirmadi. Endi sen menga
ayt, peshonangdagi yozuvga qaraganda ko‘pni ko‘rganga o‘xshaysan: men imperator
a’lo hazratlari davrini ham ko‘rdim, Kerenskiy, Lenin davrini ham ko‘rdim, lekin baribir
tushunmayapman. Imperator Nikolay a’lo hazratlari siyosatchilarni surgun qilardi.
Hozirgilaring dehqonlarni surgun qilyapti. Siyosatchi gap sotadi, g‘alva ko‘taradi, surgun
qilsa-qilaversin. Dehqon sho‘rlik ularni boqsa, kiyintirsa surgun qilgani nimasi?!
Odamlarni qiynashdan maqsadlari nima?
Jahongirning bunday suhbatga hozir xohishi ham, holi ham yo‘q edi. Bolasining yig‘isi
bahona bo‘lib, Oynisa kirib ketdi. Jahongirga ham bir bahona bo‘lsa-yu, tashqariga
chiqsa, yolg‘iz qolsa... Lekin buning iloji yo‘q. Chol savolni berib qo‘yib, javob kutyapti.
— Buni o‘zlaridan so‘rash kerak, men bilmayman.
Chol tabiatan ezma edimi yo badani qizib sergapligi tutdimi, harholda Jahongirni
bezor qildi. Kampiri kelib cholga dashnom bermaganida tong otguncha gapirishi mumkin
edi.
Jahongirdan «pichanxonada yotasizmi?» deb so‘rashganida u opasi yashagan uyni
ko‘rsatishni so‘radi.
Yerdan odam bo‘yi barobar ko‘tarilib turgan ikkita darchali yarim yerto‘la uy qishloq
chetida edi. Darchaga ham, eshikka ham taxta qoqib tashlangan ekan. Grigorich
taxtalarni sug‘urib, ichkariga kirdi-da, sham yoqdi. Zax yerto‘lada shamning ham nafasi
qaytganday olovli tili jonsiz lipilladi.