keçirilirdi;
- Dövlət bankının nağd və nağdsız pul nişanlarının emissiyası mövcud idi;
- bank multiplikatoru mexanizmi yox idi.
İqtisadiyyatın bazar modelində pul tədavülünün xüsusiyyətlərinə aşağıdakılar
aiddir:
- təsərrüfatda ilk
növbədə bazar münasibətlərinə, müəyyən hissə də amirlik
münasibətlərinə xidmət edir.
- nağd və nağdsız pul tədavülü arasında dəqiq qanuniləşdirilmiş sərhəd yoxdur.
- Dövlət kommersiya bankları, hüquqi və fiziki şəxslərlə proqnoz planlaşdırma
obyekti kimi xidmət edir.
- mülkiyyətin müxtəlif formalarının mövcudluğu şəraitində fəaliyyət göstərir.
- qeyri-mərkəzləşdirilmişdir: onun ayrı-ayrı mərhələləri
müxtəlif kommersiya
bankları və dövlət banklarında paylaşdırılmışdır.
- nağd və nağdsız tədavül bir-biri ilə sıx bağlıdır, nağdsız pul tədavülü yalnız nağd
pul tədavülünün bazası üzərində həyata keçirilir.
- nağdsız pulların emissiyasını kommersiya bankları, nağd pul emissiyasını isə
dövlət bankı həyata keçirir.
- bank multiplikatoru mexanizmi həyata keçirilir.
Pul tədavülü
əmtəə satışı və qeyri-əmtəə xarakterli
ödəniş və hesablaşmalarla
əlaqədar pulun nağd və nağdsız hərəkətidir.
Pul tədavülü kapitalın dövranına və dövriyyəsinə xidmət edir,
məcmu ictimai
məhsulun tədavülü və mübadiləsini özündə cəmləşdirir.
Azərbaycan Respublikasında nağd pul tədavülünün təşkili Milli Bankın üzərinə
düşür. Belə ki, sxemdən göründüyü kimi Milli Bank nağd pul tədavülünün təşkili üçün
aşağıdakı əməliyyatları yerinə yetirir:
Milli Bankın nağd pul tədaviülünün təşkili
sxemi
KitabYurdu.az
26
-
Bundan başqa kredit təşkilatları üçün:
- Nağd pulun saxlanması;
- Daşınması və inkassasiya qaydası;
-
Pul nişanlarının ödəmə qabiliyyətsizliyini;
- Zədələnmiş kağız pulların dəyişdirilməsini;
-
Zədəli pulların məhv edilməsini təmin edir.
Nağd pul tədavülü aşağıdakı prinsiplər əsasında aparılır:
1. Bütün müəssisə və təşkilatlar müəyyən olunmuş limit həddindən artıq nağd
pullarını kommersiya banklarında saxlamalıdırlar.
2. İstənilən növ müəssisə və təşkilatlar üçün nağd pul qalıqları üçün banklar limit
həddi müəyyən edir.
3. Nağd pul dövriyyəsi proqnoz planlaşdırmanın obyekti kimi çıxış edir.
4. Pul tədavülünün idarə olunması mərkəzləşdirilmiş qaydada həyata keçirilir.
5. Nağd pul tədavülünün təşkili pul dövriyyəsinin sabitliyini
təmin etmək məqsədi
güdür.
6. Müəssisələr nağd pulları ancaq onlara xidmət edən banklardan ala bilərlər.
Nağd pul emissiyası
pulların tədavülə pul kütləsinin artması ilə baş verən
buraxılışıdır.
Nağd pulların inhisarçı emissiya hüququ hər bir dövlətin mərkəzi bankına verilir
ki, bu da bu bankı digər kommersiya banklarından fərqləndirən əsas cəhətlərdəndir.
Dostları ilə paylaş: