Mühazirələr konspekti Fənn: avtoserviSDƏ XİDMƏTİn texnologiyasi və TƏŞKİLİ-1

BaxıĢ xəndəkləri. Avtonəqliyyat müəssisələrində texniki qulluq və təmir işlərini həyata keçirmək üçün baxış xəndəkləri geniş istifadə edilir. Avtomobilləşmənin ilk dövrlərində qaldırıcıların və digər alternativ texnoloji avadanlıqların olmaması bu üsulun geniş tətbiqinə şərait yaratmışdı. Sonrakı illərdə qaldırıcılarla yanaşı baxış xəndəklərindən də geniş istifadə olundu.

Baxış xəndəklərinin istifadəsi bir tərəfdən subyektiv amillərlə − yaranmış ənənələrin olması, icraçı heyətin texniki səviyyəsinin aşağı olması ilə, digər tərəfdən isə obyektiv amillərlə − qaldırıcıların sayının məhdud olması və onların quruluşunun mürəkkəbliyi ilə, habelə qaldırıcılarla təmin olunmuş postlar üçün avadanlıqların çatışmaması ilə, həmçinin də baxış xəndəklərinin döşəməüstü qaldırıcılara nəzərən müəyyən üstünlüklərə malik olması ilə bağlıdır. Bu üstünlüklər aşağıdakılardır:

• 
  baxış xəndəkləri universaldır, yəni onlarda istənilən
  

• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  Şəkil 1.5. Qaldırıcı-baxış və qaldırıcı-nəqledici avadanlıqların təsnifatı
  
• 
  15
  

• 
  markalı avtomobilə qulluq edilə bilər;
  
• 
  baxış xəndəkləri avtomobilə qulluq edərkən geniş iş cəbhəsi yaratmağa imkan verir, yəni avtomobilə üstdən, yandan və altdan yaxınlaşmaq mümkün olur;
  
• 
  xəndəklər əlavə elektrik enerjisi sərfinə zərurət yaratmır;
  
• 
  baxış xəndəkləri praktiki olaraq, qulluq və təmir işlərinə zərurət yaratmır, bununla da material, vasitə və vaxt sərfi azalır;
  
• 
  xəndəklər yerləşən istehsalat sahələrində hündür tavanın olmasına ehtiyac yoxdur;
  
• 
  baxış xəndəkləri yükgötürmə qabiliyyətini məhdudlaşdırmır və orada yüklü avtomobilin texniki qulluq və təmirişlərinin aparılması mümkündür;
  
• 
  avtomobilin qaldırılması və endirilməsinə əlavə vaxt ehtiyacı duyulmur;
  
• 
  yağın mərkəzləşdirilmiş paylanması üçünlazımi tutumlu qabların, habelə alətlərin və ehtiyat hissələrinin xüsusi yuvalarda yerləşdirilməsi rahatdır.
  
• 
  Avtomobilin xəndəyə giriş üsulundan asılı olaraq, xəndəklər dalanvari və düzbucaqlı (keçidli) olur (şəkil 1.6).
  
• 
  Xəndəklər en ölçüsünə görə dar və enli tipli ola bilər.
  
• 
  Quruluşuna görə xəndəklər koleyalararası və yan tipli, koleya körpülü, əlavə estakadalı, tranşeyli və izolə olunmuş ola bilər.
  
• 
  Xəndəklərin uzunluğu avtomobilin uzunluğundan az olmamalıdır, lakin ondan 0,5...0,8 m-dən də çox olmamalıdır.
  
• 
  Baxış xəndəyinin dərinliyi avtomobilin işıqlıq məsafəsi nəzərə alınmaqla müəyyən olunur və avtomobillərin tipindən asılı olaraq minik avtomobilləri üçün 1,4 m, yük avtomobilləri və avtobuslar üçün isə 1,2...1,3 m təşkil edir.
  
• 
  Xəndəklərdə işlənmiş qazların kənarlaşdırılması uçun xüsusi sorucu quruluşlar olmalıdır. Xəndəklər təyinatından asılı olaraq qaldırıcı tərtibatlarla (xəndək qaldırıcıları), işlənmiş yağları boşaltmaq uçun səyyar qıflarla və avtomobilləri yağ, yağlama materialları, su və hava ilə təmin etmək uçun avadanlıqlarla təmin olunur.
  
• 
  Xəndəklərdən kütləvi istifadə olunmasına baxmayaraq, bu üsul özünü tam doğrultmur, belə ki, xidmət işçilərinin əmək
  

• 
  
  
• 
  17
  

• 
  şəraitinə qoyulan müasir tələblər ödənmir və ANM-də texniki
  
• 
  təsirlərin aparılmasında müasir texnologiyaların tətbiqinə maneçilik törədir. Baxış xəndəklərinin əsas çatışmamazlıqları aşağıdakılardır:
  

• 
  avtomobilin aqreqat və qovşaqlarına tam həcmdə azad əlçatmanı məhdudlaşdırır;
  
• 
  işçinin alət, hissə və material arxasınca dəfələrlə xəndəyə düşüb-qalxması zərurəti yaranır, nəticədə xeyli əlavə vaxt itkisi yaranır və iş məhsuldarlığı aşağı düşür;
  
• 
  xəndəyin konkret dərinliyi və eninin məhdudlaşdırılması, lazımi işıqlanma və ventilyasiyanın olmaması, toz, yağ, silgi materiallarının və çirkin yığılması əmək şəraitini pisləşdirir, məhsuldarlığı aşağı salır, sanitar-gigiyenik qaydalara uyğun gəlmir və zədə almaya səbəb olur. Digər tərəfdən xəndəkdə avtomobil olmadıqda insanların xəndəyə yıxılma ehtimalı artır;
  
• 
  baxış xəndəkləri yalnız birinci mərtəbədə, zirzəmi
  

• 
  olmadıqda tətbiq oluna bilər;
  

• 
  TQ və CT-nin texnoloji marşrutunun dəyişdirilməsi
  

• 
  mürəkkəbləşir;
  

• 
  xəndəyin təmizliyinin müntəzəm olaraq saxlanması çətin olur, bu məqsədlə əlavə işçilərin cəlb olunması tələb olunur. Habelə pilləkənlərin, məhdudlaşdırıcıların və ventilyasiya avadanlıqlarının müntəzəm olaraq lazımi səviyyədə saxlanması tələb olunur.
  

• 
  
  
• 
  a b
  
• 
  Şəkil 1.7. İki (a) və dörd (b) dayaqlı hidravlik qaldırıcılar
  
• 
  Təsnifatda, qaldırıcıların tipi, bəzi hallarda adı, iş prinsipi, intiqalın növü, işçi plunjerlərin və ya dayaqların sayı, qaldırıcı çərçivələrin və ya tutucuların tipi göstərilir.
  
•