157. Öğretmenin elinde bir kitap ve kasetçalarla derse girmesi aşağıdakilerden hangisine örnektir? (2001 KPSS-53-56)
öğrencileri kontrol etme
Hedeften haberdar etme
Dönüt verme
Derse hazırlık
E) Güdüleme
161.Etkili bir öğretme-öğrenme süreci oluşmuş bir sınıfta, aşağıdakilerden hangisine olan ihtiyaç kendiliğinden en aza iner? (2001 KPSS-114)
öğretmenin sınıfı ve dersi yönetmesine
Araç gereçten yararlanmaya
Malzeme tüketimine
Sınıfın temizlenip eşyaların düzenlenmesine
E) öğretmenin disiplin sağlamak için önlem
almasına
öğretim İlke ve Yöntemleri
81
BÖLÜM 1
ÖĞRETİM MODEL VE YAKLAŞIMLARI
/
Tam öğrenme Modeli
Işbirliğine Dayalı Öğretim
Çoklu Zeka Kuramı
Programlı Öğretim
Yapılandırmacılık
SORU Aşağıda yer alan iinlü bir bilim adamı teori eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? (2004 KPSS-86)
Vygotsky İşbirlikçi öğrenme
Bruner Buluş yoluyla öğrenme
Ausubel Anlamlı öğrenme
Glaser Çoklu zekâ
E) Bloom Tam öğrenme
TAM ÖĞRENME MODELİ (BLOOM)
Sistem yaklaşımına dayalı olarak geliştirilmiş bir modeldir. Hem davranışçı hem de bilissel yaklaşıma dayalı olarak geliştirilmiştir.
Ijygnn nfirenrnn nrtrnnı nnğHnrtığınrH har hirayin
öötgûfibiteeeğrnî savunur. Öğrenmede öğretim hizmetlerinin niteliği, öğrenci özellikleri ve öğrenme ürünleri değişkenlerinin etkili olacağı belirtilir. Öğrencinin giriş özellikleri belirlendiğinde ve öğretim hizmetinin niteliği artırıldığmda her öğrenci tam öğrenmeye ulaşabilir.
Uygulamada, her ünitenin bilimiodg izleme testteri uygulanarak eksik ve yanlış öğrenmeler belirlenir. Tamamlayıcı öğretim etkinlikleri yapıldıktan sonra yeni üniteye geçilir.
hizmetinin uyaylanma
öğrencilerin öğrenme düzeyini başka bir ifade ile
öğrenme ürünlerini etkileyen iki bağımsız değişken
vardır. Bunlardan birincisi öğrenme-öğretme sürfidnin
haşlanflicında öğrepri giriş Ö7ftlliklftri Hiğnri inp nğrntim
niteliğidir. Öğretim etkinliklerinin.
kontrol riltınn
armmnnınrln hı iH
alınır, iyi planlanır ve uygulanırsa öğrendlerde tam öğrenme gerçekleştirilebilir.
Giriş davranışları, öğrencinin ön öğrenmelerini, entelektüel yeteneğini, gelişimini, güdüleme durumu ve öğrenme yeteneğinin sosyal-kültürel belirleyicilerini kapsamaktadır. Öğrencinin öğrenme sürecine girebilmesi için öğrenciye kazandırılması planlanan hedef davranışların ön koşul olan öğrenmelere sahip olması gerekmektedir. Giriş davranışları kazanılmadan öğrencinin öğretme-öğrenme sürecinde etkin olmasını beklemek oldukça güçtür. Bu nedenle öğretme sürecinin başında öğrencinin ön koşul davranışları kazanıp kazanmadığı belirlenmelidir
Öğrenci giriş özelliklerini iki grupta incelemek mümkündür. Bunlar
(a. bilişsel giriş davranışları
$. duyuşsal giriş özellikleridir.
Bilişsel giriş davranışları öğrenme ünitesi ya da bilgi birimlerinin öğrenilmesine etki eden ön öğrenmeler ve bilişsel faktörlerdir. ön öğrenmeler çoğu zaman bir önceki ünite yada bilgi biriminde öğrencinin öğrenme yeterliliğini ifade ederken bilişsel faktörler ise daha genel ve ön öğrenmeyi de etkileyen zihinsel işlemlerdir. Genel bilişsel giriş davranışları olarak isimlendirilen bu faktörler; sözel-işlemsel yetenekler, okuduğunu anlama gücü, iletişim becerisi, dinleme becerisi, öğrenme stratejileri-sitilleri, mantıksal düşünme becerisi, problem çözme becerisi v.b gibi özelliklerdir. Öğrencinin öğrenme ünitesindeki performansını doğrudan etkileyen bu özellikler, özellikle ilköğretimin ilk yıllarında şekillenmekte ve zamanla çok zor değişebilmektedir. Derste öğretmen tarafından kontrol edilebilecek özellik özel bilişsel giriş davranışlarıdır. Üniteler arasında ön şart ilişkiler ve öğrenme aşamalıkları varsa bu tür derslerde Öğrenci başarısının en önemli faktörü olmaktadır. Örneğin: matematikte iki bilinmeyenli denklemler; bir biünmeyenli denklemlerin; yabancı dilde pasif cümlş yapıları aktif cümle yapılarının; tarihte bir olayın nedenlerinin kavranması o olayın ve ilgili olguların öğrenilmesini gerektirir. Özellikle matematik, fen bilgisi ve yabancı dil derslerinde bilişsel giriş davranışları büyük önem taşır. Bu tür derslerde ünite başmda öğrencilerin öğrenme eksiklikleri tamamlanmazsa yani gerekli şart ön bilgiler öğrencilere kazandırılmazsa ilerleyen ünitelerde başarısızlık daha da artacaktır. Aşağıdaki şekiller bu duruma örnektir.
Bilişsel Giriş Davranışları
öğrenme Ürünleri
Öğretimin Niteliği
Duyuşsal Giriş Özellikleri
Öğrenme ünitesinin başında etkili olan ikinci bir değişken ise duyuşsal giriş özellikleridir. Öğrencinin konuya, öğrenme-öğretme etkinliklerine karşı tutumu, ilgisi, güdüsü, kendine güveni ve süreçte göstereceği çabası onun öğrenme ürünlerini etkileyecektir. Duyuşsal giriş özellikleri okul, ders, öğretmen ya da öğrencinin kendisinden kaynaklanabilir. Genellikle duyuşsal giriş özellikleri öğrencilerin öğrenme yaşantılarının ürünü olarak ortaya çıkar. duyuşsal giriş özelliklerini öğretme sürecinde olumlu duruma getirmek için öğrencinin başarılı olma gereksinimini karşılamak gerekmektedir. Bu amaçla da her öğrencinin bireysel hızına uygun olarak seçeneklik öğretme-öğrenme yolları ile öğrenmesini sağlamak,
82
öğretim İlke ve Yöntemleri
dolayısıyla eğitme sistemini etkileyicilik ve seçicilikten kurtarmak gerekmektedir.
Tam öğrenme modelinin ikinci temel öğesi öğretim hizmetinin niteliğidir. öğretim sürecinde gerçekleştirilen her türlü etkinlik bu kapsam altındadır. Eğitimin niteliğinin en önemli göstergesi dersin öğrencilere anlamlı gelmesidir. Dersin anlamlı hale getirilmesi öğretmenin ders materyallerini düzenli olarak vermesini, organize etmesini gerektirir. öğrenciler farklı bilgi düzeylerinde, beceri oranlarında ve farklı güdülerle sınıfa gelirler. Bu sınıf organizasyonunda öğrencilerin sınıfa getirdikleri belki de en zor problemdir. Bu problem uygun eğitim düzeyini sağlamak için öğretmenlerin önceden hazırlanmalarını gerektirir. Eğitimin başarısının etkisi öğrenciden öğrenciye farklılık göstermesi kaçınılmazdır. öğretmenler genellikle derslerini çok iyi öğreteceklerinden emin oldukları halde, bazı öğrenciler diğerlerinden daha yavaş bazıları ise diğerlerinden daha hızlı öğreneceklerdir. Çünkü onların daha önceden sahip olmaları gereken fakat bunu başarabilmek için yeterli zaman verilmediğinden dolayı oluşan önemli eksiklikleri vardır. Örneğin: Öğretmenler, bütün öğrencilerine kişisel ihtiyaçlarına uygun materyaller verebilir veya onların kendi seviyelerinde çalışmalarına izin verebilirler. Bloom'a göre öğrencilerin özelliklerine (bilişsel ve duyuşsal) ve öğrenme ünitesinin hedeflerine uygun olarak
s ipucu verme,
s pekiştirme,
s öğrenci katılımı sağlama
s dönüt-düzeltme etkinliklerinin uygulanması gerekir. Hangi yöntem ya da teknik kullanılırsa kullanılsın bu dört değişken yerinde ve etkili bir şekilde uygulanmalıdır.
Yukarıda verilen dört değişken için dikkat edilmesi gereken noktalar.
ipuçları gelişim düzeyine uygun olmalıdır.
Öğrencinin bilişsel giriş davranışlarına uygun
olmalıdır.
öğrencinin Duyuşsal giriş özelliklerine uygun
olmalıdır.
Öğrencinin içinde yaşadığı sosyo-kültürel
özelliklere uygun olmalıdır.
öğrencinin Fiziksel sosyal ruh sağlığına uygun
olmalıdır.
öğrencinin istenilen davranışı yapmasına uygun
olmalıdır.
Katılma: Öğrenciye verilen ip uçları ile öğrencinin açık yada gizli olarak öğrenme birimiyle ilgilenmesi, bu ilgisini istenen davranışı ortaya koyana kadar sürdürmesidir.
Katılma öğretim hizmeti niteliğinin bir göstergesidir.
Pekiştirme:Pekiştireçler davranışların ortaya çıkma olasılığını yükseltir. Bu nedenle olumlu ve olumsuz pekiştireçler verilmelidir.
Dönüt: öğrenciye öğrenmelerinin doğruluğu yanlışlığı hakkında bilgi vehlen mesajlann bütünüdür. öğrencilere düzenli olarak dönüt verilmelidir. Dönütler öğrenme düzeyini belirledikleri gibi öğretim hizmetleri niteliklerde belirleyici özelliklere sahiptir. Dönüt, öğretim etkinliklerinin sonuçları hakkında bilgi vermektir. Dönütler, eksik ve yanlış öğrenmelerin düzeltilmesi fırsatını verir. Dönüt, hem öğrenciye davranışlarının doğruluğu hakkında bilgi verir hem de öğretmene öğrenme-öğretme sürecinin etkili olup olmadığı hakkında bilgi sağlar.
Bloom'un modelinin bağımlı değişkeni öğrenme ürünleridir. Bunlar, öğrencinin bilişsel başarısı, öğrenme hızı, duyuşsal özellikleri ve becerileridir. öğrencilerin giriş davranışiarındaki eksiklikler tamamlanır, ünitelerin içerisinde uygun öğretim etkinlikleriyle öğretim hizmetinin gerekleri yerine getirilirse öğrenme ürünleri de yüksek düzeyde olacaktır. öğrenmeyi belirleyen değiştirilebilir değişkenleri etkileyerek öğrenmedeki bireysel farklılıkları en aza indirmeye ve hatta yok etmeye çalışan "tam öğrenme" modelinin başarısmda rol oynayan üç önemli etken şunlardır:
Kazandırılacak hedef davranışların öğrenilebilmesi
için gerekli önkoşul öğrenmelerin önceden
gerçekleşmiş olma derecesi,
Öğrencinin kendini öğrenmeye verme, öğrenme
sürecine katılma derecesi,
Uygulamadaki görünümü ile öğretimin öğrencinin
ihtiyaçlarına uygunluk derecesi.
Tam Öğrenme Modelinin Uygulanması . .
Ünite ya da konunun hedef-davranışlarını ve
öğrenme içeriğini ayrıntılı olarak belirleyiniz.
Konuyu öğretmeye başlamadan daha önceki
konularda önkoşul öğrenme ve davranışların
neler olduğunu belirleyiniz. Ör: Matematikte iki
bilinmeyenli denklemler konusu işlenecektir.
öğretmen dersten önce bu konunun önkoşulu
olarak bir bilinmeyenli denklemler konusunu
gözden geçirmiştir.
öğrencilerin önkoşul öğrenmelere ne derece
sahip olduğunu belirleyiniz. Dersin başında
öğretmen öğrencilere bir bilinmeyenli
denklemlerle ilgili sorular yöneltmiş ve
değerlendirme yapmıştır.
öğrencilerin önkoşul öğrenmelerindeki yetersizliği
ya da öğrenme eksikliğini tamamlaymız. Yapılan
Öğretim Ilke ve Yöntemleh
83
değerlendirmelerde öğrencilerin yaklaşık üçte birinin bir bilinmeyenli denklemle ilgili uygulama düzeyinde problemleri çözemediği görülmüştür. Bu sonuç üzerine öğretmen ilave soru ve örnek problem çözümleriyle bir bilinmeyenli denklemler konusunun tam olarak öğrenilmesini sağlamıştır.
Yeni hedef ve davranışların kazandırılması için
öğretim etkinliklerini planlayınız ve uygulayınız.
Öğretmen anlatım, soru-cevap ve problem çözme
yöntemlerini kullanarak iki bilinmeyenli denklemler
konusunu işlemiştir.
Ünitenin hedef-davranışları gerçekleştirildikten
sonra izlemeye yönelik değerlendirme yapınız.
Tüm hedef-davranışları yoklayan sorular sormaya
dikkat ediniz.
En az %70'lik tam öğrenme ölçütüne göre
öğrencilerin düzeylerini değerlendiriniz.
Tam öğrenme sîandardına ulaşamayan
öğrencilerin öğrenme eksikliklerini tamamlamak
için ilave öğretim etkinlikleri planlayınız. Tekrar
konuyu anlatma, örnek sayısını artırma, takım
çalışmaları ya da ödev çalışmaları yaptırmız.
öğretmen veya öğretici tarafından birebir öğretim
yapılabilir. Verilen ek süre içinde, öncekilerden
farklı bir yöntemle öğretim yapılabilir. Programlı
öğretimin olanaklarından faydalanılarak öğretim
etkinlikleri düzenlenebilir. En son dersteki öğretim
etkinliklerinin tekrarı yapılabilir.
Tekrar izlemeye yönelik değerlendirme yaparak
tam öğrenme standardmın gerçekleşip
gerçekleşmediğini kontrol ediniz.
Beklenen düzeye ulaşılmışsa ikinci konu
bölümüne ya da üniteye geçiniz.
162. Bir öğretim hizmeti, sınıftaki öğrencilerin hazırbulunuşiuk düzeylerine uygun olursa ve onlara ihtiyaçları kadar zaman tanınırsa sınıftaki tüm öğrencilerin öğretimin hedefleri doğrultusundaki öğrenme düzeyleri birbirine yakınlaşır ve böylelikle sınıfın başarı düzeyi yükselir.
Bu görüş, aşağıdaki öğretme Ögrenme yaklaşımlarından hangisinin temelini oluşturur? (2004 KPSS-66)
Buluş yoluyla öğrenme
Sunuş yoluyla öğrenme
C) Araştırma yoluyla öğrenme
Q} Tam öğrenme
E) Modelden öğrenme
163.Öğrenilecek davranışların arasında sıkı bir aşamalılığı varolduğu (sonra öğrenilenlerin ön öğrenmelere dayandığı) bir derste öğrencilerin öğrenme sürecine aktif katılımlarını sağlamak için öncelikle aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır? (2004 KPSS-77)
davranışlar
Hatalar anında düzeltilmeli
Önkoşul niteliğindeki
* kazandırılmalı
Öğrenme sürecinin çeşitli aşamalarında
uygun pekiştireçler kullanılmalı
Öğrencilerin hoşlandığı oyun, müzik vb.
etkinliklerden yararlanılmalı
E) Öğretimi somut Örneklerle gerçekleştirilmeli
164. Derse giriş yapan öğretmenin yapması gereken
en önemli giriş etkinliklerinden biri de
Öğrencilerin derse karşı ilgilerini üst düzeye
çıkarmaktır. Öğretmenin bu etkinliği yerine
getirmesinin temel amacı aşağıdakilerden
hangisidir? (2003 KPSS-2)
Öğrencilerin dikkatini üzerine Çekmek
Sınıf içi ileticimi en üst düzeye çıkarmak
İçerik hakkında gerekli bilgiyi vermek
Öğrencilerin derse karşı güdülenmelerini
^ sağlamak
E) Öğrencileri hedeften haberdar etmek
165. Aşağıdakilerden hangisi Tam Öğrenme
yaklaşımında öğretim hizmetinin niteliğini artıran
öğelerden biri değildir? (2003 KPSS-14)
Pekiştireç C) Dönüt-Düzeltme
Katılım D) İpucu
E) Hazırbulunuşluk
166. Aşağıdakilerden hangisi tam öğrenme sürecinde
kullanılan tamamlayıcı öğrenme faaliyetlerinden
biri değildir? (2002 KPSS-26)
Öğretmen veya özel öğretici tarafından birebir
öğretim
Ek süre içinde, öncekilerden farklı bir yöntemle
yapılan öğretim
Programlı öğretim olanaklarından yararlanarak
yapılan öğretim
Dersteki öğretim girişimini bir daha tekrarlama
E) Grup içi eksikliklerinin gözden geçirilmesi
^1 yoluyla birbirinden öğrenme
84
öğretim Ilke ve Yöntemleri
167. Aşağıdaki verilenierden hangisi bir dönüttür? 2002 KPSS-14)
nasıl
A) öğrenciye, hangi davranışı öğrenebileceğini bildirme
B) öğrenciye, beklenen davranışı öğretmek için
yapacağı hazırlıkları açıklama
C) öğrenciye, gösterdiği davranışın doğru olup
/ olmadığını, varsa eksik ve yanlışlarını bildirme
E) Öğrencinin, kazandırılacak davranışla ilgili ön
bilgilerden eksik olup olmadığını kontrol etme
168. Öğrenme birimlerini küçük ünitelere ayırarak bir birim öğrenilmeden diğer birime geçmeye olanak sağlamayan uygun ortam sağladığında her bireyin öğrenebileceğini savunan öğrenme yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS-64)
Programlı öğrenme
Proje temelli öğretim
Yapısalcılık
Davranışçılık
E) Tam öğrenme
İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRETİM
Vygotsky tarafmdan geliştirilmiştir. işbirliğine dayah öğretimin en önemli özelliği öğrencilerin ortak bir amaç doğrultusunda küçük gruplar (takımlar) halinde birbirinin öğrenmesine yardım ederek çalışmalarıdır işbirliğine dayalı öğretimde, takım-ların araştırma veya tartışmaların yapıldığı konularla ilgili olarak veriler toplaması, bireysel olarak yapılan çalışmaların birleştirilerek grup üretimine katkısının sağlanması ve elde edilen sonuçların birlikte tartışılarak yorumlanıp ürün halinde ortaya çıkarılması söz konusudur.
İşbirliğine Dayalı Öğretimin Özellikleri
Işbirliği yaparak çalışmaları beklenen gruplarda
üyeler arasında olumlu dayanışma vardır
işbirliği içerisinde olan gruplarda üyelerin kendi
üzerlerine aldıkları ve bireysel olarak yüklendikleri
sorumlulukları vardır.
işbirliğine dayalı öğretim yönteminin esaslarına
göre oluşturulmuş takımlarda takım üyeleri
yetenek, cinsiyet, başarı ve kişisel özellikleri
açısından heterojen olarak belirlenirler.
işbirliği içinde olan gmplarda bütün üyeler liderlik
görevini paylaşırlar, Geleneksel gruplarda ise lider
öğretmen tarafından seçilir ve bütün gruptan
sorumlu olur.
Işbirliğine dayalı olarak oluşturulmuş takımlardaki
tüm üyeler takımın öğrenme ve başarısından
sorumludurlar. Her bir üyenin grup üretimine
katkısı, başarısı veya başarısızlığı takım ve
takımın içerisindeki tüm bireyler tarafından
paylaşılmaktadır.
işbirliği içindeki gruplarda öğrencilerin amaçları
her üyenin öğrenmesini en üst düzeye çıkarmak
ve üyeler arasında iyi çalışma ilişkilerini korumak-
tır.
Işbirliği yaparak çalışan gruplarda sosyal ve kişiler
arası ilişkilerdeki beceriler ve beraber çalışmanın
gereği öğrencilere doğrudan öğretilmektedir.
İşbirliğine dayalı öğretim yöntemlerinin uygu-
landığı gruplarda öğretmen gözlem yaparak
grupta işbirliği içerisinde çalışırken ortaya çıkan
problemleri analiz eder ve her gruba görevlerini ne
şekilde yerine getirmeleri konusunda rehber olur.
İşbirliğine dayalı olarak oluşturulmuş gruplarda
öğretmenin esas rolü, gruplardaki işbirliği ve
verimin artması için takımların oluşturulmasından,
takım ürünlerinin değerlendirilmesine kadar ki tüm
aşamaların planlanmasını içermektedir.
Gruptaki öğrencilerin birbiriyle rekabeti yoktur.
işbirliğine dayalı öğretim öyle düzenlenir ki, gruptaki her üye kendi grubundaki diğer arkadaşlan başarmadan kendisinin de başaramayacağını bilir ve diğer arkadaşlarının da başarılı olması için elinden gelen gayreti sarf eder. Sonunda elde edilen başarı gruptaki tek-tek tüm üyelerin katkısıyla oluşmuş grubun ve gruptaki bireylerin başarısıdır. işbirliği gruplarında bireyin amaçlarına ulaşması diğer arkadaşlannın da kendi amaçlarına ulaşmasını destekleyicidir. Öğrencilerde empati kurma yeteneği geliştirir.
ikili çalışmaya uygundur. Kümeler oluşturulduktan sonra beyin fırtınası yoluyla kümenin adı belirlenir. ilk turda herkes isim söyleme hakkına sahiptir. ikinci turda oylamaya geçilir. En çok oyu alıncaya kadar seçim yapılarak oylamaya devam edilir ve küme adı belirlenir. Kümeye amblem yapılır. Kümenin amblemini öğrenciler yakalarına takarlar. Küme elemanlarınca kümeye ait bir "küme cıngılı" oluşturulur. Bütün etkinliklerde amaç öğrencilerde küme birliğinj oluşturmak, öğrencileri kaynaştırmak, "Biz" ruhunu kazandırmak ve kümenin başarısı için çalışma anlayışını kazandırmaktır.
öğretim İlke ve Yöntemleri
85
Kubaşık öğrenme kümeleri öğrenme kümeleri oluşturulduktan sonra bütün kümelere aynı konu verilir. Konunun alt kümeleri küme elamanları tarafından demokratik bir yöntemle ve ilgileri göz önüne alınarak paylaştırılır. Daha sonra kümelerin en iyi şekilde hazırlanması için süre verilir. Öğrenciler konuları hazırlarken belli zamanlarda bir araya gelerek görüş alışverişinde bulunurlar, alt konulan birbirlerine aktarırlar, birbirlerine yardımcı olurlar. Sonunda konuyu birleştirerek zamanı gelince sınıfta konu anlatılır. Öğrenciler birbirlerine sorular sorarlar, eksik noktalar tamamlanır.Kalan eksiklikler öğretmen tarafından tamamlanır.
169. İşbirliğine dayalı öğretim yöntemleri yoğun olarak kullanıldığında aşağıdakilerden en çok hangisi gelişir? (2004 KPSS-69)
Sözlü ve yazılı iletişim becerisi
Analitik düşünme
C) Düzenli çalışma alışkanlığı
p) Işbölümü ve dayanışma
E) Yaratıcı düşünme
170. İşbirlikli grup çalışmalarında karşılaşılan en önemli güçlüklerin başında grupların oluşturulması gelmektedir. Öğretmenlerin gruptarı oluştururken aşağıdakilerden hangisini öncelikli olarak dikkate alması gerekmektedir? (2003 KPSS-17)
Gruplar oluşturulurken öğrencilere
bırakrlmalıdır
Gruplar öğretmen tarafından oluşturulmalıdır
C) Heterojen bir grup yapısı oluşturulmaya özen
1 gösterilmelidir
D) Birbiriyle çalışmak isteyen öğrenciler bir
araya getirilmelidir
E) Gruplar cinsiyetlere göre oluşturulmalıdır
171. İşbirliğine dayalı öğrenme sürecinde öğretmen, tek tek öğrencilerin ürünü yerine' grubun ürününü dikkate alması öğrenme i sürecinde nasıl bir etki yaratır? (2002 KPSS-22)