ÖĞretiM İlke ve yöntemleri

ÇOKLU ZEKA KURAMI (Gardner)

Gardner tarafından ortaya konmuştur. İnsanın tek bir zeka türüne değil bir çok farklı zeka türüne sahip olduğunu ileri sürmektedir. Bu kuramın temelinde biyplojik ve kültürel etkenler olduğu savunulur. Çoklu zeka kuramına göre insanda sekiz ayrı zeka türü vardır. Her bireyin zeka düzeyi özerk güçler yada yetenekler tarafından oluştuğunu ileri sürmektedir. Bu sekiz zeka türü:

Sözel- Dilsel Zeka; Kelimelerle düşünme ve ifade etme, dildeki kompleks anlamları değerlendirme, kelimelerdeki anlamları ve düzeni kavrayabilme, şiir okuma, mizah, hikaye anlatma, gramer bilgisi, mecazi anlatım, benzetme, soyut ve simgesel düşünme, kavram oluşturma ve yazma gibi karmaşık olayları içeren dili üretme ve etkili kullanma becerisidir.

Mantıksal-Matematiksel Zeka; Sayılarla düşünme, hesaplama, sonuç çıkarma, mantıksal ilişkiler kurma, hipotezler üretme, problem çözme, eleştirel düşünme, sayılar, geometrik şekiller gibi soyut semboilerle tanışma, bilginin parçaları arasındaki ilişkiler kurma becerisidir.

Görsel Ve Uzamsal Zeka: üç boyutfu bir nesnenin şekil ve görüntüsünü görmeden zihinde canlandırma ayrıntıları görebilme söz konusudur. Resimler, imgeler, şekiller ve çizgilerle düşünme, üç boyutlu nesnşleri algılama ve muhakeme etme becerisidir. Bedensel-Kinestetik Zeka: Hareketlerle, jest ve mimiklerle kendini ifade etme, beyin ve vücut koordinasyonunu etkili bir biçimde kullanabilme becerisidir.

Müziksel - Ritmik Zeka: Sesler, notalar, ritimlerle düşünme, faklı sesleri tanıma ve yeni sesler, ritimler üretme becerisidir.Ritmik ve tonal kavramları tanıma ve kullanma, çevreden gelen seslere ve müzik aletlerine karşı duyarlılık kapasitelerini içerir.

Kişiler Arası - Sosyal Zeka: Grup içerisinde işbirlikçi çalışma, sözel ve sözsüz iletişim kurma, insanların duygu, düşünce ve davranışlarını anlama, paylaşma, ifade edebilme, yorumlama ve insanları ikna edebilme becerisidir.

Kişisel-İçsel Zeka: İnsanın kendi duygularını, duygusal tepki derecesini, düşünme sürecini tanıma, kendini değerlendirebüme ve kendisiyle ilgili hedefler oluşturabilme becerisidir.

Doğacı - Varoluşçu Zeka: Doğadaki tüm canlıları tanıma, araştırma ve canlıların yaratılışları üzerine düşünme becerisidir.

86

öğretim llke ve Yöntemleh


172. Çoklu zeka kuramına göre üç boyutlu düşünme, harita ve şemaları okuma hangi zeka türünün özellikleri arasındadır? (2002 KPSS-6)

1. 
   Sözel zeka
   
2. 
   Doğa zekası
   Ç) Uzamsal zeka
   

D) Sosyal zeka

E) Mantıksal-matematiksel zeka

173.Öğretmen birbirinden farklı bilişsel, duyuşsal ve psikomotor özellikleri olan öğrenciler için öğretim sürecini nası! düzenlemelidir? (2002 KPSS-23)

1. 
   Her öğrenci için ayrı bir program hazırlamalı
   
2. 
   Ders işlerken, sınıftaki ortalama bir öğrenciyi
   dikkate almalı
   

C) Çeşitli öğretim strateji, yöntem ve tekniklerinden
» yararlanmalı

D) Her öğrenci için ayrı bir öğretim et kinliği

hazırlamalı

E) öğrencilere, vermeli

yardımlaşma sorumluluğunu

174. Aşağıdakilerden hangisi "çoklu zeka kuramı"ndaki içsel zekayı geliştirmeyi amaçlayan etkinliklerden biri değildir? (2002 KPSS-21)

1. 
   Bireysel çalışma
   
2. 
   Bireysel farkları değerlendirme
   
3. 
   Bireysel okuma
   
4. 
   Bireysel sorumluluk alma
   

E) Bireysel hedefler oluşturma

175.Yalmzca sözel ve sayısal alanlarda değil; müzik, spor, dans, iletişim ve resim gibi alanlarda da kendini iyi tanıyanların da zeki olduğunu savunan kuram aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS-19),

1. 
   Sosyal öğrenme kuramı
   
2. 
   öğrenmede bilgiyi işleme kuramı
   
3. 
   Bireyselleştirilmiş öğretinaJturamı
   
4. 
   Çoklu zeka kuramı
   

E) Tam öğrenme kuramı

176. Bir okulda, okulun değişik yerlerinde şu merkezler (köşeler) kurulmuştur; güzel sanatlar merkezi, iş-teknik merkezi, bilgi işlem merkezi, bilimsel araştırma merkezi, gösteri merkezi, dinleme merkezi, kütüphane, müzik odası, spor salonu, yüzme havuzu

Bu düzenlemeler aşağıdaki öğretme öğrenme
yaklaşımlarından özellikle hangisinin

uygulanması için gereklidir? (2001 KPSS-106)

1. 
   Farklı duyu ve yetenekleri kullanarak öğrenme
   
2. 
   Eğitsel geziler yöntemiyle öğrenme
   
3. 
   Soru-yanıt, yöntemiyle öğrenme
   
4. 
   örnek olay inceleme yöntemiyle öğrenme
   

E) Proje temelli öğretim yöntemiyle öğrenme

PROGRAMLI ÖĞRETİM (Skinner)

Bireyin kendi kendine öğrenmesini esas alan ve içeriğin öğrenilebilecek küçük parçalara ayrılarak belirli bir sıra ve düzen içinde bireye sunulduğu ve öğrenildikçe yeni bir bilgi parçasma geçmenin esas olduğu bir öğretim yöntemidir. Bu yöntem günümüzde özellikle bilgisayar destekli öğretim ortamında farklı özellikleriyle uygulanmaktadır.³

Skinner'in geliştirdiği öğretme tekniğidir. öğretimin bireyselleştirilmesi ve tam öğrenme ilkesi temel alınmıştır. ⁶

öğretimin bireylerin hızına göre düzenlenmesi esasına

dayanır. öğrencinin aktif katılımını gerektir. Böylece en

az hata yapılarak öğrenme gerçekleştirilir. 6

Küçük adımlar, etkin katılım, başarı, anında

düzeltme, kademeli ilerleme, bireysel hız ilkeleri

uygulanır.²

öğrenciler öğretmenin rehberliğinde işlenen konuyu

inceler, açıklama yapar, gerektiğinde ipucu, dönüt,

düzeltmeler yardımıyla doğruyu bulmaya çalışırlar.

v' Davranışçı öğrenme ekolünün okul iklimine uygulanmasıdır.

s Bireyselleştirilmiş öğretim felsefesi esas alınır.

s Program.araç ve öğrenci üç temel öğedir.

1. 
   Program içeriğin planıdır
   
2. 
   Araç hizmeti sunmaya yarayan yardımcıdır
   

1. 
   öğrenci programın uygulanması sonucunda
   belirli davranışları kazanacak bireydir.
   

Programlı öğretimin ilkeleri;

• 
  Küçük adımlar ilkesi
  
• 
  öğrenmeye etkin katılım ilkesi
  
• 
  Sonuç hakkında anında bilgi alma ilkesi
  
• 
  Bireysel hıza göre ilerleme ilkesi
  
• 
  Doğru cevaplar ilkesi
  

Bireylere kazandırılacak bilgi miktarının hızla artması, kalabalık sınıflar, bireysel farklılıklar, pekiştirmenin kalabalık sınıflarda her öğrenciye verilmemesi vb.

Öğretim Ilke ve Yöntemleh

87





sorunlar programlı öğretimle bireyselleştirilmiş eğitimi

zorunlu kılmaktadır.

Programlı öğretimin sınırlılıkları;

s Materyalin hazırlanması uzmanlık gerektiren

zor bir iştir s Materyal iyi hazırlanmamışsa öğrenciler için

sıkıcı olabilir

s Okul öğrenmelerinde kazandırılmak istenen tüm davranışların adım adım öğretilmesi her zaman mümkün değildir

S Üst düzey ve karmaşık davranışların öğrenilmesi programlı materyallerle zordur.

176. Programlı öğretimde, içeriğin küçük parçalar halinde verilmesinin en önemli nedeni bireyin ilerleyişini yönetecek şekilde organize edilmesidir.

Bu açıklamaya dayalı olarak, programlı öğretimin hangi ilkesinin temele alındığı söylenebilir? (2003 KPSS-1)

1. 
   Bireysel hız
   
2. 
   Etkin katılım
   Ç) Küçük adımlar
   

D) Anmda düzeltme

E) Başarı

177.Öğrencilerin, öğretmenin rehberliğinde islenen konuyla ilgili örnekleri inceledikleri, açtklamalar yaptıkları, gerekli ipucu ve dönütler yardımıyla doğruyu bulmaya çalıştıkları öğrenme yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? (2003 KPSS-21)

1. 
   Buluş yolu stratejisi
   
2. 
   Sunuş yolu stratejisi
   
3. 
   Programlandırılmış öğretim
   
4. 
   işbirliğine dayalı öğretim
   

E) Yapılandırınacı öğretim

178. Sınıfta öğrencilere bilgiler kolaylıkla öğrenilebilecei^ basamaklara bölünür ve öğrencilerin bunları basitten karmaşığa öğrenmeleri sağlanır.

Bu yönetimi kullanan bir öğretmen, aşağıdaki ilkelerden hangisini uygulamaya çalışmaktadır? (2001 KPSS-61)

B) C) D) E)

Bireysel hız Etkin katılım Küçük adımlar Beyin fırtınası Oranlı pekiştirme

YAPILANDIRMACILIK

Yapılandırmacılık temelde öğrenme kuramı değildir. Şilgiyi temelden kurmava davanır. Piaget'nin zihinsel gelişim kuramına dayanır. Öğrenenin deneyim kazanmasına ve onun bu deneyimlerini düşünmesine dayanır. Öâretmenin pörev', değil. öğrencilerin öğrenmpigrinj

Öğrenme ortamında öğrenci aktiftirv'

Düşünme biçimlerinin değerlendirilmesu

V s

hedeflenir

Problem çözme üzerine odaklanıjır/'

öğrencilere, üzerinde düşünecekleri somut

yaşantılar kazandınlmaya çalışıhr/

öğrencileri buluşa yöneltecek sorular

soruluy

Kazandıkları somut yaşantılar üzerinde

düşünmeleri sağlamp/

öğrendiklerini birleştirip, bütünleştirm,eye

yöneltme söz konusudur,

Öğretim aşamasında öğretmen öğrencilerin konu hakkında ne bildiklerini ortaya çıkarır. öğrencilerin ne bildiğini anlayabilmek amacıyla onların etkinlikler yapmasını sağlar. Öğrencilerin konu hakkında ne bilmek istediklerini de cevabını bilmeyi istedikleri soruları düşünmelerini ve sormalarını ister. Öğrencilerin sahip olabileceği kavram yanılgılarını araştırıp ortaya çıkararak öğrenmenin zayıf bir temel üzerine yapılanmamasını sağlar.

Yapılandırmacı yaklaşıma göre öğrenmenin gerçekleşmesi için öğrenme süreci aşağıdaki basamakları içerir;

Merak uyandırma ve planlama Araştırma_ve keşfetme

ve derinleştirme Paylaşma ve yaşantıya uygulama

Yapılandırmacılıkta bilginin ezbere alınması değil bilginin transferi ve yeniden kurulması söz konusudur. öğrenilen bir bilgiyi yeni bir duruma çevirme ve uygulama önemlidir. Yeni öğrenilen bilgiye derinden nüfuz edebilme önemlidir. Aşağıda Demirel¹ tarafından aktarılan geleneksel sınıf ve yapılandırmacı sınıf karşılaştırması verilmiştir.

88

öğretim İlke ve Yöntemleri

Geleneksel sınıf	Bilgiyi yapılandıran sınıf
Eğitim programı	Eğitim programı
tûmevarım yolla ve	tümdenaelim voluvla ve
temci becerilere ağırlık	temel kavramlara ağırlık
verjlerek	verilerek işlenir
işlenir,	öğrenci sorunlanna göre
önceden belirienmiş sabit	program
programların uygulanması	yönlendirilir.
esastır.	Program etkinliklerinde
Program, öğretmenler	ağırlık daha çok
tarafından içi	birinci elden elde edilen veriler
doldurulan bir boşluk gibi	ve kullanılan
algılanır.	materyaller üzerindedir.
öğretmenler, öğrencilerin	öğrenciler yaşamla ilgili
öğrendikleri	kuramları
bilgilerin geçerliliği için	oluşturmaya katkı getiren
doğru yanıtları	düşünürler
araşttrır.	olarak görülür.
Değerlendirme,	Öğretmenler öğrencilere
öğretimden ayrı olarak	çevre ayarlaması
öğrenci öğrenmeleıini kontrol	yapan ve onlarla etkileşim
etmek	içinde olan
için yapılır ve genellikle de	kişilerdir.
testlerle	öğretmenler, öğrencilerin
ölçülür.	derslerde gecen
Öğrenciler bireysel olarak	temel kavramları anlayıp
çalışır.	anlamadıklarını
	temele alır.
	Değertendirme, öğretim ile
	birlikte yapılır
	ve öğrencilerin
	sergiledikleri işlere ve
	tümel değertendirmeye
	dönüktür,
	Öarenciler aruDİar halinde
	çalışır.

179.

1. 
   Piaget'nin zihinsel gelişim kuramına dayalıdır.
   
2. 
   öğrenenin deneyim kazanmasına ve onun bu
   deneyimlerini düşünmesine dayanır.
   

II. Öğretmenin görevi; öğretmekle değil, öğrencilerin öğrenmelerini sağlamaktır.

Yukandaki özelliklen barmdıran Öğretme öğrenme yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? (2004 KPSS-62)

1. 
   Çoklu zekâ kuramı
   
2. 
   Eleştirel düşünme
   Ç) Yapılandırmacılık
   

D) Yaşam boyu öğrenme

E) Seviye grupları uygulaması

180. Aşağıdakilerden hangisi yapılandırrçıacı yaklaşımın (constructivism) kullanıldığı öğretim etkinliğinin Özelliklerinden biri değildir? (2003 KPSS-22)

1. 
   öğrenme ortamında öğrenci etkin
   durumdadır
   
2. 
   Konu merkezli bir yapı hakimdir
   
3. 
   ilk kaynaklara ulaşılmak hedeftir
   
4. 
   Düşünme biçimlerinin değerlendirilmesi
   temel alınır
   

E) Problem çözme üzerine odaklanılır


Yapılandırmacılık yaklaşımında sınıf ortamı öğrencilere sınırsız olanaklar sunmalıdır., öğretmenler öğrencilerini belirli bir programa göre hazırlanmış geleneksel sıkıcı eğitim ortamından kurtarmalıdır. öğrenci ilgileri öğretimin merkezinde olmalıdır. Bu sayede fikirleri yeniden formülize etmek, ilişkileri kurmak ve belirli sonuçlara ulaşmak mümkün olur. Bunların yanında dünyanın karmaşık bir yer olduğu, gerçeğinde bir yorum sorunu olduğu öğrencilerle paylaşılmalıdır.

181. Verilenlerden hangisi, yapılandırmacı öğrenme kuramının öğretme davranışlarından biri değildir? (2002 KPSS-18)

1. 
   öğrencilere, üzerine düşünecekleri somut
   yaşantılar kazandırma
   
2. 
   öğrenciler, onların buluşa yöneltecek sorular
   sorma
   

C) öğrencilere, etkinlikler sonunda * öğreneceklerini baştan söyleme

ne

D) öğrencileri, kazandırdıkları somut yaşantılar
üzerinde düşündürme

E) öğrencileri, öğrendiklerini birleştirip yönetme

Öğretim İlke ve Yöntemleri

89


BÖLUM 2

ÖĞRETİM STRATEJİLERİ

Belli başlı öğretim stratejileri şunlardır:

1. 
   Sunuş yoluyla öğretme stratejisi
   
2. 
   Buluş yoluyla öğretme stratejisi
   

1. 
   Araştırma-inceleme yoluyla öğretme stratejisi
   (problem çözme)
   

SUNUŞ YOLUYLA ÖĞRETME STRATEJİSİ

Bilişsel yaklaşımı temele alan bir stratejidir ve AusubeL tarafından geliştirilmiştir. Genellikle bilgi basamağındaki davranışların kazandmlması amacıyla kullanılır. Sunuş yoluyla öğretim stratejisinin temel görevi farklı örneklerle konuları öğrencüere açıklamaktır. Aynı şekilde anlamlı öğrenme de Ausubel tarafından geliştirilmiştir.

s Kavramlar, ilkeler, olgular, fıkirler bireye sunulur; birey bunları alır. Bu nedenle geliştirdiği model, sunuş yoluyla öğretim olarak adlandırılmaktadır.

s öğrenmenin anlamlı olması için bilginin mutlaka birey tarafından bulunması gerekmez.

öğrenci ve öğretmen arasındaki iletişim önemlidir. Başlangıç sunusunu öğretmen yapar arkasından öğrenciler fikirlerini açıklarlar. Ömekler önemlidir. Sözel örneklerin yanında resim, şema ve diğer görsel örnekler olabitir. Tümdengelim yaklaşımına dayandığı için önce genet kavramlar sonra bu kavramların kapsamındaki özel ve dar kavramlar sunulur. Öğretim adım adım ilerler ve ders ön organize edicilerle başlar. Kavram haritaları anlamlı öğrenme için kullanılan bir tekniktir.

Kavram Haritası: Birtakım kavramları ya da bilgi bütününü grafıksel gösterimlerden yararlanarak ilişkilendirme tekniğidir. Çoğunlukla kavramlar ve kavramlar arasındaki ilişkileri anlatmada kullanılır. Kavram haritalannın kullanım amaçları;

^ Belirli fikirleri üretmek (beyin fırtınası)

s Karmaşık bir yapıyı düzenlemek (uzun metinler)

s Karmaşık fikirleri iletmek

s Eski ve yeni bilgileri birleştirerek öğrenmeye

yardımcı olmak s Anlamayı ve yanlış anlamayı ortaya çıkarabilmek

Kavram haritalan değişik biçimlerde kullanılmaktadır;

s Olaylar zinciri

v Balık kılçığı

s örümcek ağı

s Kümeleme

s Döngü

s Karşılasştırma

s Hikaye formu

s Problem çözüm formatı s Venn şeması

Antamlı Öğrenme:.

Ausubel'e göre öğrenme yeni bilgilerin öğrenilmesi bilişsel yapıda var olan bilgiyle birleşerek anlam kazanması halinde gerçekleşmektedir. Bundan dolayı, yeni bilgilerin öğretilmesine geçmeden önce, bu bilgiyle bütünleşerek anlam kazandıracak olan organize edici bilgilere gereksinim vardır. Bu strateji ile bilgiler, ilke ve kavramlar öğrenciye sunulur ve öğrenci tarafından örgütlenerek, ilişkilendirilerek anlamlaştırılarak algılanır. Ausubel'in öğretim sürecine katkıları şu başlıklar altında özetlenebilir; •s Öğrenmede önce soyut kavramlar açıklanmalı, sonra somut kavramlara geçilmelidir.

s Örgütleyici bilgiler çok önemlidir. Dersin ya da ünitenin başında verilebilecek özet bilgiler, şemalar, konu başlıklarının listesi, örgütleyici bir kavram ya da ilke, bunların her biri örgütleyici olabilir. Bu bilgiler eskilerle yeni bilgiler arasında köprü kurulmasını sağlar.

s Anlamlı öğrenme eski öğrenilenlerle, yenilerin birleştirilmesiyle sağlanır. Bu tür örgütleme biçimine karşılaştırıcı örgütleme denir.

S Konunun sunulmasına geçmeden önce, konunun kavramsal ve örgütleyici birtanıtımı yapılmalıdır. Konuyla ilgili öğrencinin en küçük bilgi deney ya da yaşantısı değerlendirilmelidir. Bu örgütleme biçimine açıklayıcı örgütleyici de denir.

s Öğretilecek konu aşamalı bir biçimde

ayrıntılaştırılmalı, önce temel bilgiler, sonra ayrıntılar verilmelidir.

s Yeni öğrenmeye geçmeden önce öncekilerin tam olarak öğretilmesi gerekir.

s Öğrenme sürecinde öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci arasında uzlaşmalı birleşme önemlidir.

s Öğrenmede bol örneklerin, çeşitli görsel araçların, şema, resim ve grafiklerin anlatımla desteklenmesi gerekir. Öğrencilerin kendi görüşleri ve tartışma olanakları da, konunun yaşatılarak, pekiştirilmesinde etkili olur.

Anlamlı öğrenmeyi sağlayabilmek için, öğretimin düzenlenmesi sırasında bazı koşulların yerine getirilmesi gerekir.

• Öğrenciye sunulan materyallerin onun için anlamlı olması sağlanmalıdır. Öğrenci kendi ihtiyaçlarını karşılayan, kendi işine yarayacağını düşündüğü bilgileri anlamlı bulur.