ÖĞretiM İlke ve yöntemleri

111


9. Eğitsel oyunlar

öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesini ve daha rahat bir ortamda tekrar edilmesini sağlayan bir tekniktir. öğrenciye neşeli ve rahat ortam sağlanmakta, sınıf içi çalışmalara da değişiklik getirmektedir. Konular oyuna dönüştürülerek ilgi çekici duruma getirilir. ² Kart oyunları, bilmeceler, bulmacalar buna örnektir.⁶

somut yaşantılar sağlamak ve okul-yaşam arasındaki bağı kurmak amacıyla yapılan planlı ziyaret tekniğidir.² Gezi iyi planianmalıdır. Gezi yapılacak kurumdan ve okul müdürlüğünden izin alınarak gezi programının bütün boyutları öğrencilerle birlikte planlanmalı ve yürütülmelidir. Gezi sonuçları sınıfta tartışılmalı ve raporlaştırılmalıdır. Özellikle duyuşsal davranışların kazanılmasında etkilidir.


B. BİREYSEL ÖĞRETİM TEKNİKLERİ

1. Bilgisayar Destekli Öğretim

Bilgisayar öğretiminde öğretmene yardımcı bir öğretim

aracı olarak kullanılır.

s öğrenciler için, renkli, hareketli, animasyonlu

olarak hazırlanan eğitim CD leri aracılığı ile öğ-

renme zevkli ve ilgi çekici hale gelir.

s Bilgisayar öğretmenin yerine geçen bir araç değil, öğretmene yardımcı olan, öğretimi tamamlayıcı bir destek aracıdır

2. Bireyselleştirilmiş Öğretim (Keller modeli)

Öğrenci merkezli bir öğretim tekniğidir. Öğretmenin rolü öğrenci merkezli öğrenme etkinlikleri düzenlemektir. öğrencinin öğrenme hızına bağlı olarak öğretim tasarlanır. Öğrencilerin öğretim etkinliklerinden sorumlu olmaları amaçlanmaktadır. Programlı öğretim ve bilgisayar destekli öğretim bu yaklaşıma hizmet eder.

öğrencilerin bireysel ayrılıklarına göre farklı çalışmalar yaptırılmasını gerektirir. Bir sınıfı oluşturan öğrenciler arasındaki öğrenme ve bireysel farklılıklarının giderilerek her öğrenciye hızına uygun öğretim yapılması sürecidir. öğrenme stili, tarzı önemlidir. Yapılması gereken bireysel çalışmalar;

* Dönüşümlü günlük çalışmalar,

s Beceri çeliştirme çalışmaları

s Planlı grup çalışmaları

V Düzey geliştirme çalışmalan yapılır.

Özellikleri;

Yetersizlik ve eksiklikleri tamamlamada

kullanılır

Beceri geliştirmede kullanılır

Bireysel hızda ilerlemeyi sağlar

241.Eğitsel gezilerin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS-47)

1. 
   Boş zamanları değerlendirmek
   
2. 
   Öğrenciler arasında yardımlaşmayı geliştirme
   
3. 
   Ilk elden somut yaşantılar sağlama
   
4. 
   Öğrencilerin hazır oluş düzeyini yükseltme
   

E) Öğrencileri sınıf ortamının monotonluğundan
kurtarmak

2. Gözlem

Bir nesneyi, durumu gözleyerek doğrudan bilgi edinme yoludur. Uygulama basamağındaki davranışlann kazandırılmasında kullanılır.

Öğrencilerin gerçek hayat içinde ya da yapay ortamlarda (laboratuar, sınıf) olayları, nesneleri, insanları bir plan dahilinde izlemeye dayalı bir tekniktir. Belirli bir nesne, olay ya da durumla ilgili bilgi toplamak amacıyla yapılır.²

Doğrudan bilgi edinme yollarından biridir. Uygulama basamağındaki davranışların kazanılmasında başvurulabilir.

3. Sergi

öğrencilerin, öğrenme sürecinde ürettikleri ürünlerin değerlendiği ve paylaşmayı sağlayan bir tekniktir. Hazırlanan ürünler; sınıf sergileri, fuarlar, şiir, kitap, resim, heykel sergileri gibi etkinliklerle ortaya konulur. Bu teknikte öğrencilerin yaratıcılığı, üretkenlikleri, becerileri geliştirilir ve öğrenme süreci ile ilgi çekici, doyum sağlayıcı bir anlama kavuşur. Öğrenci aynı zamanda yaparak-yaşayarak ve planlı iş yapma alışkanlıkları kazanır²

öğrenme araç ve ürünlerini gezip görmek, tanımak amacıyla yapılır. ⁶


C. SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERJ

1. Gezi

Okul ve sınıf çalışmalarını tamamlamak, ünitede geçen konuları doğal ortamında görmek, öğrencilere ilk elden

4. Ev Ödevi

Öğrencilerin sınıf dışında yaptığı ek öğrenme etkinliği olarak gerçekleştirilir. Eksikleri tamamlamak, davranışları pekiştirmek ve geliştirmek, gelecek konulara hazırlık yapmak amacıyla kullanılır. Her öğrenciye ayrı ayrı ödev verilebileceği gibi grup ödevleri de verilebilir. ⁶

112

öğretim llke ve Yöntemleh


Ödevlerin özellikleri

s ödev açık, net ve anlaşılır olmalı

s öğrenciye öncelikle sınıfta anladığı ve öğrendikleri konuların tekrarını ve alıştırmasını yapmaya dönük ödev verilmelidir,

s ödevlerle ilgili öğrenciye anında dönüt verilmelidir.

s En çok okulda kazanılan davranışların pekiştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılır.

s Mutlaka eğitsel bir değer taşımalıdır.

s ödev, öğrencinin bireysel yapabileceği içerikte verilmelidir. Zor ve karmaşık ödevleri yapamayan öğrenciler başkalarından yardım istemekte ve bu sürede olumsuz psikolojik durumlar yaşamaktadırlar.

s Ödev, öğrencinin gelişim düzeyine uygun ve normal süre için verilmelidir.²

5. Görüşme

Öğrenme konusuyla ilgili bilgileri uzman kişilerden alarak sınıf ortamında aktarmaya dayalı bir tekniktir. Uzrnan kişi sınıf ortamına getirilebilir veya görüşme ziyaret etme şeklinde gerçekleştirilir. Uzman kişinin açıklamaları ve bilgileri konuyu yaşayan birisi olması sebebiyle daha gerçekçi ve etkileyici olabilir.²

242. Aşağıdakilerden hangisi öğrencilere verilen ev ödevlerinin en çok kullanıldığı durumdur? (2003 KPSS-30)

1. 
   öğrencinin hoş zamanlarını
   değerlendirmelerini sağlamak.
   
2. 
   öğrenciler arasında iletişimi kuvvetlendirmek.
   
3. 
   Okulda kazanılan davranışların pekiştirilmesini
   sağlamak.
   
4. 
   Ailedeki diğer bireylerin de öğrenmeye katkısını
   sağlamak.
   

E) öğrenci başarısını daha çok ölçmeyle yapmak.

YARARLANILAN KAYNAKLAR

1. Öğretmen Adayları İçin Konu Anlatımlı KPSS

Ankara: Pegem A Yayınları 2004

2. 
   Oktaylar, Hasan Can. Öğretmen Adayları İçin Konu
   Anlatımlı, Örnek Çözümlü KPSS. Ankara; Yargı
   Yayınevi, 2004
   
3. 
   Taşpınar, M. Kuramdan Uygulamaya Öğretim
   Yöntemleri. Elazığ: Üniversite Kitabevi, 2004
   
4. 
   Sönmez, V. Program Geliştirmede Öğretmen Ei
   Kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık. 2001
   
5. 
   Demirel, özcan. Planlamadan Değerlendirmeye
   Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem Yayınları, 2003
   
6. 
   Tan, Şeref. KPSS Eğitim Bilimleri Ankara: Empati
   Yayınevi, 2004
   

243. Bir öğretmen ödev verirken, aşağıdakilerden öncelikle hangisine dikkat etmelidir? (2001 KPSS-113)

1. 
   Eğitsel değer taşımasına
   
2. 
   Uzun zaman almamasına
   
3. 
   Konusunun yakın çevreyle bağlantılı olmasına
   
4. 
   Bilgi toplamayı gerektirmesine
   

E) Bireysel olarak yapılabilmesine

Program Geliştirme

113


GİRİŞ

Eğitim insanı temel alır ve onun öğrenmesiyle başlar. öğrenme yeteneği olmadan eğitim olmaz. Eğitimin başlangıcı, insanın insan olarak çevresiyle etkileştiği güne kadar uzanır. Birey davranışlarının hemen tamamını başkalanyla etkileşerek, onları gözleyip taklit ederek öğrenir. Bu anlamda birey, doğduğu andan başlayarak çevresinin etkisindedir. Başkalarının etkisi altında yeni davranışlar kazanması onun eğitilmesi demektir

Eğitim

Bireyin davranışında kendi yaşantısı yoiuyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir.⁽¹⁾

Formal Eğitim (Kasıtlı Eğitim)

Bireyin kendisi ya da bir başkası tarafından kazanılacak davranışların planlanıp kontrol edildiği eğitimdir. Planlı, amaçlt ve düzenli bir şekilde gerçekleşir.

İnformal Eğitim

Bireyin farkma varmadan gerçekleştirdiği öğrenmelere

denir.

Bunlar karşılaştırmalı olarak şöyle açıklanabilir;^e

FORMAL EĞİTİM	INFORMAL EGITIM
Amaçlı ve planlıdır	Amaçlı ve planlı değil, gelişigüzeldir.
Çoğunlukla öğretmen tarafından planlanır, öğretim yoluyla gerçekleşir	Planlı olmadığı için, bulunulan ortama göre şekillenir
Başlangıçtan sonuna kadar kontrollü ortamlarda gerçekleşir	Bireyin yaşadığı kontrollü yada kontrolsüz her ortamda gerçekleşir
Çoğunlukla okul vb. yerlerde oluşur	işyerinde, arkadaş grubu içinde, okulda, kısaca yaşamın her anında oluşur
Amaç, bireylere olumlu davranış kazandırmaktır	Olumlu davranışlar yanında istenmeyen davranışlarda oluşabilir

Formal eğitimin gerçekleştiği ortamlar içinde okulun ayrı bir önemi vardır. Okulda bireyler çoğunlukla öğretim yoluyla davranış kazanırlar. O halde öğretim nedir ?

Öğretim

Bu davranış değişikliğini okulda planlı ve programlı bir

şekilde yapılması sürecidir.

s formal eğitimin birey dışındaki unsurlarca kontrol

edilmesidir.

s Bireyin bir başkası tarafından eğitilmesidir.⁽¹⁾ Eğitim her yerde, ancak öğretim daha çok okulda yapılmaktadır. Eğitim süreci, çok boyutludur,

süreklidir, yaşam boyu devam eder, yaşantılarla

kazanılır. Zaman ve yer açısından sınırsızdır ve her

şeyden önemli olarak da kültürü oluşturur. öğretme

ise öğrenme etkinliklerini yönlendirme ya da

kılavuzlama işidir.

Eğitim kurumlarının işlevleri dört ana başlık altında

toplanabilir;

I.Toplumsal (Kültür aktarımı)

2. 
   Siyasal (Yönetici yetiştirme)
   
3. 
   Ekonomik (insan gücü yetiştirme)
   
4. 
   Bireyi geliştirici (Bireylere iş, uğraş verir, ilgi
   alanlarını geliştirir)
   

Program

Gelecekle ilgili yaşanılması istenenlere ulaşmak için, elde bulunan imkanları düzenlemektir.⁽¹⁾

5. Bireysel, toplumsal ve kültürel yaşamın her
alanında "bilinçli, düzenli, planlı ve yöntemli"
insan çabalarının ve etkinliklerinin ana öğesi
durumuna gelir.

Bu tür çabaların ve etkinliklerin en yoğun olduğu alan, kuşkusuz, "eğitim"dir

Eğitim programı

Bireyin okul içi ve okul dışı planlı tüm eğitim etkinliklerini içine alan öğrenme yaşantıları planıdır.⁹

6. Eğitimin hedeflerine ulaşmak için yapılacak
etkinlikler dizgesine eğitim programı denir

Öğrenen, yaşam boyu devam eden süreçle sürekli öğrenme arzusunda olan bireydir. Bireyi öğrenme sürecinin temeline aldığımızı ve onu bir öğrenen olarak gördüğümüzü kabul edebiliriz. Okulda ifadesi ile okul içinde yapılan tüm etkinlikler ile sınıfta öğretilen tüm dersleri içine alan öğretimi, okul dışında derken de okul çevresinde ve program dışı etkinlikler olarak dile getirilen örtük program etkinliklerini kapsadığı söylenebilir. Eğitimde planlanmış etkinliklerin önemi büyüktür. Eğitim bir bakıma kasıtlı kültürleme yolu olarak görüldüğünden eğitim programlarının planlı olması gereği bu deyişle kendiliğinden ortaya çıkmakladır. öğrenenlere öğrenme yaşantıları sağlamak eğitim programları aracılığı ile olmaktadır.

Öğretim Programı

Eğitim programı içinde önemli bir yeri olan okuldaki dersler ve bununla ilgili etkinliklerle sınırlandmlmış o!an bir kılavuzdur.⁹

Bireye kazandırılması düşünülen davranışların ne olduğu, bu davranışların nasıl kazandırılacağının, kazandırılıp kazandırılmadığının nasıl anlaşılacağının gösterildiği dokümana denir.¹

114

Program Geliştirme


Ders Programı

öğretim programı kavramında sözü edilen dersler için hazırlanmış bir programdır. Bir başka deyişle, öğretim programını oluşturan derslerin planlandığı ve bu planlama içinde derslerin amaçlan, içerikleri, öğrenme-öğretme etkinlikleri ve değerlendirme esaslarının yer aldığı bir kılavuz plan olarak tanımlayabiliriz.⁹

⁷ Bir ders içerisinde hedeflerin bireylere nasıl kazandırılacağına ilişkin etkinliklerin düzenlendiği planlardır.⁽⁴⁾

Her üç program kavramını bütün olarak düşündüğümüzde şunlar söylenebilir. En geniş kapsamlı program eğitim programıdır. Bu program öğretim programını içine almakta, ders programlan da öğretim programını oluşturmaktadır.

Program Geliştirme

Eğitim programının hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme öğeleri arasmdaki dinamik ilişkiler bütünüdür.⁽³⁾

Bir eğitim programında yer alan dört temel öğenin birbirleri arasmdaki ilişkiler bütününe program geliştirme denir. Bu dört Öğe;

1. 
   Hedef
   
2. 
   Içerik
   
3. 
   öğrenme-öğretme süreci
   
4. 
   ölçme ve değeıiendirme (sınama durumları)
   

Hedef

Yetiştirilecek bireyde bulunması uygun görülen eğitim yoluyla kazandırılabilir istendik özelliklerdir.⁽²⁾

İçerik

Bir programın içinde bulunması gereken konuların düzenlenmiş bütünüdür.*²* Öğrenme-Öğretme Süreçleri Eğitim durumlandır. Belli bir zaman süresi içinde bireyi etkileme gücünde olan dış şartlardır.^<2)

Ölçme ve Değerlendirme (sınama durumları)

öğrencide gözlenmeye karar verilen istendik davranışların kazanıhp kazanılmadığı hakkında bir yargıya varma işidir.⁽²⁾

Müfredat

Bir dersin yalnızca ünitelerinin ve konularının belirlendiği listedir. Konuların düzeneği olarak da ifade edilir.⁽⁴⁾

244. Eğitim, bireyin davranışında yaşantıları yoluyla istendik değişmeler oluşturma sürecidir. Bu tanımda, "istendik" sözcüğü ile anlatılmak istenen temel koşul aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS-93)

1. 
   Eğitimin hedefleriyle ilgili olma
   
2. 
   Bireyin isteklerini dikkate alma
   
3. 
   Güncel gereksinimleri karşılama
   
4. 
   Bireye fıziksel güç kazandırma
   

E) Toplumsal yardımlaşmayı artırma

PROGRAM GELİŞTİRMENİN FELSEFİ TEMELLERİ

Felsefe, bir okul için düşünce tarzını, görüşleri, inançları yansıttığı ve hedef ile içeriği etkilediğinden program geliştirmede önemli bir yer tutar.

Felsefe, kişisel inanç ve değerlerimizle ilgilenmemize, kim olduğumuzu, var olma nedenimizi ve bir ölçüde nereye gideceğimizi anlamamıza yardımcı olur. Gerek bireyi, gerekse toplumu ve konu-alanım ele ahrken neye önem verileceğinin temelinde felsefı görüş ve tutumlar vardır. Felsefe, gerçeğin temellendirilmesine dayalı bir bağ kurma süreci ve bu sürecin sonunda elde edilen ürünlerin dirik bir bütünüdür. Temel olarak dört felsefeden söz edilebilir Bunlar;⁽³⁾

1. İdealizm (İdealistlik)

İdealist görüş gerçekçiliği ruhsal sayan bir felsefe öğretisidir. Gerçeğe giden yolun sadece bilimsel yöntem olduğunu kabul etmez; sezgisel düşüncenin de bilimsel tutum kadar önemli olduğunu savunur. Bu görüşte değerler mutlaktır ve değişmez bir yapıya sahiptir; gerçek bilgi ise aklın ürünü olan bilgidir. iyi, doğru ve güzelin evrensel olduğunu savunan bu görüşe göre, öğrencilere yaşayan değerler ve bu değerlerle nasıl yaşayacağı öğretilmelidir. Idealizmde gerçek akıldır ve madde bir bakıma onun ürünüdür. Gerçeklerle ilgili olarak, bir yargının doğruluğu, söz konusu yargının diğer yargılarla uyuşmasına bağlıdır. Çünkü idealist görüşte tutarlılık kavramı önemli bir yer tutar. Bu görüşe göre okul kültürel mirası oluşturan değerleri öğretmelidir. (esasicilik)

2. Realizm (Gerçekçilik)

Bu görüşe göre varolan her şey gerçektir. Dış dünyanın insan algılarından bağımsız olduğu varsayımından hareket eden gerçekçilikte, maddenin varlığına olan inanç temeldir. Bir savın ya da inancın doğruluğu, dile getirdiği nesne ya da olgunun var olmasına bağlıdır. Duygu ve arzulardan öte akla bağımlı olması, bu görüşü modern bilimin temelini oluşturan nesnelliği yansıtmasına olanak vermiştir. Gerçekçiler, idealistlerin öngördükleri gibi zihnin

Program Geliştirme

115


kendi dünyasını yaratması yerine, insan zihnînin yaşadığı çevre ile bilgi alışverişinde bulunduğunu varsayarlar. Gerçekçi görüş temelde idealist görüşe karşıt olarak oluşturulmuş bir görüştür. (Daimicilik, Esasicilik)

3. Pragmatizm (Yararcılık)

Yararcılık, 19. yüzyılda Amerika'da ortaya çıkan bir felsefi akımdır. Yararcılığın özü, bir düşüncenin, bir kavramın ya da bir kuramın bir eylem planı ya da tasarısından başka bir şey olmadığını ve doğruluğun da yalnızca bu düşüncenin başarısından oluştuğu görüşüdür. Bu görüşte önyargıların yeri yoktur. W, James'e göre yararcılık; Amprizm'den daha köklü ve daha az sorunla karşılaşacak bir yöntemdir ve deneyim felsefesinin daha akılcı ve eleştirici bir uygulamasıdır. Bir fikrin, bir inancın ve bir hipotezin sonuçlarını değerlendirerek gerdeğe varma yoludur. Yararcılık, insan deneyimine dayandığmdan eğilim amaç ve yöntemlerinde esnekliğe, sürekli deneme ve düzeltmelere olanak tanır. Buna bağlı olarak eğitimde çıkış noktası konu değil çocuktur. Çocuğun tüm yaşamı bir bütün olduğundan eğitim; yaşama hazırlıktan öte yaşamın kendisidir. Bu görüşü benimseyen eğitim anlayışında bireysel özellikler ve çocuğun etkin katılımı önemlidir.(llerlemecilik ve yeniden kurmacılık)

4. Existentialism (Varotuşçuluk)

Varoluşçu görüşe göre eğilimin amacı özgürlüklerin artmasıdır. Her bir öğrencinin, kendi değerler sisteminin özgürce ve yetişkinlerin zorlaması olmasızın geliştirilmesine izin verilmeli ve yardımcı olunmalıdır. Fakat bu görüşün eğilim sürecine yaklaşımındaki kesin tutum, bilgi düzeyi, eğitim süreci, birey- grup etkileşimi, öğretmen ve öğrenci konularına ilişkin varolan uygulamaları reddetmesi onun uygulanabilirliğini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle, bu görüşü sistematik bir eğitim kuramı olarak görmeyenlerin sayısı oldukça fazladır. Böylesi bir yaklaşımda öğretmenin rolü; ne rekabet eden bir kişilik olarak hizmet eden idealci ve bilgi veren gerçekçi, ne de sorun yaratan durumlarda danışman olarak hizmet eden yararcı bir davranış kalıbı değildir. Varoluşçu öğretmen; yardıma gereksinim duyan öğrencinin yardımına koşan ve kişiliğin geliştirilmesine yardım etme zorunluluğunda olan bir kişidir.(Yeniden kurmacılık)

245.

1. 
   Sosyal ve demokratik yaşamı geliştirme
   
2. 
   Zihinsel açıdan üst düzeyde seçkin bireyler
   yetiştirmek
   
3. 
   Toplumu yeniden yapılandırarak geliştirmek
   
4. 
   Bireylere zihinsel yetilerini geliştirmelerinde
   yardımcı olmak
   

Aşağıdakilerin hangisinde bu vurgulamaları ön plana çıkaran eğitim felsefesi akımları doğru sıralanmıştır? (2004 KPSS-87)

	I	II	III	IV
A)	Daimicilik	Esasicilik	ilerlemecilik	Yeniden
				Kurmacılık
B)	Yeniden	İlerlemecilik	Esasicilik	•Daimicilik
	kurmacılık
C)	Ilerlemecilik	Yeniden	Esasicilik	Daimicilik
		Kurmacılık
D)	İlerlemecilik	Daimicilik	Yeniden	Esasicilik
			Kurmacılık
E)	Esasicilik	Daimicilik	Yeniden	İlerlemecilik
			Kurmacılık