O`zbеkistоn rеspublikasi оliy va o`rta maхsus ta’lim vazirligi

O`quv mashg`ulоtining tехnоlоgik хaritasi

Ishlash bоsqichlari, vaqti	Faоliyat mazmuni
	O`qituvchining	Talabaning
1 bоsqich 1.1 O`quv хujjatlarini to`ldirish va talabalar davоmatini tеkshirish (5 min). 1.2 O`quv mashgulоtiga kirish (5min)	1.2 Hayotiy faоliyat хavfsizligi fanining ahamiyati va uning tarkibi. Tushunchasi yoritilishi yuzasidan ma’lumоtlar bеriladi ma’ruza rеjasi yozdiriladi so`ng ma’ruza bоshlanadi.	Hayotiy faоliyat хavfsizligi to’g’risida fikrlarini aytadilar. Aniqlaso`tiradilar, savоllar bеradilar.
2 bоsqich Asоsiy 60 min	2.1. O’rta оsiyolik allоmalarning tabiat va ekоlоgiya xaqidagi fikrlari. Vеnn diagrammasi to`ldiriladi. 2.2. Hayotiy faоliyat хavfsizligi tugrisida хоrij оlimlarining ta’limоtlari. (ko`nikma va malaka) aniqlaso`tiriladi.	Kоnspеkt yozishadi, tinglashadi, tabiyat va inson munosabati bo’yicha savollar bеradi Vеnn diagrammasi to`ldiriladi. Faоliyat tuzilishi bo`yicha slayddagi sхеmani chizib оlishadi. Insоn eхtiyojlar piramidasini хam chizib оlishadi. Mavzu bo`yicha savоllar bеradilar.
3 bоsqich. Yakuniy natijalar 10 min.	3.1 Mavzu bo`yicha хulоsa qilish, va o`quv mashg`ulоtning maqsadiga erishish darajasi taхlil qilinadi 3.2 Mavu yuzasidan o`quv vazifasi bеriladi. Amaliy mashgulоtga tayyorlanish	O`rganilgan mavzu bo`yicha оlgan ma’lumоtlarni umumlaso`tiriladilar va savоllar paydо bo`lgan bo`lsa savоl bеradilar.

1. Elektr tokining tahsiri turlari.

Xozirgi paytda insoniyat hayotini toksiz tasavvur qilish juda qiyin. U ishlab chiqarishda, transportda, maishiy hayotda va hayotning barcha jabxalarida keng qo’llaniladi. SHu bilan birga elektr toki tufayli jarohatlanish xavfi ham osha bormoqda.

O’.z. Respublika va dunyo olimlarining tadqiqot qilishlaricha, elektr bilan jarohatlanishda quyidagi faktorlar tahsir qilar ekan: tok kuchi, kuchlanish, tukning turi va chastotasi, tokning tanadan o’tish yo’li, tokning tahsir qilish vaqti hamda odam tanasining shaxsiy xususiyatlari.

Tok kuchi. Odam tanasidan o’tayotgan tok kuchi qiymati elektr toki bilan jarohatlanishda hal qiluvchi rolg’ o’ynaydi. Quyidagi A - jadvalda tok kuchi qiymatlari va ularning organizmga reaktsiyasi keltirilgan.

A-jadval.

Tahsir chegarasi	Tahsir qilish xarakteri	Kishi tanasidan o’tayotgan tok kuchi, A
		o’zgaruvchan	o’zgarmas
Sezish chegarasi	Qo’l barmoqlari salgina qaltiraydi. Issiqlik sezila boshlaydi.	0,5-1,5, mA	5,7
Ushlab qolmaydigan	Barmoq mushaklarining qisqari-shi. Tokli simlani ushlab olgan-da qiyinchilik bilan bo’lsada tokdan ajratib olsa bo’ladi.	8-10, mA (0,008-0,01) A	20-25
Ushlab qoladigan	Barmoqlarning changak bo’lib qolishi. Kuchli oQriq sezish. Nafas olishning qiyinlashuvi.	20-25, mA (0,02-0,025) A	50-80
O’alok qiluvchi	Yurak va nafas olish ahzolarining paralichi. Ko’pincha o’lim bilan tugaydi.	90-100, mA (0,09-0,1) A	500*

* - yurak fibrillyatsiyasining chegarasi.

Kishi tanasidan o’tayotgan tok qiymati.

bu yerda: R_odam - odam tanasining qarshiligi, Om;

U_zanjir - zanjirdagi kuchlanish, V.

Kuchlanish.

Agar xavfli deb kishi o’zi ajrala olish tokini hisoblasak, unda xavfli kuchlanish, 40 dan 200 V gacha, ayniqsa, 40 dan 100 V gacha diapazonda hisoblanadi.

Xavfsiz kuchlanish miqdori quruq xonalar uchun 40 V gacha, nam xonalar uchun 12 V gacha. SHuning uchun barcha tok bilan ishlaydigan qo’l asboblari 36 V ga mo’ljallangan bo’ladi. Tokli sim uzilib yerga teshganda yoki biro bir tok mavjud uskunadan tok yerga o’tib ketganda, shu atrofda 15-20 m masofada yerda tokli maydon hosil bo’ladi. SHu maydonga kirib qolgan kishi oyoqlari orasida qadam kuchlanishi (0,8m) paydo bo’ladi, bu esa xavfli.

Tokning turi va chastotasi.

Ishlab chiqarish chastotasidagi (50 Gts) o’zgaruvchan tok kishining asab sistemasiga kuchli tahsir ko’rsatadi va mushaklarni qisqartiradi. SHuning uchun kishi tokli qismlarga tegib ketsa (tok kuchi chastotaning ortishi bilan tokning xavfli tahsiri kamayib boradi. Lekin bu pasayish 1000 Gts gacha davom etadi. CHastotasi 50 Gts va 500 Gts bo’lgan tok bir xil xavlidir.

Tokning yo’li.

Bunda elektr tokining kishi tanasidan o’tish yo’li tushuniladi. Bu jarohatlanishda muhim rolg’ o’ynaydi. Organizmda tokning o’tish yo’li quyidagicha bo’lish mumkin:

Qo’ldan qo’lga. Qo’ldan oyoqqa. Oyoqdan oyoqqa.

Tok tanadan eng qisqa yo’l bilan o’tadi degan fikr noto’g’ridir. Har xil ahzolarning tokka qarshiligi har xildir. Bunda eng muhimi umumiy tokning necha foizi yurakdan o’tishidadir. Masalan: qo’ldan qo’lga o’tganda yurakdan 3,3%; chap qo’ldan oyoqqa o’tganda yurakdan 3,7%; o’ng qo’ldan yuyoqqa o’tganda yurakdan 6,7%; oyoqdan-oyoqq o’tganda yurakdan 0,4; tok o’tadi.

Tokning tahsir qilish vaqti.

Bu faktor ham tok orqali jarohatlanishdagi muhim faktorlardan hisoblanadi. Tok urish vaqti qancha katta bo’lsa, uning xavfi tahsiri ham shuncha katta bo’ladi. Amaliyotda kishi tanasiga tokning tahsiri 0,001 dan 2 sek. bo’lgan vaqtda ko’proq jarohat kuzatilgan.

Tok bilan jarohatlangan kishilarga dastlabki bir minut ichida yordam berganlarning 90% gacha saqlab qolishgan. Tokning tahsir vaqti uzaygan sari organizmning qarshiligi keskin kamayadi. Masalan 30 sek. dan keyin qarshilik 25% ga, 90 sek. dan keyin esa 70% ga kamayadi. Bu, tok tahsiriga tushib qolgan kishiga zudlik bilan yordam berish kerakligidan darak beradi.

Yurak fibrillyatsiyasi.

Odatda yurak bir minut davomida 60-80 marta qisqarib kengayib turadi, yahni taqriban har bir zarba bir sekundga to’g’ri keladi. SHu vaqt ichida yurak mushaklari ham taranglashgan va bo’shashgan holatda bo’ladi. Bu vaqtni tsikl deb ataladi. Bu tsikl davomida yurak mushaklari 0,1 s davomida bo’shashgan holatda bo’ladi. Bu esa faza deb ataladi. Agar tokning urish vaqti fazaga to’g’ri kelib qolsa yurak fibrillyatsiyasi deb atalgan hodisa ro’y beradi, yahni yurak urishdan to’xtab qoladi. Bu esa juda xavfli. Bunday hollarda vrachlar defibrillyator degan asbob bilan katta tok yordamida yurakni yana ishlatib yuboradilar.

Odam tanasining shaxsiy xususiyatlari.

Elektr toki bilan jarohatlanishda kishi organizmining fizik va psixik holatlari muhim rolg’ o’ynaydi. Ayniqsa yurak va oshqozon tuberkulez va asab kasalliklari bilan oQrigan kishilarga tokning tahsiri juda kuchlidir. SHuning uchun elektr toki bilan ishlaydigan ishlarga shu kasalliklari bor odamlar olinmaydi.

Xonaning xususiyati.

Elektr toki urishi xavfi mavjud barcha xonalar uch gruppaga bo’linadi:

1. Unchalik xavfli bo’lmagan - quruq, isitiladigan, juda ham issiq bo’lmagan (t=15-25⁰S), tok o’tkazmaydigan changlar ajratib chiqaruvchi xonalar.

2. Yuqori xavfli nam, quruq, lekin isitilmaydigan va tok o’tkazuvchi changlarni ko’p miqdordp ajratib chiqaruvchi, odamlarni terlatadigan darajada issiq xonalar.

3. O’ta xavfli - juda nam xonalar, ularda devorlar, ship, pol va unda joylashgan barcha narsalarning ustki qismi bilan qoplangan, havo, bug’, o’tkir gaz va bug’lar bilan to’yingan va sh.o’. xonalar.

2.Elektr toki urganda dastlabki yordam.

Agar biror kishini elektr toki ursa, bir sekund ham ketkazmay, zudlik bilan uni tok tahsiridan ajratib olish kerak. Uni quruq va tekis yerga osmonga qaratib yotqizish kerak. Nafas olmayotgan va yuragi ishlamayotgan bo’lsa, yonga sunhiy nafas berish va yuragini massaj qilish kerak. Zudlik bilan vrachga xabar berish kerak.

Sunhiy nafas berish to vrach kelgunga qadar uzluksiz olib boriladi. Buning usullari ko’p, lekin eng samaralilari: oQizdan oQizga va oQizdan burunga. Bunda yuborilayotgan havo o’pkaga to’la yetib borishi uchun jabrlanuvchi tagiga kiyimlarni buklab yoki biror boshqa narsa to’shaladi. Bunda bosh biroz pasayib, daxan ko’tariladi va nafas yo’llari to’g’rilanadi.

Yurakni sunhiy massaj qilish uchun ko’krak qafasining dastlabki pastki qismida, oxirgi qobiQalarning uchrashgan nuqtasidan ikki enlik yuqoriroqqa o’ng qo’l panjasini va uning ustiga chap qo’l panjasini qo’yib 2-3 marta qattiq bosiladi, 2-3 marta nafas yuborib yana 2-3 marta qattiq bosiladi va h.k. shu yo’sinda to vrachlar kelgtsncha davom ettirilaveradi.

3. Elektr tokidan jarohatlanishning oldini olish.

Elektr tokidan jarohatlanishning oldini olish uchun profilaktik tadbirlar muhim rolg’ o’ynaydi. Bular quyidashilardir.

1. Tok yuruvchi qismlarni ishonchli ixotalash.

2. Tok yuruvchi qismlarni to’sish.

3. O’imoyalash maqsadida yerga ulash.

4. O’imoyalash maqsadida uzib qo’yish.

O’imoyalovchi yerga ulash - mashinaning tok yurmaydigan, lekin tasodifan kuchlanish ostida bo’lib qolishi mumkin bo’lgan qismlarini yerga o’tkazgich orqali ulab qo’yishga tushuniladi. Bunda tok ostida bo’lib qolgan mashina qismlaridan tok qarshiligi kam bo’lgan yerga o’tib ketadi.

O’imoyalash uchun nolg’ simiga ulash.

Bunda avvaldan yerga ulab qo’yilgan nolg’ simiga mashinalarning tok yurmaydigan qismlari o’tkazgich orqali ulanadi.

Sabablari: Mahlumki, tuproq har turlidir, qumloq, soQ tuproq, nam, quruq, toshloq, granitli va h.k. Albatta ularning qarshiligi har xil. SHuning uchun qarshiligi katta bo’lgan yerlarda bir yerdan (masalan transformatorda) nolg’ simni yerga ulab boshqa barcha mashinalarni shu nolg’ simiga ulash qulayroqdir.

O’imoyalash uchun uzib qo’yish.

Elektr uskunalarida kishini tok urish xavfi paydo bo’lganda avtomatik ravishda o’chirib qo’yish sistemasidir.

4. O’imoya vositalari va asboblari.

Elektr uskunalarini boshqaruvchi ishchini elektr toki urishdan himoya qilish uchun quyidagi vositalar va asboblar qo’llanadi.

1. Ixotalovchi - kishini tok o’tayotgan qismlardan to’sadi, ixotalaydi. Masalan, dielektrik qo’lqoplar, kalishlar, botilar, rezina gilamlar, poyondozlar, tagliklar, shtanga va qisqichlar, dastdagi tok o’tkazmaydigan qilib ishlangan asboblar.

2. Kuchlanish ko’rsatkichlar.

3. Ko’chma va vaqtinchalik yerga ulovchilar, to’sqichlar va ogohlantiruvchi plakatlar.

4.O’imoyalovchi vositalar: ko’zoynaklar, gazniqoblar, raspiratorlar va h.k.

5. Balandda ishlash mo’ljallangan moslamalar, stremyanka narvonlar, monterlar tirnoqlari (oyoqqa boQlab stolbga chiqadigan asbob), monter kamarlari va h.k.
5. Yashin qaytargichlar.

Atmosferada uchraydigan kuchli momaqaldiroq razryadlari - yashindan yerdagi obhektlarni saqlash maqsadida yashin qaytargichlar qo’llanadi.

Ular uch turli bo’ladi:

1. Sterjenli. 2. Trosli yoki antenna ko’rinishda. 3. To’rli.

To’qimachilik korxonalarida ko’pincha sterjenli yashinqaytargich-lar qo’llanadi.
6. Elektrostatik zaryadlardan saqlanish.

Mahlumki, elektrostatik zaryadlar dielektrik moddalarning ishqalanishi natijasida paydo bo’ladi. Paxta tolalari mashina qismlaridan o’tayotganda o’zaro hamda metall qismlariga ishqalanib zaryadlanadi. Tadqiqotlar terish mashinadan chiqayotgan mahsulot - prochesning 110-1600 V gacha zaryadlanishi va musbat belgiga ega bo’lishini ko’rsatadi. Zarayadlangan tolalar to’qimachilik sanoati texnologik jarayonlarda ko’pgina noqulayliklar keltirib chiqarishi mahlum. Masalan, tsexda changni ko’paytiradi, uzilish ko’payadi, notekislik ortadi, mahsulot bir tekis to’qilmaydi va h.k.

SHu bilan birga kishi salomatligiga, uning normal ishlashiga ham monelik qiladi. Kam miqdordagi toklar kishi organizmiga uzoq vao’t tahsir qilsa zararlidir. Bu hollarda kishining asab sistemasi shunchalik ishdan chiqadiki, u o’z vazifasini bajarolmay qoladi. Doimo zaryadlangan mahsulot bilan ishlagan ishchilarda bunday asab buzilishlari organizmning umumiy holatiga ham salbiy tahsir qilishi kuzatiladi. Sunhiy tolalardan to’qilgan po’stin - 20000 V gacha, poyondozlar 15000-20000 V gacha zaryadlanishi mahlum.

Elektrostatik zaryadlarni kamaytirish usullari.

1. Xom ashyo va mahsulotlarning tarkibiga antistatik moddalar qo’shish yoki ularga shu moddalar bilan ishlov berish.

2. Mashinalarning metall qismlarini yerga ulash.

3. Havodagi manfiy ionlar sonini ko’paytirish (namlikni oshirish).


Ma’ruza - 7.

O’QUV USTAXONALARIGA QO’YILADIGAN SANITARIYA – GIGIENIK TALABLAR. O’QUV PEDOGAGIK XODIMLAR VA MA’MURIYATNING VAZIFALARI.

Ma’ruza mashgulоtiningta’lim tехnоlоgiyasining mоdеli

O`quv vaqti: 80 minnut	Talaba sоni
O`quv mashg`ulоtining tuzilishi Ma’ruza rеjasi	1. Elektr tokining tahsiri turlari. 2. Elektr toki urganda dastlabki yordam. 3. Elektr tokidan jarohatlanishning oldini olish. 4. O’imoya vositalari va asboblari. 5. Yashin qaytargichlar. 6. Statik elektrdan saqlanish
O`quv mashg`ulоtining maqsadi:Talabalarda faоliyat, uning tuzilishi, turlari va tarkib tоpishi хususida tushuncha hоsil qilish.
Pеdagоgik vazifalar: YAngi mavzu bilan taniso`tirish, mavzuga оid ilmiy atamalarni оchib bеrish, asоsiy maslalar bo`yicha tushunchalarni shakllantirish.	O`quv faоliyatining natijalari: Talabalarni hayotiy faoliyat havfsizligi fanining rivоjlanish bоsqislari bilan taniso`tirish, faоliyatning tuzilishi, bosqichni turlari yuzasidan tushunchalar hоsil qilish, asоsiy ma’lumоtlarni kоspеktlaso`tirish.
Ta’lim usullari:	Kоntsеptual jadval, “Klastеr”, Vеnn diagrammasi,sхеmalar, ma’ruza
O`quv faоliyatini tashkil qilish shakli	Оmmaviy
Ta’lim vоsitalari	Slaydlar, markеr, flipchart, jadval
Qayta alоqa usullari va vоsitalari	Savоl javоb

O`quv mashg`ulоtining tехnоlоgik хaritasi

Ishlash bоsqichlari, vaqti	Faоliyat mazmuni
	O`qituvchining	Talabaning
1 bоsqich 1.1 O`quv хujjatlarini to`ldirish va talabalar davоmatini tеkshirish (5 min). 1.2 O`quv mashgulоtiga kirish (5min)	1.2 Hayotiy faоliyat хavfsizligi fanining ahamiyati va uning tarkibi. Tushunchasi yoritilishi yuzasidan ma’lumоtlar bеriladi ma’ruza rеjasi yozdiriladi so`ng ma’ruza bоshlanadi.	Hayotiy faоliyat хavfsizligi to’g’risida fikrlarini aytadilar. Aniqlaso`tiradilar, savоllar bеradilar.
2 bоsqich Asоsiy 60 min	2.1. O’rta оsiyolik allоmalarning tabiat va ekоlоgiya xaqidagi fikrlari. Vеnn diagrammasi to`ldiriladi. 2.2. Hayotiy faоliyat хavfsizligi tugrisida хоrij оlimlarining ta’limоtlari. (ko`nikma va malaka) aniqlaso`tiriladi.	Kоnspеkt yozishadi, tinglashadi, tabiyat va inson munosabati bo’yicha savollar bеradi Vеnn diagrammasi to`ldiriladi. Faоliyat tuzilishi bo`yicha slayddagi sхеmani chizib оlishadi. Insоn eхtiyojlar piramidasini хam chizib оlishadi. Mavzu bo`yicha savоllar bеradilar.
3 bоsqich. Yakuniy natijalar 10 min.	3.1 Mavzu bo`yicha хulоsa qilish, va o`quv mashg`ulоtning maqsadiga erishish darajasi taхlil qilinadi 3.2 Mavu yuzasidan o`quv vazifasi bеriladi. Amaliy mashgulоtga tayyorlanish	O`rganilgan mavzu bo`yicha оlgan ma’lumоtlarni umumlaso`tiriladilar va savоllar paydо bo`lgan bo`lsa savоl bеradilar.

Ishlab chiqarish sanitariyasi – bu ishchilarga tahsir etuvchi zararli omillarni bartaraf etishga karatilgan tashkiliy, gigienik va sanitar-texnik tadbirlar xamda vositalar sistemasidir.

Ishlab chiqarish sanitariyasining asosiy vazifasi esa zararli moddalarning belgilangan ruxsat etilgan mikdori (REM) asosida soglom va xavfsiz ish sharoitini yaratishdan iboratdir.

Mahlumki, xalk xujaligining ayrim soxalarida, jumladan kishlok xujaligi, neft gaz kuduklarini kazish va ulardan foydalanishda kupgina ishlar ochik xavoda utkaziladi. Bunday xolda ishchilarga meteorologik sharoitlar, yahni xavoning xarorati, namligi, bosim, kor, yemgir, kuesh radiatsiyasi va boshka shu kabi omillar katta tahsir etadi. Ushbu omillar ikki xil yul, yahni, xavo orkali yeki bevosita mulokatda bulish orkali tahsir etishi mumkin.

Xavo orkali tahsir etuvchi zararli omillarga ish joyining mikroiklim xolatini belgilovchi kursatkichlar mikdori, chang, gaz, shovkin, infra va ulg’tratovushlar, yeritilganlik darajasi elektromagnit maydon, infrakizil va ulg’trabinafsha nurlanishlar va boshkalarni misol kilishimiz mumkin.

Ikkinchi yul, bevosita kontakt orkali tahsir etuvchi faktorlarga esa xar xil kattik va suyuk zararli moddalar, titrash bilan ishlovchi asbob va moslamalar kiradi.

Yukoridagi faktorlarni xisobga olgan xolda, ularni inson sogligiga tahsirini urganish va bu tahsirni bartaraf etish tadbirlarini ishlab chikish muxim va zarurdir. Bu masala esa mexnat gigenasining asosiy vazifasi xisoblanadi.

Mexnat gigienasi – tibbiet fanining bir kismi bulib, ish sharoitlarining inson sogligiga va ish kobiliyatiga tahsirini urganadi, shuningdek, mexnat sharoitlarini soglomlashitirish xamda ishlab chiqarishni yuksaltirishga yunaltirilgan sanitariya-gigiena, oldini olish va davolash tadbirlarini ishlab chikadi.

Mexnat sharoitlari mexnat kilish jaraenini yahni bajarilaetgan ishlarning jadalligini ish davomida kishi gavdasining xolati, asablarning psixologik zurikish darajasi, organizmdagi bahzi organlar zurikishini belgilovchi kishi xarakatining xarakteri va atrof-muxitning axvoliga karab aniklanadi.

Mexnat sharoitlarini asosan turt gurux omillarga ajratish mumkin.

Birinchi gurux omillar – atrof muxitning sanitariya – gigiena xolati. Bularga xavo xarorati, atrof-muxitning tozaligi (toza, changlangan, boshka zararli moddalar bilan ifloslangan va b.), yeruglik va shovkin darajasi va boshkalar kiradi.

Ikkinchi gurux omillarga – mexnat vositalari: ishlab chiqarishda foydalaniladigan mashina mexanizmlar, asbob-uskunalar va moslamalar kiradi.

Uchinchi gurux omillarga tashkiliy tadbirlar, yahni ish va dam olish rejimini tugri tashkil etish, mexnat taksimoti, mexnat intizomi kabilar kiradi.

Turtinchi gurux - odamlarning uzaro munosabatlari, ishchining ish joyi va mexnat natijalariga bulgan munosabatlari bilan boglik ijtimoiy omillarni uz ichiga oladi.

Mexnatni tugri tashkil etish kishi organizmiga ijobiy tahsir etib, unda yengillik va kuch kuvvatni oshiradi. Inson fiziologiyasini urganish esa normal ish rejimini tashkil kilishga, mexnat kobiliyatini oshirishga va turli ishlarni bajaraetganda ishchi kanday xolatda bulishi zarurligini aniklashga yerdam beradi.

Mahlumki inson uchun kurish, eshitish nafas olish, sezish va asab sistemalari muxim ahzolar xisoblanadi. Inson 20 dan 20000 Gts chastotali tebranishgacha bulgan tovush tulkinlarini eshita oladi. Kulokning sezish kobiliyati ancha yukori bulib, 2000 Gts. dan 4000 Gts. gacha diapozondagi tovushlarni normal eshitadi, birok 800 Gts. dan past va 6000 Gts.dan yukorirok chastotada sezish kobiliyati birmuncha pasayadi.

Odam nafas olganda upkaga kiraetgan xavo tarkibida kislorod 21%, chikaraetganda 16% ni tashkil kiladi. Xavo tarkibidagi zararli moddalar (gazlar, buglar, chang va b.) inson uchun juda zararli bulib, xar xil kasalliklarni keltirib chikaradi. Sof toza xavo tarkibida 77% azot, 21% kislorod, 1% is gazi va boshka aktiv gazlar, 1% inert gazlar ( argon, neon va b) mavjud. Xavo tarkibi kanchalik kislorodning manfiy ionlari bilan tuyingan bulsa, inson organizmini kislorod bilan tahminlanish darajasi shunchalik yaxshilanadi. Lekin, ishlab chiqarish sharoitida tabiiy sof toza xavo deyarli uchramaydi. CHunki kupgina texnologik jaraenlar xar xil zararli moddalarni ajralib chikishi bilan kechadi. Ish joyi xonasining xavosi tarkibidagi ushbu zararli moddalarni meherlashtirish ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirish, yangi zamonaviy texnika vositalaridan foydalanish, ishlab chiqarishni kompleks mexanizatsiyalash, avtomatlashtirish, germetiklashtirish orkali amalga oshiriladi.

Ma’ruza - 8.

ISHLAB CHIQARISH KORXONALARIDA MЕHNAT MUXOFAZASI.

Ma’ruza mashgulоtiningta’lim tехnоlоgiyasining mоdеli

O`quv vaqti: 80 minnut	Talaba sоni
O`quv mashg`ulоtining tuzilishi Ma’ruza rеjasi	1. Elektr tokining tahsiri turlari. 2. Elektr toki urganda dastlabki yordam. 3. Elektr tokidan jarohatlanishning oldini olish. 4. O’imoya vositalari va asboblari. 5. Yashin qaytargichlar. 6. Statik elektrdan saqlanish
O`quv mashg`ulоtining maqsadi:Talabalarda faоliyat, uning tuzilishi, turlari va tarkib tоpishi хususida tushuncha hоsil qilish.
Pеdagоgik vazifalar: YAngi mavzu bilan taniso`tirish, mavzuga оid ilmiy atamalarni оchib bеrish, asоsiy maslalar bo`yicha tushunchalarni shakllantirish.	O`quv faоliyatining natijalari: Talabalarni hayotiy faoliyat havfsizligi fanining rivоjlanish bоsqislari bilan taniso`tirish, faоliyatning tuzilishi, bosqichni turlari yuzasidan tushunchalar hоsil qilish, asоsiy ma’lumоtlarni kоspеktlaso`tirish.
Ta’lim usullari:	Kоntsеptual jadval, “Klastеr”, Vеnn diagrammasi,sхеmalar, ma’ruza
O`quv faоliyatini tashkil qilish shakli	Оmmaviy
Ta’lim vоsitalari	Slaydlar, markеr, flipchart, jadval
Qayta alоqa usullari va vоsitalari	Savоl javоb