O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi

Tushuntirish-o’qitishning o’qituvchi tomonidan o’tilayotgan mavzuning mazmunini xarakterlaydigan tushuncha, qonun va qoidalarning bayon qilinishidir. O’quvchi ma’lum bir fanning biror mavzusiga doir qonun- qoidalarni qanchalik asosli yekanligini faktlar, misol va masalalar yechish bilan isbotlab beradi.
Ma’ruza-Ma`ruza Oliy o`quv yurtlarda foydalaniladigan ta`lim metodi bo`lib, unda o`zaro ta`sir o`qituvchining bayoni va bolalarning tinglashi, ayrim omillar, asosiy g’oya va bog’lanishlarni yozib olish shaklida amal qiladi. Ma`ruza uchun vaqt bolalarning tayyorgarlik darajasi, o`quv materiali xajmiga ko`ra belgilanadi.
Ma`ruza jarayonida o`quvchilarning faolligi, tashabbuskorligini oshirish maqsadida o`qituvchi o`z nutqini ko`rgazmali qurol, muammo va topshiriqlar bilan uyg’unlashtiradi. O`quv materialiga oid iboralarga izoh berish, ayrim o`rinlarda o`quvchilarning o`zlariga xulosa chiqarishni taklif etish talabalarning o`quv-biluv faoliyatining samarasini oshiradi.
Suhbat–bu metod ko’p qo’llaniladigan samarali metodlardan biridir. Bu metod savol – javob metodi deb ham yuritiladi. Chunki dars jarayonida savollar bilan butun sinfga murojaat qiladi, o’quvchilar javob qaytaradilar. O’qituvchi tomonidan berilayotgan ta’lim mazmuni hajmi va shakliga bog’liq.
Suhbat o`qituvchi o`quvchining o`zaro ta`siri dialog shaklidagi ta`lim metodidir. Unda mavzu mazmuniga xos, atroflicha o`ylangan, bir-biriga bog’liq savollarni qo`yish va savollarga javob izlash hamda javob qaytarish yo`llari bilan o`qituvchi va o`quvchi faoliyati o`zaro muvofiqlashadi.
Suhbat mohiyati jihatidan ikki turli bo`ladi: yevristik suhbat; katoxezistik suhbat. yevristik suhbat o`quvchilarning tafakkuriga mo`ljallangan metod bo`lib, unda o`zaro ta`sir o`qituvchi savollari bolalarning javoblari shaklida amal qiladi. yevristik suhbat uzoq tarixga yega bo`lib, undan qadimgi Gresiyada Suqrot mohirona foydalangan.
U hozirgi ilmiy-didaktik tadqiqotlarda «izlanish suhbati» ham deb yuritaladi. Yevristik suhbatning qator ijobiy tomonlari mavjud; ijodiy yo`l bilan o`quv materialini o`rganish; o`zlashtirishning individual harakter kasb etishi.
Katoxezistik suhbat o`quvchilarning xotirasiga, binobarin, qayta yesga tushirish faoliyatiga mo`ljallab o`tkaziladi. O`tkazish maqsadiga ko`ra katoxezistik suhbatning quyidagicha turlari mavjud:
Yakunlash suhbati. Bunday suhbatda mashg’ulotda qilingan ishlar bo`yicha umumiy va yakuniy xulosa chiqariladi.
Mustahkamlash suhbati-yangi mavzu tushuntirilgandan keyin o`tkaziladi, so`ngra yangi mavzu intelektual va amaliy topshiriqlar bajariladi.
Takrorlash suhbati ikki yoki undan ortiq mavzu bo`yicha o`tkaziladi.Takrorlash yo`li bilan malakalar takomillashtiriladi. Umumlashtiruvchi suhbat katta bo`lim o`tilgandan so`ng, o`quv boshida, oxirida tashkil yetiladi.
Kirish suhbati yangi mavzuni o`rganishdan oldin o`tkaziladi. Nazorat suhbati bilimlarni sinab ko`rish maqsadida tashkil yetiladi.