R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

Birlam chi va ikkilamchi p o d agra tafovut etiladi. Birlamchi podagra- 
d a ko'riladigan giperurikem iyan ing sababi n om a’lum . Ikkilamchi podagra 
m ieloleykoz, gem olitik anem iya, purin lar sintezi kuchayishi bilan birga davom
etad igan xavfli o sm alar m ah alid a boshlanadi.
Tuzlar toqim alarga o‘tirib, to p lan ib qolgan ida nekrotik jarayon lar boshlanib, 
dem arkatsion yallig'lanish reaktsiyasi ro‘y beradi. Yallig'lanish infiltrati uchun 
ko'p yadro li ulkan yot tanalar hujayralari bo'lishi xarakterlidir. D em arkasion 
yallig'lanish bo'lib turgan jo yd a keyinchalik fibroblastlar paydo bo'ladi va birik- 
tiruvchi to'qim a o'sa boshlaydi. Biriktiruvchi to'qim a, qu loq supralarida va ta- 
n an in g b o sh q a qism larid a p ayd o bo'ladi, bu p od agra shishlari yuzaga kelishiga,
24-rasm . Podagra. Q o'l pan jasid agi urat tuzlari toplam lari.
Buyraklarda urat kislota va natriy urat tuzlari buyrak kanalchalari va yiguvch i 
naychalariga cho'kib tushib, b u larn in g yo'Iini berkitib qo'yadi. Keyinchalik 
bu yrakda ikkilam chi tartibda yallig'lanish va atrofik o'zgarishlar b oshlanadi (po- 
d agraga x o s buyrak).

---

Podagra boshlanish i m oddalar alm ashinuvining tug'ilishdan buzilganiga 
bog'liq deb hisoblanadi, bu kasalliknin g tabiatan oilaviy bo'lishi ham shundan 
darak beradi.
U ratli d iatez konstitutsiya anom aliyalari ju m lasig a kiradi, ch aqaloqlarda 
kuzatiladi v a nuklein kislotalar, nukleotidlar h am d a purin asoslari alm ash in uvi­
ning izdan chiqishi bilan tariflan adi. A lm ashinuvn in g shu tariqa buzilishi or­
gan izm da urat kislota va tuzlari to‘planib borishiga, keyinchalik turli sistem a va 
organlarning ikkilam chi tartibd a zararlanishiga olib keladi.
Urat kislota alm ashinuvi ozgarish larin in g eng k o p uchraydigan xili nefrou- 
rolitiaz, ya’ni buyrak kanalchalari va yig'uvchi naychalarida am m oniy va natriy 
urat tuzlari to'planib qolishi n atijasida siydik tosh lari paydo bo'lishidir.
Uratli nefropatiya va uratli nefrourolitiaz uratli diatezn in g en g ilk ko‘rinishidir. 
Yosh god ak lard a uratli nefropatiya oldiniga leykotsituriya ko'rin ishida n am oyon 
bo'ladi, p atologik jarayon zo'rayib, kanalchalarning tom irlari zararlangani sayin 
bu leykosituriya, gem aturiya va proteinuriya bilan alm ash in adi, sh u n d a zim dan 
o‘tayotgan surunkali nefritga o'xshab qoladi. K attaroq y oshdagi b olalard a klinik 
sin drom lar zo'rayib b o rad i va h am m asi bir bo'lib, urikopatiya degan h o disaga 
olib keladi. O rgan izm da urat kislota to'planib borish i gipertoniya kasalligi, al- 
m ashinuvga aloqad or artritlar, spondilyoz, siydiktosh kasalligi, p o d ag ra b o sh ­
lanishiga yo'l ochadi. O dam ju d a sem irib ketishi, unda qan dli diabet paydo 
b o lish i ham m um kin.
Uratli infarkt. Buyrak so 'rgich larid a urat kislota kristallari to'planib borishi 
bilan ifodalanadi h am da ch aqaloq bolalar h am da katta yoshli od am lard a k uza­
tilishi m um kin. C haqaloqlard a uratli infarkt eritrotsitlarning zo'r berib yem irili- 
shi va purin alm ashinuvi kuchayishi n atijasida bola hayotining dastlabki kunla- 
rida boshlanishi m um kin. Lekin buyrak so'rg'ichlarida urat kislota kristalarin in g 
to'planishi nefrogidroz, interstisial yallig'lanishga va buyraklar funktsiyasining 
izdan ch iqishiga olib kelm aydi. K atta yoshli od am lard a uratli infarkt k am roq 
kuzatiladi va podagra, bir qancha yuqum li k asalliklar m ah alida, o'sm aga qarshi 
preparatlar bilan davolash paytida ro'y beradi.
Uratli infarkt paydo bo'lishida gipoksantin-guan in — fosforibozil — trans- 
feraza sistem asining irsiyatga aloqad or yetishm ovchiligi ham aham iyatga ega.
M akroskopik teksh irishda buyrak piram id alarida tillarang sariq yo'llar ko'zga 
tashlanadi, bular radial yo'nalishda buyrak so'rgichlarining uchlariga tom on 
tushib keladi va oq sil va kochib tushgan nefroteliy aralashgan ikki tom onlam a 
nur sin diradigan sferik shakldagi kristall to'plam laridan iborat bo'ladi.
K A L S IY A L M A S H IN U V IN IN G B U Z IL IS H I
K alsiy D. I. M endeleev davriy sistem asining II gu ru h iga kiradigan kim yoviy 
elem ent bo'lib, biologik jihatdan yuksak darajada faoldir. K alsiyning organizm
hayot faoliyati uchun ju d a katta aham iyati bor:

---

1) u skelet suyaklari va tishlarn in g tuzilishida ishtirok etadigan asosiy tarkibiy 
q ism d ir;
2) q o n ivishida ishtirok etuvchi m u h im m oddalar ju m lasiga kirady, chunki 
k alsiy b o‘lm asa, protrom bin trom bin ga aylanmaydi;
3) kalsiy birikm alari organizm him oya kuchlarini m ustahkam laydi;
4) kalsiy oqsillar, fosfolipidlar, organ ik kislotalar bilan barq aror birikm alar 
h o sil qilib, inson organ izm ida tin m ay davom etib turadigan talaygina fiziologik 
v a biokim yoviy jarayon larga ta sir o‘tkazib boradi.
B u n d an tashqari, kalsiy: hujayra m em branalari otkazuvchanligini idora etish-