1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd
Yüklə 10,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1. DƏQİQ VƏ TƏSVİRİ ELMLƏR
Elmləri dəqiq və təsviri adlandırıb iki yerə bölmək ənənə- vi təsniflərdən biridir. Bu təsnifə müasir dövrdə hələ də geniş yer verilir. Belə ki, elm tarixindən bəhs olunan ayrı-ayrı elmi və ya elmi-metodiki əsərlərdə haqqında danışılan bölgü ilə bağlı anlayış və terminlərə tez-tez rast gəlmək olur. Bu bölgünün tərəfdarları coğrafiya, geologiya, tarix, ədə- biyyatşünaslıq və digər bu növ elmləri təsviri adlandırmışlar. “Təsviri elm” anlayışı necə təsəvvür olunur? Bu anla- yış müxtəlif şəkildə izah edilmişdir. Təsnifin tərəfdarları- nın fikrinə görə, təsviri elmdə obyekti təsvir etmək başlıca Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D 134 cəhətdir. Guya təhlil bu növ elmlər üçün xarakterik deyil- dir. Məsələni bu cür düşünənlər səhv olaraq hər bir elmdə təhlilin vacib olduğunu unutmuşlar. Bölgünün tələblərinə əsasən dünya elmlərinin bir qrupu, o cümlədən fizika, riyaziyyat, mexanika, elektroni ka və s. dəqiq elm hesab olunmuşdur. “Dəqiq elm” an- layışının əsasını dəqiqlik təşkil edir. Bu təsnifin baniləri başqa cəhətlərin heç birini nəzərə almayıb, yalnız dəqiq- liyi elmlərin təsnifi üçün başlıca meyar hesab etmişlər. R.A.Budaqov haqlı olaraq elmlərin təsnifində dəqiqliyi meyar götürməyi kobud səhv kimi qiymətləndirir 1 . Elm- ləri təsnif etməkdə dəqiqlik meyar deyil və ola da bilməz. Dəqiqlik bütün elmlər üçün zəruridir. Hər bir elm dəqiq- lik üzərində yaranır və formalaşır. Deməli, dəqiqlik hər bir elmin varlığını müəyyənləşdirən cəhətdir. Dəqiqlik olmayan hər hansı tədqiqatı elmi hesab et- mək qeyri-mümkündür. Çünki tədqiqata cəlb olunan bu və ya başqa hadisənin, faktın həllində dəqiqlik başlıca şərt- lərdəndir. Hər bir elmin nəzəriyyəsi üçün fəlsəfi kamillik, məntiqi ciddilik nə dərəcədə lazımsa, dəqiqlik də bir o qə- dər gərəklidir. Bütün bu deyilənlərə əsasən yalnız fizika, riyaziyyat kimi elmləri dəqiq adlandırmaq fikri ilə qəti ra- zılaşmaq olmaz. “Dəqiqlik” termini altında geniş məfhum başa düşü- lür. Dəqiqliyin dərəcəsi, növləri (məntiqi dəqiqlik) möv- cuddur. Lakin bunların hamısı vahid anlayışın tərkibini təşkil edir. Buna görə də dəqiqliyi müxtəlif yox, vahid plan- da təsəvvür etmək lazımdır. Nəhayət deməliyik ki, təbiət elmlərində olduğu kimi, hər bir ictimai elm, o cümlədən dilçilik də dəqiqlik tələb edir. Dilçiliyin tədqiqi tarixindən aydın olur ki, həmişə linqvistik dəqiqliklə filoloji həssaslığın 1 Р.А.Будагов. О предмете языкознания. “Изв. АН СССР отд. лит. и яз.” 1973, том 31, вып. 5. Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D 135 vəhdəti yüksək keyfiyyətli əsərlərin yaradılmasının əsasını təşkil edən amillərdən olmuşdur. Yüklə 10,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|