Bioloji və təsərrüfat xüsusiyyətləri. Bütün bu otlar yaşıl kütlə şəklində heyvanları
yemləmək, quru ot, senaj, briket və ot ununun hazırlanması üçün becərilir. Tərkibində sərbəst
şəkərlərin az olmasına görə bu otlar təmiz halda pis siloslaşır, siloslaşmanı yalnız kimyəvi
konservatlardan istifadə etməklə mümkündür.
Çoxillik paxlalı otların xüsusiyyətləri ondan ibarətdir ki, cücərti (zoğ) fazasından qönçələmə
və çiçəkləmənin başlanğıcına qədər onlarda vegetativ kütlə intensiv böyüyür. Çiçəkləmənin
başlanğıcından bu proses ləngiməyə başlayır və yerüstü kütlənin tərkibində azotun və xam zülalın
miqdarı aşağı düşür. Qida elementləri kök sistemində yenidən paylandığına görə bitki gələcək
məhsulu yaratmaq üçün yaxşı qışlayır. Bununla əlaqədar olaraq bütün çoxillik paxlalı otların biçin
müddəti çiçəkləmə fazasının başlanğıcı hesab olunur. Artıq bu müddətdə bitkinin növündən və
becərilmə şəraitindən asılı olaraq zülalın miqdarı daha yüksək (14-18%) olan çoxlu miqdarda
biokütlə yaranır. Biçinin tam çiçəkləmə fazasına qədər yaxud bir az çox gecikdirilməsi yemin
tərkibində zülalın miqdarının azalmasına, sellülozun isə artmasına və onun keyfiyyətinin aşağı
düşməsinə səbəb olur.
Paxlalı və taxıl otlarının müqayisəsi quru ota, senaj və silosa görə yox, yaşıl kütlənin
tərkibindəki zülalın miqdarına görə düzgündür. Çünki, yemin növündən və hazırlanma
texnologiyasından asılı olaraq yığım və konservləşmə prosesi zamanı zülalın miqdarı bu və ya digər
səviyyədə aşağı düşür.
Cədvəl 46
Çoxillik paxlalı otların yaşıl kütləsində xam protein və təmiz zülalın orta miqdarı Bitkilər
Quru maddəyə görə zülalın %-lə miqdarı
Həzm olunan zülal %-lə
xam
təmiz
xam
təmiz
Yonca
21
17
78
74
Xaşa
16
15
68
68
Sürünən
üçyarpaq
21
18
73
74
Çəmən
üçyarpağı
16
15
70
68
Xəşəmbül
20
15
72
72
Çəpişotu
20
17
77
73
Qurd otu
18
15
68
68
Biçin dövründə taxıl otlarına nisbətən çoxillik paxlalı otların tərkibində orta hesabla xam
zülalın miqdarı 1,5 xalis zülal isə 1,7 dəfə çox olur.
Çoxillik paxlalı otların axırıncı biçinini sabit soyuqların düşməsinə 35-40 gün qalmışdan gec
olmayaraq həyata keçirmək lazımdır. Belə ki, biçindən sonra zoğların əmələ gəlməsinə kök
sistemində toplanmış plastik maddələr səbəb olur. Zoğlar əmələ gəldikdən sonra formalaşmış
fotosintetik aparat ilk növbədə sərf olunmuş ehtiyatı (plastik maddə) doldurur. Əgər axırıncı biçin
gecikdirilərsə yaxud sabit soyuqlar tez düşərsə, kök sistemi ehtiyat toplamağa macal tapmayır, belə
ki, onların həyat fəaliyyəti prosesi üçün plastik maddələr çatışmır və qış dövründə bitkilər məhv
olmağa məruz qalırlar.
