Ped Psix 2 tayyori 16. cdr

Ko‘rgazmali-harakat tafakkuri. 
Bola tug‘ilishidan tortib, to uning 
bog‘cha yoshigacha davr amaliy faoliyatda ko‘rgazmali-harakat 
tafakkur o‘sishining asosiy davri hisoblanadi. Mazkur yoshdagi 
inson ana shu amaliy faoliyat jarayonida aqliy harakatlarni 
amalga oshirib, amaliy bilimlarni o‘zlashtiradi, natijada 
ko‘rgazmali-
harakat
tafakkuri
o‘sib boradi. Ushbu yoshdagi bolalar o‘zlari 
o‘ynayotgan narsalar, o‘yinchoqlarni qo‘llari bilan
 
bevosita ushlab 
ko‘rish orqali ular bilan tanishadilar, shuning bilan birga ularni idrok 
qilishga intiladilar. Shu boisdan amaliy xarakterdagi muammolarni 
hal qilishda ko‘pincha «buzib-tuzatish» yo‘li bilan harakat qiladilar. 
Ko‘rgazmali-harakat tafakkuri bog‘cha yoshiga yetgandan so‘ng 
bolalarda o‘z qiymatini yo‘qota boshlaydi.
Ko‘rgazmali-obrazli tafakkur.
Tafakkurning mazkur ko‘rinishi 
4–7 yoshgacha bo‘lgan bolalarda namoyon bo‘lib, bog‘cha yoshidagi 
bolalarda ko‘rgazmali-harakat tafakkurining amaliy elementlari 
ko‘rgazmali-obrazli tafakkur bosqichiga o‘tgandan so‘ng ham saqlanib 
qoladi, lekin u o‘zining yetakchi rolini yo‘qota boshlaydi. Ushbu 
yoshdagi kichkintoylar bilish faoliyatida asosan ko‘rgazmali obrazlarga 
suyanib fikr yuritadilar, mulohaza bildiradilar va hukm chiqaradilar. 
Shveytsariyalik psixolog Jan Piaje tajribalarida 6–7 yoshdagi bola-
larga xamirdan bab-baravar qilib yasalgan ikkita zuvalachani ko‘r-
satadi, shu zahotiyoq tekshiriluvchilar ularning bir-biriga teng 
244
ekanligiga ishonch hosil qiladilar, tajribaning ikkinchi bosqichida 
zuvalachaning bittasi non shakliga keltiriladi, bu holatni o‘z ko‘zlari 
bilan kuzatib turgan bolalardan so‘ralganda, ular zuvalacha hajmining 
o‘zgarishiga qarab tenglik buzilgan deb javob berganlar. Ushbu holat 
bog‘cha yoshidagi bolalarda 
ko‘rgazmali-obrazli
tafakkur
bevosita va 
batamom ularning idrok jarayonlariga bog‘liq ekanligini ko‘rsatadi. 
Shuning uchun ular narsa va hodisalarning, jism va predmetlarning 
ko‘zga yaqqol tashlanib turuvchi alomatiga, xususiyatiga, tashqi 
belgisiga e’tibor qiladilar. Lekin ularni ichki bog‘lanishlari, o‘zaro 
munosabatlarini bildirib keladigan muhim, asosiy sifatlariga ahamiyat 
bermaydilar. Obyektlarni fazoda joylashgan o‘rni, tashqi nomuhim 
belgisi ularning ko‘rgazmali-obrazli tafakkurini vujudga keltiradi. 
Masalan, ularning nazarida odamlar bo‘yining baland va pastligi 
ularning yoshini (ulug‘ligini) belgilaydi.