Şahlar həSƏNOĞLU
***** ***** *****
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
***** ***** ***** Hər halda məhəbbətinin itirilməsi indiki zəmanəmizdə gənc bir oğlan üçün hələ heç də hər şeyin, hər idealın, hər cür gələcək xəyallarının itirilməsi demək deyil. O da ali təhsilli, düşüncəli, zəkalı bir gənc olmuş ola. Məhəbbət belə bir gənc üçün həyatı, yaşantımızı məntiqə mindirən, mənaya gətirən dürlü- dürlü ideallardan ancaq birisidi. Və hələ heç də ən başlıcası da deyil. Gənc bir oğlanın düşüncəsini qaplayıb, zehniyyətini, hissiyatını məşğul edən çox-çox amaclar, aşamalar var hələ. Orxan ali məktəbə oxumağa gələndə də bu idealla gəlməmişdi ki, orada o qıza rast gələcək, o qızla dadlı söhbətlər edəcək, gözəl-gözə günlər, həftələr, aylar keçirəcək. Düzdü, bu ümid də yanırdı qəlbində, bu amac da gəl-gəl deməkdəydi düşüncələrinə, arzularına. Lakin onu gələcəyə səsləyən başlıca hədəf həkim olmaq idealıydı. Insanlığın sağlamlığı, xoşbəxtliyi keşiyində durmaq, birinci növbədə öz kəndlərinin bilikli, bacarıqlı həkimi olub camaatın hörmətini, etibarını 154 qazanmaqdı. Kəndlərində həkim yoxdu, xəstəxana da yoxdu. Hələ bir nəfər həmkəndlisi Tibb institutuna gedib girə bilməmişdi, ya elə heç getməmişdi. Bir qoca, uşaq xəstələnəndə maşın tapıb şəhərə qaçırıdılar. Çox vaxt heç maşın da tapmayıb kənddə veterinar mal həkimi işləyən texnikum qurtarmış Allahverdi həkimin üstünə yüyrüşürdülər. Onun da başı nədən çıxırdı yazığın? Elə nə xəstəlik olsa antibiotiklərlə “müalicə” edirdi. Orxanın uşaq ağlı həkim olmaq arzusuyla yanmağa başladı. Yaşa dolub püxtələşdikcə anladı ki, bir kənd tələbatıyla qapanmaq məhdudluq, bir mənəvi kasıblıqmış demə, kəndini dünya hesab eləyən qaranlıq bir uşaq ağlının duyduqlarıymış demə. Doğma xalqının dürlü-dürlü problemləri varmış demə! Bu problemlərdən bir xətt də onun tibb sahəsindəki problemləri, tələbatıydı. Indi kənd obrazı, xalq obrazı ilə unutdurulmuşdu. Yaxşı həkim olmaq arzusundaydı Orxan. İnanırdı da olacaq. Hər şeyi yerli-yerində anlayıb dərhal mənimsəyən ağlının dərketmə qabiliyyəti inam gətirirdi ona. Düzdü bütün fənlərdən heç də həmişə “əla” qiymətlər almamışdı, bir çox fənlərdən “yaxşı”ydı qiyməti, fəqət bir dəfə d ə olsun “kafi” qiymət almamışdı. “Yaxşı”ları da başqa səbəbdəndi, kitablarda yazılanları bir büt kimi əzbərləyib demirdi, müəllimlərlə yerli-yersiz mübahisələrə girişirdi, bir də heç vaxt “əla” qiymət almağa can atmırdı. Mübahisələrində müəyyən bir ağlabatan cəhət olsa da çox zaman onların bir məsəlini əhatəli, dərindən bilmədiyindən, nəyi isə nəzərə almadığından doğduğu aşkar olurdu. Həm də Adil demişkən huşyar kimiydi, romantik duyğularla yaşayırdı, səbatsız idi, elmi marağı ardınca tam ciddiyəti ilə düşə bilmirdi. Gəncliyi, ürəyində gizlin-gizlin coş verən bir məhəbbət xülyası kitabxanalardan qaldırıb institua, küçəyə, kino-teatrlara atırdı onu. Elə bil nəsə axtarırdı, nəsə çatışmırdı ona. Axtardığını tapdı axırda özü də institutda, küçədə, parkda deyil, kino- teatrlarda, qonaqlıqlarda deyil, pambıq tarlasında tapdı. Tapan kimi də itirdi. Soyudu, bədbinləşdi, dərin-dərin 155 fikir iztirablarına düşdü, nəhayət özünə gəlib ayıldı. Indi bütün varlığıyla elmə qapıldı, artıq onu öz ilkin həvəsindən, yaxşı həkim olmaq amacından heş bir qüvvə ayıra bilməyəcəkdi qəlbinin heç bir arzusu onu kitabxanalardan, oxucu zallarından durquzub küçələrə ata bilməyəcəkdi. Rəngli çay, qara kofe olan yerdə heç bir yuxu, bədən lincliyi onun beynini kütləşdirib can atmaq istədiyi zirvəyə qalxmaqda ona mane ola bilməyəcəkdi. İnstituta qayıdıb gəldiyindən üç ay sonra indi çox vaxt müəllimlər onun mübahisələri ilə razılaşmalı olur, bəziləri də ehtiyat etməyə başlayırdılar onunla mübahisəyə girişməyə. Rus ingilis dilləri üzrə gecə günüz öz-özünə məşğələlər keçirirdi. Fəlsəfəylə maraqlanmağa başlamışdı, qədim Yunan, Roma filosoflarını, orta əsr Avropa fəlsəfəsini oxuyurdu. Kanta bənd olmuşdu. Çexovun, Cəlil Məmmədquluzadənin kiçik hekayələrini, felyetonlarını ləzzətlə oxuyurdu. Beşinci kursun sonlarında artıq müəllimlər hər yerdə dünənki əlaçıları, adlı təqaüdlə oxuyanları deyil Orxanı tərifləməyə başlamışdılar. Bu təriflərin ona heç bir təsiri olmasa da əməyinin belə qiymətləndirilməsini görüncə içində coşğun, fırtınalı duyğular alışırdı. Mənəvi qüvvəsinin, əzminin, iradə gücünün müəllimlər tərəfindən belə öyünclərlə təsbit edilməsi özünün özünə inamını daha da artırırdı. İndi yoldaşları, dostları da çox şeydə, nəinki elmi mübahisələrdə, hətta gündəlik həyat məsələlərinə aid söz- sö hbətlərdə də hesablaşmağa başlamışdılar onunla. Bununla belə yoldaşları, dostlarıyla münasibəti bir qədər soyuqlamışdı. Bu da onun yoldaşlarının müəyyən həyat məsələlərinə, xüsusilə öz gələcəklərinin necə təsəvvür edilməsi işinə münasibətləri kimi hamını düşündürən məsələyə onların yanaşımından irəli gəlirdi. Bəzən baxırdın iki gələcək həkim arasında mübahisə başlayıb, özü də nəyin üstünd: hansı ixtisas indi qazanclıdı? Biri deyir farmaseptlik, biri deyir diş həkimliyi, biri deyir cərrahiyyə... Tələbələr iki üç qrupa bölünürlər, kimi birincinin, kimi ikincinin tərəfində dayanır, kimi də onların heç biriylə 156 razılaşmayıb üçncü fikrə tərəfdar çıxır. Belə mübahisələr hələ onlar ikinci, üçüncü, dördüncü kurslarda oxuduqları vaxtlarda da baş verərdi. O zaman Orxan maddım-maddım onlara qulaq asıb bir məna görməzdi bu danışıqlarda. Amma indi içindən titrəyirdi belə mübdhisələr düşəndə, dəli kimi olurdu, bəzən ən ağır sözlər deyirdi dostlarına yoldaşlarına. Soyuqluq da onun bu xasiyyətiylə yaranmışdı. Orxan gələcək sənətlərinin belə hərrac bazarına qoyulmasına dözə bilmirdi. Demək gələcək həkimlər indidən özlərinə necə işləmək haqqında aydınca plan götürmüşdülər. Harda işləmək, necə işləmək ki, ən çox qazanc çıxan yer olsun. Qazanclı işlər, yerlər sadalanırdı, o işlərə necə girmək yolları təsnif edilirdi. Dərin mənəvi yaralar açırdı bu danışıqlar Orxanın xəstələnmiş ruhunda. Ən yaxın dostları, yoldaşlarıyla belə mübahisələr üstündə pisləşib aranı qırır, uzun müddət onlarla görüşüb salamlaşmırdı. Sonra baxıb görürdü bir insan kimi, dost, qoldaş kimi onlar heç də pis adamlar deyillər, əclaf, satqın, xəyanətkar deyillər, qayıdıb təzədən yodaşlıq, dostluq etməyə başlayırdı onlarla. Onların təbabətə yanaşmalarındakı bu təfəkkür özü əclafdı, həm də onların heç də öz şəxsi təfəkkürləri də deyildi bu. Nə təhərsə zəhərli viruslar kimi mühitə çöksümüş başdan başa, beyindən beyinə yoluxan iyrənc bir epidemiyasıdı bu. Çoxlarının başında yuva salıb qərarlaşmış bu təfəkkür yalnız gələcək həkimlik praktikası, sərt həyat təcrübələriylə dağılıb gedəcək, yaxud kök salıb hələ bir az da möhkəmlənəcəkdi onların başında. Lakin bu təfəkkürlə mübarizə bir ideal da deyildi Orxana. Adillə, Sahibovla, Zahi dlə, Musayla çoxillik dostluq, qardaşlıq duyğularını belə-belə şeylər üstündə qırıb atmayacaqdı ha? Xəyalı göylərdə gəzib gerçək həyat həqiqətlərindən uzaq düşmüş cəfəng bir düşüncə sahibi, boş bir müqəvva ha deyildi? Sərt gerçəklik, onun məntiqə yatan, yatmayan törətmələri, son ucu xəstə bir əks-səda doğurmurdu artıq zəkasında, duyğusunda. 157 Yeni idealı-insan iradəsinin gücünə olan və onda yeni əmələ gəlmiş dərin inamı idi. Bu inam da onu gün-gündən yetginləşdirir, kişiləşdirir, müdrikləşdirirdi. Bu ideal Sürəyyanı da unutdururdu ona. Həftələrlə, aylarla hafizəsindən, düşüncəsindən yox olub gedirdi Sürəyya qəribliyi. Bəzən intim ruhi vəziyyətlərə düşüb yadına salsa belə bu yeni idealı üzünə sillələr vurub ayıldırdı onu. əsil kişi üçün, mütəxəssis həkim olmaq istəyən iyirmi üç- iyirmi dörd yaşlı bir cavan üçün itirilmiş məhəbbət itirilmiş həyatmı demək olacaq? Həyat nəşəsi, zövq-səfa duyğuları əsil kişinin, əsil mütəxəssisin nəyinə gərək? Iradəli bir kişi, bir mütəxəssis üçün əsil məhəbbət onun öz amalına, öz sənətinə bağlılığı, öz amalı yolunda zirvədən-zirvəyə bir yüksəlişi deyildirmi? Bu təlqin onun beynində elə möhkəmlənib qranitləşmişdi hər hansı bir titrəyişdən, zəlzələdən onun uçub dağılması mümkünsüz işdi. Lakin Orxan Sürəyyanı büsbütün də unutmamışdı. Insan beyni görünür mövcudiyyətin ən mükəmməl maşınıdı. Beyininin harasındasa daima Sürəyya üçün işləyən bir gizlinc nöqtə vardı. Bu nöqtə hər yerdə, küçədə, yolda, qatarda, avtobusda onun gözlərinə bir arama, axtarma görəvi yerləşdirmişdi. Hətta Sürəyya fikri heç huşunda, başında olmayanda belə, işləyirdi bu nöqtə, arayıb axtarırdı Sürəyyanı. Bir gün küçədən keçərkən Natellaya rast gəlcək yenə bu nöqtə işləməyə başladı başında. - Niyə təkcəsən Natella? - Elxan rayona gedib. - Necədi indi, incitmir səni? - Mum kimi olub Orxan. Elə bil Adilin o güləşməsinə bənd imiş! Odu budu, öl düsəm ölər, qal desəm qalar! - Bəlkə sənin gözlərində o zamankı nifrəti görüb belə olubdu? - Bəs sən nə bilirsən? Demək mən o şir əhliləşdiricilə- rindən əksiyəm? - Artıqsan hələ! 158 - Vallah artığam Orxan! Bedahat insan yanında şir nədi, ayı nədi! - İndi de görüm desəm mənimlə bir yerə getməzsən? - Ə-ə, yenə məni işə salma, haradı o yer? - Radio verilişləri idarəsinə. - Nədən ötrü ə-ə? - Bir mahnı sifariş verək. - Hansı mahnı? - “Sona bülbüllər!” - Nə yaxşı olar? Hardan gəlib ə-ə ağlına bu? Hə, axı deyirlər indi də bir fasona düşmüsən sən, belə filosoflar kimi danışırsan? - Yenə başlama Natella. Qruppamız ayrılıb, deyəsən orda sataşmağa bir adam yoxdu, Orxan yoxdu orda. - Özün yeri ver sifarişi ay Orxan, ta mən nə gedim? - Yox ey Natella, bu bir az dolaşıq işdi, sən yenə dilli- hüzürlüsən, bəlkə sənə görə götürələr sifarişi. - Nədi ə-ə, o heylə? - Söz versən namusum haqqı bir kəsə demərəm, danışaram sənə. - Anamın goru haqqı heç kəsə demərəm ə-ə, nə danışırsan! Avtobusun gəlib çıxmasını gözləyə-gözləyə Orxan Sürəyya ilə olan macərasını belə quru, hissiz, duyğusuz bir tərzdə, özləri haqqında guya yad, özgə adamlar haqqında danışırmış kimi ehtirassız, həyəcansız Natellaya söylədi. Elə söyləyirdi guya lap əhəmiyyətsiz, elə-belə adicə bir işmiş bu, Natellaya da elə belə sözgəlişi danışırmış. Natella isə doluxsunub gözləri yaşaran kimi olmuşdu. Həyəcanından gözləri böyümüşdü Natellanın: - Sən Allah düz danışırsan Orxan? - Yalan niyə deyim axı? - Bəs necə dözürsən ə-ə, bu dərdə? - Qadın deyiləm ki? 159 - Kişi olanda nə olar ə-ə, kişi adam deyil? Daşdı? - Ney ləyim axı? Əlimdən nə gələr? Səhvlik özümdə olub. - Elə bil lap sifariş verdik “Sona bülbülləri”, axı sən Kamal deyilsən, Orxansan, lap eşitsə nə biləcək qız? - Yox ey Natella, mən belə düşünmüşəm: öz ad-famili- yam la sifariş verim, ancaq pambıq tarlasında rast gəlib dostlaşdığım mexanizator Kamal və pambıqçı qız Sürəyyanı təbrik etmək üçün! - Hə vallah! Kəlləsən ə-ə lap sən, avtobus nədi ə-ə, gəl bəri taksidə oturaq. Onlar taksiyə əyləşib radio və televiziya verilişləri idarəsinə gəldilər. Sifarişlər qəbul olunan otağı tapıb içəri girdilər. Otaqda iki cavan qadın və bir keçəlləşmiş kişi əyləş- mişdi. Natella nə məqsədlə gəldiklərini söylədikdə qarayanız, boyalı-sürməli qadın onlara irad tutdu: - “Sona bülbülləri” niyə sifariş verirsiniz? Ali savadlı həkim adam da “Sona bülbülləri” sifariş versin, kolxozçular da? Ondan ötrü o qədər bizə məktublar gəlir, heç yığıb-yığışdırmaq da olmur. Hamısı da sadə əmək adamları: pambıqçılar, üzümçülər, çayçılar... Biz onları qoyub sizdən ötrü bu mahnını sifariş verə bilmərik. Bax, siz sifariş verin Çaykovskidən, Qara Qarayevdən, Xaçaturyandan, sifarişinizi bu dəqiqə qəbul eləyək. - Ay bacı biz özümüz üçün sifariş vermirik ey, başa düşün bizi, pambıq tarlasında dostlaşdığımız Mexanizator Kamalı, pambıqçı Sürəyyanı bu musiqi ilə salamlamaq üçün sifariş veririk! - Demək onların özləri yazıb göndərə bilmirlər bizə? - Göndərə bilərlər, ancaq biz salamlamaq istəyirik bu mahnıyla onları. - Belə də şey olar heç? Salamlamaq istəyirsiniz, bir atkrıtka alın, üstünü yazıb göndərin onlara. - Biz atkrıtka ilə yox, mahnıyla salamlamaq istəyirik onları! 160 Hər üç əməkdaş uğunub getdilər gülməkdən: - Bu da təzə çıxdı ey! - Heç belə şey olar? - Niyə olmur axı? - Bizim praktikamızda belə şey olmayıb bacım. Natella uzun mübahisəyə girişdisə də redaksiyadakılar öz dediklərini deyib durdular. Axırda Natellanın davaya durduğunu görən qarayanız sürməli qız qalxıb müdirin yanına keçdi. Kabinetə hirsli, qaşqabaqlı girib, oradan qalib kimi, gülər üzlə çıxdı: - Müdir deyir belə şey olmaz, bu barədə instruksiyamızda maddə yoxduq. Biz edə bilmərik bunu. - İnstruksiya nədi, maddə nədi? Natella hirslə yeriyib döyüb eləmədən üdirin kabinetini açıb içəri girdi. 15 dəqiqədən artıq orda qalıb Natella da gülə- gülə çıxdı: - Deyir ərizənizi yazın, sifarişinizi yazın, neyləyək, həkimlərin sözlərini yerə salmayacayıq ha! O rxan ərizə yazdı. Efirə buraxılmalı olan mətni dırnaq içində xüsusi qara xətlə, çox aydın şəkildə yazdı. ərizəni, mətni boyalı qadına verib redaksiyadan çıxdılar. Natella elə vüqarla, elə gərlənə-gərlənə yeriyirdi, elə bil fəlsəfə imtahanından indicə “əla” qiymət alıb çıxırdı. Yol boyu Orxana ümidlə deyirdi tapılacaq Sürəyya, bu sifarişdən sonra mütləq tapılacaq! ...İki həftədən sonra bir axşam sifarişlər konsertində diktor belə bir mətn oxudu: “Tibb institutunun 5-ci kurs tələbəsi Orxan Eyvazov, Leninneftin beşinci mədəninin buruq ustası... Kürdəmir rayonunun... kolxozunun pambıqçıları... Bərdə rayon xəstəxanasının həkimləri... Ağdam rayonundakı “Sosializm” kolxozunun mexanizatoru Kamal, pambıqçısı Sürəyya... və bir çox başqalarının xahişiylə “Sona bülbüllər” xalq mahnısını Qədir Rüstəmovun ifasında dinləyə bilərsiniz” Natella sonralar and içib deyirdi o gecə sabahadək yata biməyib, hirsindən hönkürüb ağlayıbdı sabahaca. Bunu Orxana 161 söyləyəndə də gözləri yaşarmışdı Natellanın, boğula-boğula danışırdı qız. Hirsindəndimi, yandığındandımı, ya elə Orxanın bəxtini belə görüb acıdığındandı elə? Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|