Sakarya Üniversitesi Bireysel Danışma Uygulamaları

2. DIŞTAN İÇE DOĞRU İLERLEME

Amacı: Temel inançları belirlemek

Uygulama zamanı: Temel inanç ile bağlantılı olduğu düşünülen bir otomatik düşüncenin belirlendiği süreçte uygulanabilir.

Uygulama şekli: Terapist, danışanın otomatik düşüncesinin doğru olduğunu varsayarak bu düşüncenin ne anlama geldiğini sorar

Dikkat edilmesi gereken noktalar: Sadece otomatik düşüncenin ne anlama geldiğini sormak, doğrudan temel inanca götürmeyebilir

Kurgusal Örnek: kemal bey eşinden boşanmıştır. Bu durumdan da kendisini sorumlu tutup suçlamaktadır. Terapist bu suçlamanın doğru olduğunu varsayarak Kemal Beye “Boşanma olayından kendini sorumlu tutman ne anlama geliyor diye sorar Kemal Bey de “ Bu benim bir evliliği yürütemeyecek kadar beceriksiz olduğumu gösteriyor” diye cevap verir. Diyelim ki bu doğru “ Beceriksiz olmanı ne ile ilişkilendiriyorsun?” diye sorar terapist. Kemal bey de “ Çünkü ben sevilmeye değecek biri değilim” cevabını verir.

3. DÜŞÜNCELERİ KAYDETME

Amacı: Otomatik düşüncelerinin ne zaman nerede ve nasıl ortaya çıktığına yönelik farkındalık kazanma

Uygulama zamanı: Problem durumlarla ilişkili bilişlerin varlığı ortaya çıktığında

Uygulama şekli: Terapist ev ödevi şeklinde, danışandan seanslar arasında geçen sürede ortaya çıkan otomatik düşüncelerini form aracılığıyla kaydetmesini ister.

Dikkat edilmesi gereken noktalar: Çok sık kullanılması

Kurgusal Örnek: Harun Bey bir sigorta şirketinde çalışmaktadır. İş arkadaşlarından biri kısa bir süre önce evlenmiştir. İş arkadaşları, evlenen arkadaşlarına tebrik ziyareti organize etmişlerdir. Fakat Harun beyin bu organizasyondan ziyaret gerçekleştikten bir gün sonra laf arasında haberdar olmuştur. Bu durumdan sonra Harun Bey düşüncelerini kaydeder. “ Beni aralarında istemiyorlar, bana değer vermiyorlar.” şeklinde düşündüğü için kendisini kötü hissetmiştir. Terapist ve Harun bey bu düşünceleri birlikte ele almaktadırlar.

4. DAVRANIŞSAL DENEYLER

Amacı: Davranışsal denemeler yaparak hatalı bir bilişlerin değiştirilebileceğini

Uygulama zamanı: Hatalı bilişlerin alternatif davranışlarla esnetilebileceği durumlarda

Uygulama şekli: Danışandan, hatalı bilişinin tersi bir durumu uygun koşullarda yapması şeklinde ödev verilir.

Dikkat edilmesi gereken noktalar: Danışanın üstesinden gelebileceği ödevler verilmeli ve öncesinde de yeterli bilgilendirme yapılmalıdır.

Kurgusal Örnek: Uygun zamanda hayır demekte zorlanan Aysu hanım terapist tarafından etkili hayır diyebilme konusunda bilgilendirilir. Daha sonra, bir sonraki seansa kadar herhangi bir durumda hayır deme ödevi verir. Örneğin, Yakındığı bir durum olan, eşinin işten dönüş vaktine yakın bir zamanda komşuların ısrarlı beş çayı teklifine hayır diyebilmek gibi ya da çok ucuz olmasına rağmen ihtiyacı olmayan bir elbiseyi almaya hayır diyebilme gibi..

5. AKTİVİTE ÇİZELGESİ YAPMA

Amacı: Danışanların herhangi bir nedenden dolayı motivasyonları düştüğünde günlük bir etkinlik çizelgesi yaparak yardımcı olmak

Uygulama zamanı: Danışanlar depresif semptomlar gösterdiğinde ya da herhangi bir zaman ihtiyaç duyulduğunda

Uygulama şekli: Önce danışan, günlük aktivitelerinin kaydını tutar. Daha sonra terapist ile birlikte daha işlevsel olabilecek aktivitelerin planı yapılır.

Dikkat edilmesi gereken noktalar: Danışana yararlı olabilecek ve danışanın yapmaktan kaçınmayacağı ilgi çekici etkinlikler olmalıdır.

Kurgusal Örnek: Burhan bey bir şirkette üst düzey yönetici olarak çalışmaktadır. İş yaşantısı çok yoğun olduğu için hafta içi eve çok yorgun geldiğini ve yemekten sonra dinlenmek için hemen uyuduğunu, hafta sonlarını ise evde kalmayı tercih ettiğini, dolayısıyla ailesine vakit ayırmakta zorlandığını ifade eder. Fakat ailesinin en azından hafta sonları evde oturmak istemediğini belirtir. Terapist Burhan Bey’den ailesiyle birlikte nasıl vakit geçirmek istediğini sorar, alternatif etkinlikler belirlenir ve bir etkinlik planı hazırlanır. Burhan beyden, hafta içi ve hafta sonu farklı etkinlikler (piknik, akraba ziyareti, aile toplantısı, sinema) belirleyip hangilerini yapıp yapmadığını kaydetmesi istenir.

6. AŞAMALI GÖREVLER OLUŞTURMA

Amacı: Danışanın yapacağı işleri bölerek daha yapılabilir, ulaşılabilir hale

Uygulama zamanı: Danışanın yapacağı herhangi bir görev ya da iş danışan tarafından imkansız, zor ya da sıkıcı olarak algılanmaya başladığında

Uygulama şekli: Planlanan hedefe ulaşmak için somut basamaklar oluşturulur. Danışan daha sonra her bir basamak için ayrı ayrı odaklanarak çalışır.

Dikkat edilmesi gereken noktalar: Üst basamaklara daha rahat ulaşabilmek için, ilk aşamadaki işler diğerlerine göre daha kolay ulaşılabilir olmalıdır.

Kurgusal Örnek: Hilal üniversite sınavına hazırlanmakta ve tıp okumayı istemektedir. Fakat hedefini gözünde o kadar büyütmüş ki artık ulaşılamayacak gibi bir hal almıştır. Bitmemi gereken konular ve okunması gereken kitaplar yükünü daha da ağırlaştırmıştır. Dolayısıyla, terapistle birlikte kazanma hedefini ulaşılabilir basamaklara ayırırlar. İlk aşama gitmek istediği üniversitenin belirlenmesi, ikinci aşama hazır olma derecesini gözden geçirme, üçüncü aşama ders eksiklerinin nasıl tamamlanacağının belirlenmesi, dördüncü aşama başarılı olmuş önceki öğrencilerden ipuçları alınması, beşinci aşama ise planlı ders çalışma ve düzenli olarak deneme sınavlarına girilmesi. Tüm bu süreçte terapist cesaretlendirme yapar. Danışanın bu süreçle ilgili bilişleri ele alınır.

7. ATILGANLIK EĞİTİMİ

Amacı: Danışana, başkalarının kişisel ve sosyal sınırlarını ihlal etmeden kendi haklarını yapıcı bir şekilde koruyabilmelerine yönelik becerileri öğretmek.

Uygulama zamanı: Psikolojik danışma sürecinin eylem aşamasında uygulanabilir.

Uygulama şekli: Girişken davranışın sınırları ve yararları konusunda bilgilendirme yapılır. Aşamalı olarak örnek olay üzerinden nasıl yapılacağı anlatılır.

Dikkat edilmesi gereken noktalar: Danışanın üstesinden gelebileceği küçük adımlar yararlı olabilir. Yapacağı davranışlarda terapistin yönlendirmesinden öte gönüllü olması ön planda olmalıdır.

Kurgusal Örnek: Mahmut beyin evinin altında garaj bulunmaktadır. Garaj kapısının önüne park yapan araçlardan dolayı bazen işe geç kalmış bazen hastaneye bazen de bir randevuya geç kalmıştır. Eşi, bu sorunu çözmesi için Mahmut beyi çok zorlamıştır. Mahmut Bey de kapının önüne park yapılmaması için tabela asmış ve bir süre kimseye tepki göstermeden sessiz kalmayı tercih etmiştir. Fakat park yapmaya devam etmişlerdir. Bir Pazar günü eşi piknik için hazırlık yaptıktan sonra garaj kapısının önünde park yapmış araçları görünce artık bu soruna bir çözüm bulması gerektiğini söyler. Mahmut Bey öfke ile dışarı çıkıp sokakta bağırmaya başlayınca kargaşa yaşanıyor ve ardından kavga çıkıyor. Sonunda Mahmut Bey mahalleliler üslubundan dolayı onu haksız görüyorlar. Olay iyice çözümsüz hale gelince evine dönüyor ve eşinin tepkisiyle karşılaşıyor. Terapiste, beceriksiz pısırık hissettiğini söylüyor. Arık meselenin park yeri değil gurur meselesi olduğunu belirtiyor. Terapistle birlikte etkili kendini ifade yolları üzerinde duruyorlar. Terapist, kendine ve başkalarına zarar vermeden hakkını arama davranışları hakkında bilgilendirmeler yapar.