Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

12.5.O’zbekistonda ekoturistik rayonlashtirish.
O’zbekiston ekologik turizmni (ekoturizm) rivojlantirishni keng imkoniyatlariga 
ega. Turizmni bu sohasini rivojlantirish uchun rayonlashtirishni amalga oshirish katta 
92

---

ahamiyatga ega. Ekologik turizm nuqtai nazardan ekoturistik rayonlashtirish – 
ma’lum bir hududni uning ekoturistik holati, imkoniyati va kelajak istiqbollariga 
ko’ra ajratishdir. 
Ekoturistik rayonlashtirishning ilmiy asosi sifatida qo’yidagi geoekologik 
tasnifiy belgilar olindi:
-
har bir tabiiy geografik kompleks qaytarilmas ekoturistik imkoniyatlarga, ya’ni 
regionallik xususiyatlariga ega;
- ekoturistik obyekt chegarasi doimo ham ma’muriy chegara to’g’ri kelavermaydi, 
ya’ni tabiiy geografik kompleks ta’sir doirasida turadi va shuning uchun ham 
undan kompleks foydalanish imkoniyati ochib berilishi lozim. Tabiatga 
uyushtirilgan sayyohlik mohiyatida tabiatni muhofaza qilish, turistlarning 
ekologik ongi va madaniyatini ko’tarish, buzilgan tabiat komplekslarini qayta 
tiklash masalalari turishi lozim; 
- ekoturistik rayonlarning iqtisodiy samaradorligini oshirish va uning 
jozibadorligini namoyon etish uchun ekoturstik marshurutlar, tarixiy, tabiiy, 
ma’naviy-ma’rifiy, diniy kabi turistik sayohatlar bilan birga olib borish 
imkoniyatlarini hisobga olish, ekoturistlarni milliy g’oya ruhida tarbiyalash 
imkoniyatini yuzaga chiqarish va h.k.
Yuqorida aytib o’tilgan ilmiy prinsip va asoslarga binoan A.Nig’matov va 
N.Shomuratovalar O’zbekiston hududini 14 ta ekoturistik rayonga ajratgan..
I.Ustyurt ekoturistik rayoni. Ustyurt - O’zbekistonning shimoliy-g’arbi – 
Qoraqalpog’istonda joylashgan plato (yer yuzasi kam parchalangan yassi tekislik). 
Uning maydoni juda katta (200 ming km
2
), yo’llari asfaltsiz, o’nqir-cho’nqir 
yo’llardan iborat bo’lgani uchun ham ekoturistik marshurutlar “djip ” rusumdagi 
mashinalar, samolyot yoki vertolyotlarda olib borilgani maqul. Ustyurtning 
sayyohlarni o’ziga jalb qiladigan ekoturistik obyektlariga :
- “chink”- dunyoda eng katta va yagona 60-150 metrlik tik qoyali jarlar bilan 
o’ralgan plato, doimiy oqar suvlarga ega bo’lmagan, lekin yer osti suvlariga ega 
supasimon tekisligi; 
-
davolash xususiyatiga ega bo’lgan juda katta (1000 km
2
) tuzli Borsakelmas 
sho’rxoki. Unda o’simlik dunyosi deyarli yo’q. Osh tuzi va balchiqli tuzning 
qatlami 16-27,5 m gacha boradi. Yangi ochilgan Qo’ng’irot soda zavodi aynan 
Borsakelmas tuzlari xisobiga qurilgan ;
- neolit davridan qolgan “ustyurt makoni”. Unda 60 yaqin qadimiy odamlar 
yashagan tabiiy obyektlar aniqlangan. Ularning ichida ham tarixiy ham 
ekoturistik ahamiyatga moyili “Tempa” makoni bo’lib, undan arxeolog S.P. 
Tolstov boshchiligidagi Xorazm ekspedisiyasi 1300 dan ortiq chaqmoqtosh 
qurollari topilgan.