Şəhadət aşiqləri

İraq tərəfinin gölün sahili ilə Bərdəqışlıt dağı arasında çəkdiyi yol Şeyx Məhəmmədlə Bərdəqışlıtın arasından keçirdi. Bu iki dağın arasındakı keçid mənə Azərbaycanın uca dağları olan Savalanla Səhəndi xatırladırdı. Onların arasında çox geniş bir dərə vardı və oradan ən azı, iki diviziya hücuma keçə bilərdi. Dərənin içində Qamış, Girdərəş və Dolbeşk kimi bir neçə təpə vardı. Düşmən dərənin içində və təpələrin üstündə yerləşmişdi. 842

İraq hərbçilərini gözlərimizlə görəndə təəccüblənirdik ki, nə üçün düşmən düz bizim ayağımızın altında düşərgə salıb və biz onu məhv edə bilmirik. Sualın cavabı isə aydın idi: Çünki Şeyx Məhəmmədə birləşən yolda işlər bitməmişdi və oraya hətta bir DŞK aparmaq da problem idi. Oraya texnika daşımağın yeganə yolu Quru Qoşunların aviasiyası idi; o da o zaman ya yox idi, ya da çox zəif idi. Nəticədə, bizim müdafiə imkanlarımız bəzi təpələrin başında yerləşmiş taqımlarla məhdudlaşırdı. Təpələrin arasında bir qədər məsafə vardı və düşmən qüvvələri helikopterlərlə asanlıqla oraya canlı qüvvə və silah-sursat boşalda bilirdilər. Lakin bölgədə müdafiə üçün ciddi bir şey fikirləşməmişdilər. Bizim Şeyx Məhəmməddən Kürkür zirvəsinə qədər getdiyimiz 9 km.-lik yola yalnız Beytülmüqəddəs-6 əməliyyatını həyata keçirmiş İmam Həsən (ə) briqadasının şəxsi heyəti səpələnmişdi. 842

3400 metrlik Kulican və Şeyx Məhəmməd dağlarını arxada qoyandan sonra yerli adı Noğullar olan daha hündür təpələrə çatdıq. Təsadüfən, yuxarıdan baxanda dağların üstünə səpilmiş noğullara bənzəyirdilər. O dağlarda da bir bölük yerləşmişdi. Biz Asus dağ silsiləsi ilə üz-üzə dayanmışdıq, axırıncı Noğullar təpəsindən sonra təhlükəli bir zirvəyə çatdıq. Asusa getmək üçün oradan keçməyə məcbur idik. Kulican dağ silsiləsi onun vasitəsilə Asus dağ silsiləsinə birləşirdi və dərhal Asusun ilk və ən hündür zirvəsi olan Kürkür gəlirdi. Oranı da sağ-salamat keçdik. Əzəmətli yumruq kimi qarşımıza dikilmiş qaya ilə üz-üzə qalmışdıq. Oraya qədər böyük dağ-dərələrdən 9 km. yol gəlmişdik, amma heç kim yorulduğunu söyləmirdi. Mən də oraya çatdığıma inanmırdım. 842

– Axır ki çatdıq. Bu yumruqdan yuxarı çıxmaq da bir şey deyil. 843

Bunu Kürkürün aşağısında deyib yola düşdük. Əl-ayaqlarımızın köməyi ilə dırmaşır, bəzən də yeriyirdik. 843

– Ay Allah! Axı bu niyə qurtarmır?! 843

Kürkürə qalxmaq üçün sərf etdiyimiz enerji 9 km.-lik yola sərf etdiyimiz enerjiyə bərabər idi. O anlarda düşündüyüm yeganə şey bu idi ki, cəbhədə alpinistliyi də öyrəndik. 843

Yoldan hərəkətə başladığımız andan bir neçə saat sonra nəhayət, Kürkürə çatıb zirvəsində dayandıq. Qürur hissi bütün vücudumu bürümüşdü. Şərqi-İraq dağlarının ən zirvəsində dayanmışdıq, yer və digər dağlar ayaqlarımızın altında idi. Dağ necə də gözəl idi! Dağların forması, dərələrin dərinliyi, yerdən nazik xətt kimi görünən yolların dolanbacları... Vüqarlı Qamu dağına yuxarıdan baxmaq çox zövqlü idi. Qamu Mavutun ən hündür dağı idi; qartal kimi qanadlarını açmışdı və ən hündür zirvəsi qartalın başı idi. Qamu bizim Mavuta gəldiyimiz ilk günlərdə həmişə o tərəfinə keçməyi xəyal etdiyimiz qara dağ idi. Artıq Qamunu arxada qoymuşduq və irəlidə nə qədər işimizin olduğunu görürdük. Allahın əzəmətinin və bizim möhtaclığımızın həddi-hüdudu yox idi. Yalnız bəzi imkanlar əldə edir və Onun böyüklüyünü daha çox dərk edirdik. Orada hətta bəzi buludlardan da hündür olan zirvədə dayananda nə düşmən, nə əməliyyat, nə qələbə və nə məğlubiyyət fikri o möhtəşəm hissin yerini tuta bilirdi. Bu dağlar ilahi əmanəti qəbul etməkdən imtina etmişdilər, amma... 843

“Biz əmanəti (Allaha ibadəti, şəriəti) göylərə, yerə və dağlara təklif etdik. Onlar ona yüklənməkdən qorxub çəkindilər. Ona insan yükləndi”. ("Əhzab", ayə 72) 843

Kürkür Asus dağ silsiləsinin ilk zirvəsi idi. Asus silsiləsi kiçilə-kiçilə davam edir və təxminən 20 km. uzanandan sonra Dukan bəndinə çatırdı. Bir-birinə yapışmış o dağlar ən azı 29 km. uzunluğunda bir yol əmələ gətirmişdi. Dağ dərələrlə və kələ-kötür yollarla piyada bu qədər məsafə qət etməyi yalnız Əmirəlmöminin İmam Əlinin (ə) vəsf etdiyi iman bacara bilərdi. 843

Kürkürə çatana qədər axşam oldu. Gecəni orada qaldıq. Günəş bəzi yerlərin qarını əritmiş olsa da, hələ dağın böyük bir hissəsi qar və buzla örtülmüşdü və biz səhərə qədər soyuqdan titrədik. 3800 metr hündürlüyündə bir dağda və elə soyuqda çoxlu uğur böcəyi vardı. O həşəratın özünəməxsus yaşayış yeri elə soyuq dağlar idi. Mən başqa uca dağlarda da ondan görmüşdüm. 843

Kərim Hörməti ilə oturub kəşfiyyat proqramı haqda danışdıq. Qərara gəldik ki, ilk iş olaraq, Kürkürdə bir müşahidə postu yaradıb bütün bölgəni nəzarətdə saxlayaq. Bundan ötrü oraya sabit qüvvələr yerləşdirməli idik ki, təxminən iki ay ardıcıl orada qalsınlar. Mümkün problemlərdən əlavə, bunun özü işi çətinləşdirirdi. Çünki həmin iki ayda biz müşahidə postunə baş çəkməyə də bilərdik. Çünki yol düzələnə qədər Kürkürə gedib-gəlmək ən azı, iki gün vaxt aparırdı. 843

Ən hündür zirvədən günəşə tamaşa etmək çox gözəl idi. Hava işıqlanandan sonra gördük ki, bizimkilər Violan dağının sinəsindən və onunla Şeyx Məhəmməd dağı arasındakı dərədən Kürkürə yol çəkir. Yolda çoxlu işlər görülmüşdü və biz düşündük ki, növbəti dəfələrdə o yoldan istifadə edə bilərik. Bölgəni araşdırandan sonra daha orada bir işimiz qalmadı. Əşyalarımızı toplayıb iki gün öncə gəldiyimiz yolla geri qayıtdıq. 844

Kürkürdə müşahidə postuna üç nəfər seçdik: Firuz, Əsğər Ramazani, Seyid Kazim Şəkuri. Bir neçə yüngül durbin və sadə qida məhsulları götürüb yola düşdük. Hərəkətdən öncə bu üç nəzarətçinin yemək təminatı barədə Ramazan qərargahı ilə lazımi danışıqları apardıq. Violandan Asusa çəkilən yolun işləri ağır gedirdi və biz yenə yolun qalanını piyada getməyə məcbur olduq. Uşaqların ilk dəfə belə dağlıq bölgədə hərəkət etdiklərini və bundan yorulduqlarını bilirdim. Yumruq şəkilli Kürkür dağına çıxanda yolda təxminən on beş dəfə oturub istirahət etməli olduq. Hər dəfə dayananda yarım saat istirahət edirdik. Beləliklə, o uca zirvənin fəthi çox ağır oldu və çoxlu vaxt aldı. 844

Kürkürün zirvəsinə çatdıq. Orada aypara şəkilli bir yer vardı. Müdafiə qüvvələrimiz istirahət üçün orada səngər düzəltmişdilər. Firuzla birgə baxış üçün bir yer təyin etdik. Müşahidədə əsas məqsədimiz düşmənin istehkamlarını, səngərlərini və yerləşdiyi nöqtələri öyrənmək idi. 844

Kürkürün zirvəsindən hər dəfə bölgəyə baxanda məni qəribə hiss bürüyürdü. Dağlarda qəribə qarışıqlıq görürdüm. Bizimkilərlə düşmənlərin bir-birinə yaxın yerləşdiklərini və aralarında xüsusi bir toqquşmanın olmadığını görəndə təəccüblənirdim. Fikirləşirdim ki, düşmənlər nə üçün bizim ayaqlarımızın altında yerləşməli, qalmalıdırlar?! Sadə bir atəşlə onları oradan qaçırmaq olar. Bunu fikirləşirdim, amma nə ağır atəş vardı, nə də yüngül atəş. Düşmənlər həyasızcasına istədikləri yerə qədər irəliləmişdilər. Xatırlayırdım ki, Beytülmüqəddəs-2 əməliyyatında biz Girdərəşi ələ keçirəndə düşmən düz Girdərəşin yamacında səngər qurub orada qaldı. Adi camaatın da qorxaq tanıdığı düşmənlər sanki cəsur insanlara çevrilmişdilər və haranısa ələ keçirməyə azacıq ehtimal verən kimi ora irəliləyirdilər. 844

Müşahidəçiləri yerləşdirəndən sonra qərargaha qayıtdım. Bir neçə gündən sonra kəşfiyyat bölüyündən başqa bir qrupu aparıb bölgə ilə tanış etdim və geri qaytardım. Kürkürə hər dəfə gedib-gələndən sonra dağın yorğunluğu canımızdan çıxana qədər iki gün çəkirdi. O əsnada Əmin ağa da bizi məruzə üçün Davudabadiyə çağırırdı, ya da işin gedişini qardaş Əkbər Səbziyə məruzə etmək üçün kəşfiyyat mərkəzinə gedirdik. 844

Hər dəfə Kürkürə gedəndə düşmən qüvvələrinin artdığını hiss edirdim, lakin hələ bizi narahat edəcək səviyyəyə çatmamışdılar. 845

III 845

Bir dəfə Asusa və Kürkürə gedəndə gördüm ki, düşmənin yola tərəf atdığı raketlər məhz bizim maşınımızı vurmaqdan ötrüdür. İraq tərəfi o yolu görmürdü. Düşünürdüm ki, bizim mövqelərimizə girmiş bir adamları vasitəsilə hədəfi təyin edirlər. Top mərmiləri maşının hər iki tərəfində partlayırdı. Bir az geciksəydik, onların biri ilə külümüz göyə sovrulardı. 845

Kürkürə çatmamış Ramazan qərargahının uşaqlarından bir dəstəni gördüm. Hər şey qeyri-adi görünürdü. Maşını saxlayıb soruşdum: "Qardaş, nə olub?" 845

– İraqlılar hücuma keçiblər. 845

– Haradadırlar? 845

Onların cavabından öncə gözüm bizdən təxminən 15 metr aralıda olan düşmən kolonuna sataşdı. Məsafə hər an azalırdı. Bu dəfə onlar böyük hücum başlamışdılar, havadan və yerdən atılan atəşlər get-gedə güclənirdi. 845

– Yəqin ki Asusdan da hərəkət ediblər. 845

Yolboyu gördüyüm güclü döyüşlərə fikir vermədən Seyid Mürtəza Zəfərançı ilə əzab-əziyyətlə Kürkürə çatdıq. Orada da uşaqlar düşmənlə vuruşurdular və məsafə 20 metrdən az idi. Bizim uşaqlarımızın ruhiyyəsinin zəiflədiyi qədər düşmənlər də cəsarət və inamla irəliləyirdilər. Biri yıxılanda o birisi onun üstündən keçib gəlirdi. Öndəkinin yorulduğunu və zəif getdiyini görəndə qayadan itələyib özləri qalxırdılar. Təxmin etdiyim və həmişə narahat olduğum hadisə baş vermişdi. 845

Get-gedə bölgəyə helikopterlə canlı qüvvə və silah-sursat daşınmasına başlandı. Bilirdim ki, uşaqlar o az sayla və məhdud silahla hətta sonuncu nəfərə qədər müqavimət göstərsələr də, bir neçə saatdan artıq dayana bilməzlər. Tez qayıdıb məsələni "Ya Fatimə" qərargahına xəbər vermək istəyirdim. Qayıdanda Noğullar təpəsində İmam Həsən (ə) briqadasının dağlardan endiyini gördüm. Düşmən boşalmış dağlara helikopterlə canlı qüvvə və silah daşıyırdı. Təxminən 60 helikopter səmanı doldurmuşdu. Öz gözlərimlə görürdüm ki, endirdikləri hər bir döyüşçüdən sonra DŞK, PK, yemək və digər əşyalarını da aşağı endirirdilər. Fikirləşirdim ki, belə operativliklə bir neçə saat ərzində üç-dörd diviziyadan çox tam hazırlıqlı canlı qüvvə bölgəyə dolacaq. Onların mövqe ələ keçirməyə ehtiyacları yox idi. Çünki bizim müdafiə qüvvələrimizdən on nəfəri bir təpənin başında idisə, on nəfəri də 1 km. aralıda yerləşən təpənin başında idi. Onların arasındakı məsafələr boş idi və ilk addımda hamısını ələ keçirmək asan idi. 845

Şəxsi heyətin çoxunda ruh düşkünlüyü yaranmışdı və cəld bölgəni tərk edirdilər. Uşaqların bu hərəkəti mənə gözlənilməz deyildi. O dönəmdə ölkənin bütün cəbhələrində düşmənin xeyrinə dəyişikliklər baş vermişdi. Xüsusən iki mühüm hadisə bütün cəbhələrdəki şəxsi heyətin ruhiyyəsinə mənfi təsir etmişdi. O iki hadisənin biri Fav və Şələmçənin düşmən tərəfindən alınması idi. Uğrunda çoxlu şəhid verdiyimiz, çoxlarının əlil olduğu Şələmçə beşbucağı yenidən düşmənin əlinə keçmişdi. Oranı geri almaqdan ötrü baş tutan Beytülmüqəddəs-7 əməliyyatının da düşmənin böyük itki verməsindən başqa bir nəticəsi olmamışdı. 846

Bundan əlavə, Kərbəla-1 əməliyyatında azad olunmuş Mehran şəhəri yenidən süqut etmişdi. Bundan sonra Vəlfəcr-8 əməliyyatında azad etdiyimiz bölgələrin təxminən hamısı tədricən düşmənin əlinə keçdi. 846

Bütün bunlar göstərirdi ki, bizim əməliyyatlarımız yetərincə qüdrətli idi, amma müdafiə vəziyyətimiz zəif idi. Aşura diviziyasının Qucar və Ulaqlıda yerləşdiyi deyilirdi, amma orada yalnız bir batalyon səviyyəsində canlı qüvvə vardı. İmam Həsən (ə) briqadası və Nəsr diviziyası da belə idi. Nəsr diviziyasının müdafiə mövqeyində mən yalnız tibb məntəqəsinin uşaqlarını gördüm, digərləri məzuniyyətdə idilər. Komandirlərin əksəriyyəti arxa cəbhədə və ya qərargahlarda Sepahın yeni strukturunu formalaşdırmaqla məşğul idilər. Bizim müdafiə xətlərimizdəki canlı qüvvə də əməliyyatçı deyildi. Hər şeyləri – həm məzuniyyətləri, həm komandirlikləri, həm xidmətləri, həm iş və universitetləri, həm də ev və ailələri cəbhə olanların çoxu şəhid olmuşdu, qalanlar da o səmavi insanların yerini doldurmaq üçün məzlumcasına çalışırdılar. 846

Tər içində "Ya Fatimə" qərargahına çatdım. Oradakı qardaş bəzi sözlər eşitmişdi, amma məsələdən dəqiq xəbərdar deyildi. Vəziyyəti ona açıqlamaq istəyəndə Əmin ağa bir dəstə adamla içəri girdi. Bütün müdafiə bölgəsində gördüklərimi ona danışdım. 846

İraqlılar çəyirtkə kimi göydən Violan, Kürkür, Şeyx Məhəmməd və digər dağlara tökülüşürdülər. Uşaqlarda onlara qarşı müqavimət imkanı və ruhiyyəsi yox idi. Cəld əks-hücum proqramı hazırlandı, amma 14 km.-dən böyük bir ərazidə yeganə hazırlıqlı qüvvələrimiz Aşura korpusunun ikinci briqadasının Həbib batalyonu, habelə Əmirəlmöminin (ə) və Əbəlfəzl batalyonları idilər və Ulaqlıdan Qucara qədər mövqelərdə müdafiə olunurdular. 846

Zəncan briqadasından da iki hazır batalyon vardı. Onlar Qamuda əməliyyat hazırlayırdılar ki, ən azı, düşmən oradan Seyyidüş-şühəda körpüsünə tərəf irəliləyə bilməsin. Çünki bu zaman bölgədə olan bütün texnika və imkanlar düşmənin əlinə keçərdi. Lakin sonda düşmənin vəziyyətinə əsasən, qüvvələrimizin geri çəkilməsi qərarı qəbul olundu və tapşırıq ləğv edildi. 846

Həmin gün düşərgədə çətinliklə bir bölük toplayıb yuxarı göndərə bildik. Qucarla Şeyx Məhəmməd dağlarının arasında Peykani adlı bir yüksəklik vardı və düşmən hələ oraya girə bilməmişdi. Komandirlər fikirləşirdilər ki, bu bölük oradan irəliləyib düşmənin hücumunun qarşısını alsın, amma bu da bəhrə vermədi. 847

Düşmənin bir neçə istiqamətdən geniş hücumu davam edirdi. Get-gedə axşam düşür və bölgə qaranlığa qərq olurdu. Bu zaman Qucar dağının da düşmənin əlinə keçməsi xəbərini eşitdik. Deyirdilər ki, ən qızğın döyüş Ulaqlı ilə Qucarın arasındakı istehkamda baş verir. Əmin ağa məni çağırdı və komandirlərlə bir qədər danışandan sonra tapşırdı ki, Qucar və Ulaqlıda müdafiə olunan Əbəlfəzl və Əmirəlmöminin (ə) batalyonlarını oradan endirim və Qamışlıqda yerləşsinlər, bundan sonra isə birinci briqadanın batalyonlarından biri Girdərəşə qalxsın. Bu planla bizim müdafiə bölgəmiz kiçilirdi və nəticədə, həm müdafiə işi, həm də lazım olduqda bölgəni boşaltmaq asanlaşırdı. Silah və texnikaların daşınması işinə isə artıq başlanmışdı. 847

Səhər tezdən Əmin ağanın planına uyğun olaraq, Qucar və Ulaqlı istiqamətlərinin komandiri qardaş Teyyub Xeyrullahinin yanına getdim. Yolda bölgəni tərk edən şəxsi heyətlə rastlaşırdım; onların əksəri ruh düşkünlüyü yaşayırdılar. Hamı narahat idi və hətta danışmağa halları da yox idi. Qardaş Xeyrullahini tapdım və komandirlərin Qamışa geri çəkilmə qərarını söyləyəndən sonra Qüds diviziyasına tərəf yollandım. Qüds diviziyası Qələminin önündə müdafiə olunurdu. Əmin ağanın əmrinə əsasən, onlar Qamışa çıxmalı idilər. 847

Maşın yolda sürətlə gedir, düşmən də bizi Qucardan güclü atəşə tuturdu. Hər saniyədə bir güllənin maşına dəydiyini hiss edirdim, amma Allahın köməyi ilə o qədər mərmi və güllənin altında Ulaqlıya salamat çatdıq. Ora çatanda partladıcı bölüyün uşaqlarından bir qrupu gördüm və dərhal beynimə bir fikir gəldi. Qardaş Xeyrullahi ilə məsləhətləşəndən sonra qərara gəldik ki, onları Qamışla Qucarın arasındakı boğaza yerləşdirək və bizim uşaqlarımız Ulaqlıdan enib boğazdan Qamışa gedəndə düşmən onları təqib edərsə, düşməni dayandırsınlar. Əgər Qüds diviziyasının qüvvələri Balisadan Himmətə qədər, Əmirəlmöminin (ə) və Əbəlfəzl batalyonları da Himmətdən Üruca və İmana qədər müdafiə edə bilsəydilər, biz vaxt qazanıb texnikalarımızı bölgədən çıxara bilərdik. Lakin mən bu mesajı çatdıra bilmədim, batalyonlar bizdən öncə mövqeyi tərk etmişdilər. 847

Qüds diviziyasının istiqamət komandirinə vəziyyəti başa salanda onların son qüvvələri bölgəni tərk etməkdə idilər. Onlar deyirdilər ki, Aşura diviziyası bizim arxamızdan geri çəkilib bizi dəstəksiz qoymuşdur. Beləliklə, bu səy də nəticəsiz qaldı. Yenidən düşmənin atəşi altında geri qayıdıb məsələni qardaş Əmin Şəriətiyə bildirdim. 848

Günortadan sonra təxminən saat üçdə Şəhid Davudi qərargahından Əmin ağanı ratsiyaya çağırdılar. Öyrəndik ki, qardaş Möhsün Rzayi Davudabadidədir və Əmin ağanın oraya getməsini istəyir. 848

Əmin ağa gedəndən sonra beşinci korpusun əməliyyat bölməsinin komandiri Hacı Dadaş Hüseyni, korpusun qərargah rəisi qardaş Gürci, əməliyyat bölməsinin qüvvələrindən olan Məhəmməd Təcəllayi və Kərim Əzimi, Kərim Hörməti, mən, öz kəşfiyyat bölüyümüzdən iki komanda və qərargah qüvvələrindən iki-üç nəfər səhərə qədər "Ya Fatimə" qərargahında qaldıq. Qərargahın ətrafına göz gəzdirəndə bildim ki, bölgədə qalmış yeganə adamlar bizik. Qərargahın yaxınlığındakı tibb məntəqəsi və bir qədər irəlidə Hərmədanda olan nəqliyyat bölməsi boşaldılmışdı. Düşmən dağlarda və bizim bir neçə addımlığımızda idi. Qarşıda bizi qorxulu gecə gözləyirdi. 848

Hər kəsin öz həqiqi cəsarətini göstərdiyi saatlar idi. Oradakı bəzi adamlar elə psixi təzyiq altında idilər ki, vəziyyətləri bizim zarafatlarımızla da düzəlmirdi. Xüsusi diviziyanın komandiri Sadiq Məhsuli səhərə qədər narahatlıqdan bir neçə dəfə huşunu itirdi. Səhərə yaxın Mehdi Bədirquluzadənin də səbir kasası daşdı: "Mən burada neyləyirəm?! Nə üçün qalmışam?! Axı bura bizim qərargahımızın əməliyyat bölgəsi deyil..." 848

Səhər açılan kimi həm ağa Məhsulini geriyə apardılar, həm də oranı öz cəbhəsi bilməyənləri. Bu arada bizim zarafatımız da xüsusi şəkil almışdı. Kərim Hörməti deyirdi: "Əgər məni tutsalar, deyəcəyəm ki, komandirim Gürcidir". 848

Cənab Gürci isə deyirdi: "Problem yoxdur, mən də deyərəm ki, dadaşdan əmr alıram". 848

Özümüzün və digər uşaqların ruh yüksəkliyini qorumaqdan ötrü etdiyimiz bütün bu zarafatlara rəğmən, uşaqlarda bu fikir yaranmışdı ki, hər an düşmənlər gələ bilərlər. Ürəyimdə deyirdim ki, cənubun istisində və dağların soyuğunda 8 il vuruşduq ki, indi bir gecənin içində düşmənə əsir düşək?! 848

– Səs gəlir... Ayaq səsidir... Gəldilər. 848

Doğru deyirdilər, ayaq səsi gəlirdi, amma hələ kimin və ya nəyin ayağının səsi olduğu bilinmirdi. Bayıra çıxdım. Qərargahın yaxınlığındakı dərəyə diqqətlə baxanda rahatca oyan-buyana gedən iki-üç qatırı gördüm. Yenidən uşaqların bir qismini qərargahın ətrafında keşikçi təyin etdik ki, düşmən tərəfdən hərəkət olsa, reaksiya verə bilək. Səhərə qədər nə ratsiyadan səs çıxdı, nə də yuxu gəldi. 848

Səhərə yaxın ratsiya səsləndi və hamıya qərargahı boşaldıb geri çəkilmək əmri verildi. Lakin geri çəkilməzdən öncə əməliyyat və ya kəşfiyyat uşaqlarından bir qismi bir daha Qamışla Qucarın arasındakı boğaza gedib vəziyyəti öyrənməli idilər. Qardaş Hacı Dadaş Hüseyni əvvəlcə Kərim Əzimi ilə Məhəmməd Təcəllayiyə dedi, amma onlar qəbul etmədilər. Qərara gəldik ki, yenə kəşfiyyat uşaqları bu işi görsünlər. Amanullah Amani, Kərim Ahənc və mən toyotaya minib yola düşdük. 849

Düşmən Qucarın yuxarısından enmiş, Ulaqlı istiqamətindən də boğaza yaxınlaşmışdı. Düşmən bizi görsə də, bütün bölgə bizim qüvvələrimizdən təmizləndiyinə görə maşınımızın öz maşınları olduğunu güman edib atəş açmadılar və biz asanlıqla boğaza çatdıq. 849

Boğaz bomboş idi. Yolda raket, top, minikatyuşa, DŞK, buldozer və digər silah və texnikalar qalmışdı və bu, bizi çox narahat edirdi. Fikirləşirdik ki, bunların hər birindən ötrü nə qədər beytülmal xərclənib, indi isə bir günün içində hamısı düşmənin əlinə keçəcək. 849

Başqa yolumuz yox idi. Hətta onları məhv etməyə də imkan yox idi. Qayıtdıq, amma "Ya Fatimə" qərargahı da boşalmışdı və biz dayanmadan yolumuza davam etdik. Nəqliyyat bölməsinə çatmazdan öncə uzaqdan orada tüstü və alov gördük. Orada bir neçə xarab maşın qalmışdı. Yaxınlaşanda bildik ki, İraqın PC7 təyyarələri oranı bombalamışdır. 849

Düşmənin oraya qədər irəliləməsi fikri beynimizə düşdü, dayanmadan yanan maşınların arasından keçdik. Ara-sıra maşınların benzin baklarının və silahların partlayış səsindən başqa heç bir səs yox idi. Üçümüzün düşmənin mühasirəsində qalan yeganə varlıqlar olduğumuzu hiss etməmiz çətin, eyni zamanda fərəhli idi. Ratsiya ilə əlaqə saxlayıb vəzifəmizi soruşduq. Dedilər ki, Girdərəşə qalxın. Hərmədan düzündən Girdərəşə gedən yolla irəlilədik. Girdərəşə çatanda diqqətimi cəlb edən ilk şey Hacı Dadaş Hüseyninin qurduğu çadır oldu. 849

– Bu alovun içində hansı məntiqlə çadır qurmusan? 849

Əməliyyat qərargahı orada Girdərəşin üstündə mərkəzləşmişdi. Biz də vaxt itirmədən öyrəndiyimiz məlumatları məruzə etdik və gəldiyimiz toyota ilə Davudabadiyə yola düşdük. 849

*** 849

Şəhid Davudabadi qarnizonunda olanda Seyid Fatimi də gəldi. Deyəsən, Həbib batalyonu hücuma keçəcəkdi və ağa Seyid də bu məqsədlə çağırılmış iclasda iştirak etmək üçün oraya gəlmişdi. Həmin günlərdə Seyid Fatimi ikinci briqadanı yeni təhvil almışdı. İkinci briqadada işləməyi çox istəyirdim. Seyid Fatimiyə israr etdim ki, bu barədə Kərim Hörməti ilə danışsın. 849

– Kərim ağa, Mehdiqulunu bizim briqadaya ver. 850

Hələ Kərim ağa cavab verməmiş çevikliyi ilə çox gənclərə oxşayan yaşlı bir kişi içəri girib soruşdu: "Şəriəti hanı? Komandiriniz haradadır?" 850

Onun kim olduğunu, haradan və nə üçün gəldiyini bilmirdik, ancaq tələsirdi. Əmin ağanı göstərdik və ona yaxınlaşdı. Uzaqdan onlara baxırdıq. Bir neçə dəqiqədən sonra Əmin ağa dedi: "Ağa Mehdi, buraya gəl". 850

– Bu qardaş Əmirəlmöminin (ə) batalyonundandır. Onlar Qamışa çıxıb orada azıblar. İndi həm düşmənin atəşi altındadırlar, həm də özümüzünkülərin. Gör nə edə bilərsən. 850

Onlar yollarını azmışdılar, həmin qoca da onlardan ayrılıb bizi tapmağa və kömək istəməyə gəlmişdi. Yaşı şübhəsiz, 50-dən çox olan kişiyə üzümü tutub soruşdum: "Hacı əmi, səni oraya aparsam, mənə uşaqların dəqiq yerini göstərə bilərsən?" 850

– Taparam. 850

Qətiyyətli və inamlı idi. Bilmirəm təkbaşına özünü oraya necə çatdırmışdı. Lakin təkbaşına və yolu tanımadan gələ bilmişdisə, bizi Qamışdakı uşaqlara da mütləq çatdırardı. 850

Məhəmməd Purnəcəf, Məhəmmədəli İqlimi, Nasir Rzapur və mən o igid qoca ilə yola düşdük. Sözlərindən anladım ki, Qamışa çatanda komandirləri olmadığına və heç bir yerlə əlaqə saxlaya bilmədiklərinə görə orada müdafiə mövqeyi seçmək yerinə ətrafa səpələnmişdilər. Lakin həm düşmənin, həm də özümüzünkülərin atəşləri altında olduqlarına görə Qamış dağının qaya hissəsinə sığınmışdılar. Onun dediyi yer Qalaçulan çayından 100-200 metr yuxarıda idi. Onlar qayadan keçməyin imkansız olduğunu görmüşdülər, hətta uşaqların biri oradan yıxılıb şəhadətə qovuşmuşdu. Bunları qocanın sözlərindən anladım, amma özü oradan necə enib bizi tapdığı barədə bir söz demirdi. 850

Jajilə və Mavutdan keçib maşını Balusədə saxladıq. Fikirləşdim ki, Qalaçulan çayının üstündə bağladığımız qədim taxta körpü bəlkə də durur. O körpüdən keçsəydik, uşaqları asanlıqla tapardıq. Qalaçulandan keçəndən sonra hər şey həll olurdu. Lakin necə keçəydik?! Birdən taxta körpünün aşağısından çəkdiyimiz kanat yadıma düşdü. Qayalardan enə-enə dua edirdim ki, altı-yeddi aydan sonra o kanat salamat qalmış olsun. Bağladığımız nərdivandan bəzi əlamətlər gözə dəyirdi. Uçmuş körpünü görəndən sonra ürəyim üzüldü, lakin kanatı külək yellədirdi. Ürəyim rahatlaşdı. Möhkəm dartdım. İlk gündəki kimi bərk və etibarlı idi. Keçmək vaxtı idi, amma bu dəfə nə kabinə vardı, nə də ehtiyat üçün istifadə etdiyimiz ip. Uşaqlara kanatdan istifadə qaydasını öyrətmək üçün əvvəlcə özüm hazırlaşdım. Əşyalarımı möhkəm bağladım və iki əlimi kanata keçirdim. Göydən asıla qaldım, əllərimi sürüşdürüb irəliləyirdim. Yaralanandan sonra daha bükülməyən sol ayağım göydə düz qalıb yellənir, hərəkətimi çətinləşdirirdi. Hər halda, heç bir hadisə baş vermədən o tərəfə keçdim və digərlərinin gəlməsini gözlədim. 850

Adını da bilmədiyim o kişi çox gözümü tutmuşdu. İki gün sərgərdanlıqdan, ac-susuzluqdan sonra da hərəkətlərində məyusluq və yorğunluq yox idi. Hamımız çayı keçəndən sonra o kişiyə dedim: "Hacı əmi, bundan sonrasını gərək sən aparasan". 851