Şevki koca

Metin İçindeki Numaralı konulardaki Açıklamalar

1. 
   Metinde adı geçen Emir Sultan hazretleri maalesef genellikle Bursa’da Medfün Emir Sultan hazretleri yada bir ara Pirevi postnişinliğinde bulunmuş olan Habib Emirci Sultan ile karıştırılmaktadır. Söz konusu Emir Sultan, keşan / Koşukavak Bektaşi Dergahında medfün olan Emir Alem Evhad Baba’dır, ki türbesi günümüzde dahi gidilen bir ziyaretgahtır.
   
2. 
   Bugün Alp Dağları adıyla bilinen sıradağların Batıdaki bilinen ismi Apenin’dir. Kosova’nın Alperenler’ce fethinden sonra Alp ismi karine alınarak madifike edilmiş ve Alp Dağları adıyla anılır olmuştur. Arnavutlar kendilerine Alpan dedirtirler. Latinler bu yörelere “Patriya Alpanya” (Babalar diyarındaki Alp’liler anlamında) ve Yunanlılar “Patrite Arnavite” (yani Arnavut Babaları) demektedirler. Türkler daha çok Yunanca’dan exajere ederek “Arnavutluk” demişlerdir. Amerikan devletinin kuruluşu esnasında A.B.D.’nin kuzeyinde (kısmen dağlık bölgelerdir) yerleşen İtalyan ve Arnavut kökenli popülasyon bu bölgeye Albany adını vermişlerdir. Yörede ünlü bir Bektaşi Dergahı olan Michigan / Taylor Recep Baba Bektaşi Tekyesi mevcut olup oldukça mühim bir sayıda Bektaşi ihvan barındırmaktadır.
   
3. 
   Orhangazi döneminin Rumeli fütühatına iştirak etmiş olan komutan ve evliyalarına ait mufassal sayılabilecek isim ve lakap dökümü tarihçi merhum Zuhuri Danışman Beyin “Osmanlı İmparatorluk Tarihi” isimli eserinde mevcuttur. (Bkz. 2. cilt. 1956. shf. 135) Diğer yandan Cezbi Abdal vefat etmiş olan Yıldırım Han (1. Bayazıd) devrinde olmuş gibi göstererek kendi olay örgüsüne tarihi açıdan mantıklı bir senaryo bütünlüğü sağlamıştır.
   
4. 
   Metinde adı geçen Kızıldeli Çayı ile ilgili olarak Şemseddin Sami Bey Kamus isimli ünlü lügatında şu coğrafi bilgiyi tesbit etmiştir. “Edrene Vilayetinden bir nehirdir ki, Rodop şuabatından, Koca Yayla dağından nebe’an ile şimal-i şarkiyye ve sonra şarka doğru cereyan ederek Dimetoka’nın alt tarafından Meriç ırmağına dökülür.” Yukarıdaki metinde adı geçen Koca Yaylaya yöre köylüleri Arafat Yaylası ismi verirler.
   
5. 
   Mısır Kaygusuz Abdal Dergahının son resmi Postnişini olan Ahmed Sırrı Dedebaba (Vefat 1965) “Risalet-ül Ahmeddiyye isimli cönkünde Kaf-u Nün bahsiyle ilgili olarak aşağıdaki betimlemeyi izhar eylemiştir. Daha önce metinde geçen konumuzu pekiştirmek maksadıyla arz ediyorum: “Cenab-ı Hak’kı ne muayyen bir şeye tahsis veya teşbih veyahut ne de muayyen bir şeyden tenzih edebilirsiniz. Tahsis veya teşbih ederseniz “müşrik” veyahut tenzih ederseniz “münkir” olursunuz. Yani o her zaman ve her mekan ve her şeyle muttasıf olması hasebinden onu herhangi bir zaman veya herhangi bir mekan veya herhangi bir şeyle tarif edemezsiniz. Hulasat’ül Hulasa, o her şey ile beraber ve her şeyden gayrıdır. Yani onun noksan sıfatlardan münezzeh olması demek tüm sıfatlarla muttasıf olması demektir. Yani uykunun tarifi olmaz amma uykusuz da kalınmaz. Anladınız mı ey Evlad-ı Hüda. Yine Merhum Turgut Koca Baba aynı konuya şu şekilde yaklaşmaktadır. “Onun vacip durumuna Feyz-i Akdes, onun mümkün durumuna Feyz-i Mukaddes denilir. Kısaca Feyz-i mukaddes olan buğdaycı Adem değil Adem Safiullah’dır.” Kaygusuz Abdal Turgut Baba’nın nesren ifade ettiği mantığı manzumen şu şekilde dile getirmiştir.
   

“Şu Adem dedikleri el ayakla baş değil

Adem mana’ya derler suret ile kaş değil”

Bu meyanda fakir’de naçizane bir ariza sunar isem: O insanın tıpkısı değil, belki de aynısıdır, ve zaten Ayn’ül cem’de bu değil mi dost’lar...

6. 
   Metinde geçen Kızane Dergahı ve türbesi: Bulgaristan-Yunanistan sınır ekseninde Tirgovişta adıyla bilinen “Eski Cuma” kentindedir. Balım Sultan’ın annesi olan “Azize Maria” burada medfündur. Yöre Bektaşileri kendisine “Meryem Ana” derler. Ortodoks İsevilerce de ziyaret edilen bir mekan olup “Aya Maria” demektedir. Tekye bugün dahi korunaklıdır. Bu tekyenin bilinen son postnişini esasen Kürt kökenli İdris-i Bitlis-i soyundan gelen Adana eşrafından Hacı Hafız Babadır. (V. H. 1276-M. 1859) Kızane’nin türbesinin bu zat’ın döneminde onarım gördüğü bilinmektedir.
   
7. 
   Metin’de adı geçen Ballı Baba: Sarsem Ali Dedebaba’nın sürgünde bulunduğu Tetova’da M. 1527 yılında Halifelik verdiği önemli bir şahsiyettir. Türbesi ve Tekyesi Filibe ili Tatar-Pazarcığı mevkiindedir. Bal ile ilgili kerametleriyle ünlüdür. Mühim bir Bektaşi şairidir. Nefeslerinden bir kıt’ayı aşağıda arz ediyorum.
   

Hü Dost

Hiç bina gördünmü duvarı üçlü

Nice sırlar vardır sırlardan özlü

Cihan’da varmıdır Ballı’dan suçlu

Mümin vicdanında Hakk’ı bulmalı

8. 
   Haceti Baba Dergahı: Bugünün Makedonya sınırları içinde kalan Köprülü (Tetova Vales) kentindedir. Üsküp’ün güneyine düşen bir tepedeki önemli bir Bektaşi Tekyesidir. Bu dergah bazı kayıtlarda Hace Baba Tekyesi olarak da geçmektedir. Bilinen son postnişinlerinden birisi de Hacı Hasan Baba’dır. Kalkandelen’li (Tetova) olarak bilinse de aslen “Servi”li olan (Niğde “Nazenin” Dergahının son postnişinlerinden) Halife Mecdi Baba’nın (Bu zat bir süre Mora’da hizmet vermesi nedeniyle Mora’lı Mecdi Baba olarak da bilinir) Baba’lık icazeti verdiği ve ünlü Bektaşi Şairi Edib Harabi Baba’nın 1950 yılında Divanını yayınlayan İzmir’li Hüseyin Hüsnü Erdekut Babanın kısa bir dönem Haceti Baba Dergahı postnişinliğini de derühte ettiği bilinmektedir. Dergahın kurucusu Haceti Baba için yazılmış birçok nefes bulunmaktadır. Bunlardan Kul Geda Müsli’ye ait olanlardan tespit olunması açısından bir kıt’a arz ediyorum.
   

Hü Dost

Geda Kul’un sana geldi ey Şah’ım

Gönlümün sahibi Şems ile mah’ım

Her dem uğradığım gönül penahım

Daim kurbanıyım Hacet Baba’nın

Metin’de adı geçen bazı spesifik konulara ilişkin açıklamalara ise aşağıda özel notlar adı altında yer vermekteyiz.

Özel Notlar

1. 
   Ebusuud Efendi’nin Saru Saltuk ile ilgili Fetvası şu şekildedir.
   

“El cevap; Riyazaat ile kadid olmuş bir keşişdir” Mealen (İbadet ile vücudi zevkleri terk etmiş ve dinin şer’i kayıtlarından kurtulmuş bir manastır rahibi gibidir.) Ebusuud Efendinin bu tesbiti son derece yerinde olup, bu fetva’dan sonra Saru Saltuk muhtemel bir takibattan kurtulmuştur. Ebusuud Efendinin fetvasında Bektaşiliğe yergi değil tam tersine bir övgü söz konusudur. Hakikaten Bektaşi evliyaları kendilerini Allah ibadetlerine adamış ve din gibi aidiyetlerin dışına çıkabilmiş ve gerçek anlamda ıtlak mertebesi olan; “Enel Hak” namazını Macaristan’da bizzat kaldırmıştır.

2. 
   Merhum Bedri Noyan Dedebaba “Bektaşilik Alevilik Nedir” isimli eserinde Hacı Bektaş Veli Hazretlerinin vefatı sonrası Pirevi postnişinlik makamına sırası ile ilk olarak İdris Hoca’nın oğlu Yusuf Bali daha sonra onun oğlu Resul Bali daha sonra onun oğlu Yusuf Bali daha sonra Yusuf Bali’nin kardeşi Mürsel Bali ve daha sonra onun oğlu Balım Sultan’ın geçtiğini tesbit eylemiştir. Bu seneratif beyan tamamen spekülatif hayal mahsulü ve gerçek dışıdır. Tamamen hilaf-ı Hakikatdir. Bektaşilik mücerred bir sistem vaz eder. Kutbiyyet yasası gereği bel evladını değil yol evladını esas alır. Pirevi postnişinliğinin Hacı Bektaş Veli’den sonraki profili metin dede arz ettiğim vechiyle şu şekildedir.
   
   1. 
      Hacı Bektaş-ı Veli
      
   2. 
      Seyyid Ali Sultan (mürşidi Hacı Bektaş Veli)
      
   3. 
      Yağbali Sultan (Mürşidi Seyyid Ali Sultan)
      
   4. 
      Balım Sultan (Mürşidi Yağbali Sultan / Rumeli Bölgelerinde Balım Sultan’a yöresel dilde (retorikte) Hızır Bali denmesi nedeniyle çok karışıklıklar olmuştur.)
      
   5. 
      Sersem Ali Dedebaba (Balım Sultan’dan icazetli olup Dedebaba sıfatını kullanan ilk Bektaşi Kutbu’dur.)
      

Söz konusu bu zat’ların tümü de mücerred olup, başlarından herhangi bir evlilik geçmemiştir. Merhum Bedri Noyan Dedebaba’nın hiçbir vesaik ibraz etmeksizin öngördüğü bu gayr-i analitik, eklektik, pragmatik, opotunitik ve senaritif tez’e, Tasavvuf-u Itlak’a vakıf ve gelenekten gelen hiçbir Bektaşi Fukarasının katılması olası değildir. Diğer yandan dizayn ettiğimiz Pirevi Postnişinlik profili son derece somut belgelerle Djovica (Yakova) Dergahının son postnişini Kazım Bakali Sipaho Baba (V. 1983) tarafından tesbit edilmiş olup, Yakova Dergahının arşivlerinde aynen mevcuttur.