Şevki koca
Yüklə 1,17 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Makedonya’da Bir Erenler Ocağı
Bibliyografya
Cem Dergisi, Ocak-Şubat-Mart 2003 Makedonya’da Bir Erenler OcağıSersem Ali Baba (Tetova) DergahıŞevki KocaDeğerli okurlarım; bu yazımızda halen Makedonya’nın Tetova (Kalkandelen) kenti sınırları içinde bulunan yaklaşık dört yüz elli yıllık bir Bektaşi dergahının tarihsel gelişimini incelemek istiyoruz. Söz konusu dergah Tetova vilayetini sarmalayan Sıpkovıca (Şipska) dağlarının eteklerinde yer almaktadır. Dergaha, değişik dönemlerde; 1. Sersem Ali Baba dergahı, 2. Harabati Sultan dergahı, 3. Tetova dergahı, 4. Kalkandelen dergahı, 5. Zuhurat Baba dergahı... gibi isimler verilmiştir. Makedonya vakıf kayıtlarında Mahrem Baba Dergahı kaydı da bulunmaktadır. Dergahın ilk kurucusunun Sersem Ali Dedebaba olduğu bilinmektedir. Sersem Ali Baba, Kanüni Sultan Süleyman’ın zevcelerinden Mah-ı Devran Sultan’ın ağabeyidir. Tarihe kayıtlı olan ismi Server Paşa olup, Kanüni’nin Sadr-ı azam’larındandır. Enderün’da yetişmiş bir devşirmedir. Acemi oğlanlığı esnasında, Bektaşi tarikatına intisab etmiştir. Mürşidi, ünlü Balım Sultan’dır. Yaklaşan Kalender Çelebi isyanından haberdar olması nedeniyle (Kalender Çelebi, ünlü Bektaşi Azize’si Kadıncık Ana ve eşleri İdris Hoca Efendi’nin küçük torunlarıdır) bir siyaset adamı olarak zor durumda kalmış ve ayak divanına çıkarak Kanuni’den Sadrazam’lık görevinden azlini talep ederek, Hacı Bektaş Dergahı’na yerleşme izni istemesi üzerine; padişah kendisine: “Bundan böyle senin ismin Server değil, Sersem olsun der.” Bunun üzerine lakabı Sersem Ali Baba olarak anılmaya başlar. Hicri 927 yılında (M.1520) Hacı Bektaş ilçesi Pirevi postnişinliğine getirilen Ali Baba, Dedebaba sıfat tamlaması ile anılan ilk Bektaşi Kütbu olur. Bu arada Kalender Çelebi’nin hurüc-u alel Sultan etmesinden çekinen Kanuni Sultan Süleyman; Dedebaba ile içli, dışlı olan yeniçeri (Osmanlı kapıkulu askeri) üzerinde etkisini sürdürebilmek için, ikinci eşi ünlü entrikacı Hürrem Sultan’ın önerisi ile (Hürrem Sultan, Raksolan isimli bir Rus kızıdır. Kanuni üzerinde çok etkili olup, Mah-ı Devran Sultan’ı gözden düşürmüştür.) Sersem Ali Dedebaba’yı Bulgaristan, Yunanistan sınırları arasında yer alan, Vardar bölgesi, Yenice iline sürgüne yollar. Sersem Ali Baba bir süre sonra Yenice’den, Tetova’ya geçer ve burada bir Bektaşi Dergahı uyandırır. H. 933 (M. 1526) Bu dergahta kendisine aşağıda isimleri yazılı ünlü zatlar hizmet verir. Bunlar; Koyun Baba, Kızılca Baba, Yarar (Yaren) Baba, Ballı ve Harabati Sultan’dır. Bu azizlerden Koyun Baba; Tetova’nın Kicevo (Kırçova-Karacaova) köyünde, Yarar (Yaren) Baba; Tetova’nın Peroy (Purod) köyünde, Ballı Baba’da; Bulgaristan’ın Filibe ili Tatarpazarcığı yöresinde birer dergah uyarırlar ve halen Türbeleri bu bölgelerde Mahfüz’dur. Harabati Sultan ise, Sersem Ali Baba’nın yanında kalır. Bu arada M. 1527 yılında, Anadolu’da Kalender Çelebi isyanı oldukça kanlı bir şekilde bastırılır. Kalender Çelebi’nin kesik başı Hacı Bektaş Pirevi’ne getirilip, defnedilir. Bugün Balım Sultan Türbesi’nin sol yanında bulunan makam Kalender Çelebi’nindir. Bu tarihten sonra İstanbul’da veba salgını baş göstermesi üzerine, Kanuni bir şefaat arzusu ile Sersem Ali Dedebaba’yı yeniden Pirevi’nin başına oturtur. Hicri 957 (M. 1550) Sersem Ali Dedebaba (19) yıl “meşihat”te kalır. ve H. 977 (M. 1569) yılında Hakk’a yürür. Yerine dönemin yeniçeri teşkilatı 66’ncı Orta Babası, Ak Abdullah Baba Dedebaba seçilir. Tetova’daki Dergahta kalan Harabati Sultan, burada hizmete devam eder ve dergah yörede Harabati Sultan Tekyesi olarak ün kazanır. Harabati Sultan rivayete göre H. 1027 (1620) yılında Hakk’a irtihal eder ve dergah hazeresine sırlanır. Ancak nedendir bu tarihten sonra dergah ve kabir ortadan kaybolur. Daha sonraları alem-i mana’da Sersem Ali Baba’nın kandilinin Tetova’nın bir yöresinde yandığını gören Mahrem (Mahrep) Baba, Kupinik tepesinin Tekke köyü civarına gelerek, kayıp olan Harabati Sultan’ın kabrini bulur ve buraya küçük bir asitane inşa eder. Mahrem Baba’nın ve daha sonra arz edeceğim Tetova Beylerbeyi Rıza Paşa’nın kabirleri bu mahalde yanyana olup, her ikisine ortakmış izlenimi veren vefat tarihlerini ihtiva eden şahidede H. 1237 (1823) tarihi kayıtlıdır. Bu Dergah’ın önemli bir irşad merkezi olmasına neden olan zat ise, dönemin ünlü Tetova Valisi Recep Paşa’dır. Beylerbeyi Rıza Paşa’nın çağdaşıdır. Recep Paşa’nın Kalkandelen’li Sadık Baba’nın rehberliğinde (vefat H. 1203), Hacı Hasan Baba’dan (vefat 1204) Bektaşi intisabı gördüğü, vakfiyelerde kayıtlıdır. Recep Paşa’nın atalarının Kosova’nın fethinde gösterdiği yararlılıklardan dolayı Osmanlı’dan Tımar aldığı bilinmektedir. Gördüğü bir keramet üzerine bu dergaha Şipska Dağı eteklerinden elli hektarlık bir arazi vakfeder ve Dergahı oldukça modern şekilde yeniden inşaa eder. Bugün Makedonya mahkemelerince tescil edilmiş olan Vakfi’yede H. 1214 (M.1799) tarihi görülmektedir. Dergah’ta efsanevi Harabati Sultan adına, Mahrem Baba tarafından keşif ve zuhur ile bulunmuş bölgeye hala ziyaret edilen bir merkad, türbe yapılmıştır. Yine dergah bahçesi içine Mahrem Baba’nın talebi üzerine, Rıza Paşa tarafından Sersem Ali Baba’nın anısına bir merkad, türbe daha inşaa edilmiştir. Bugün, Harabati Sultan’ın olduğu bölgeye; aşağı dergah, Sersem Ali Baba’nın olduğu bölgeye; yukarı dergah denilmektedir. Esasen Sersem Ali Baba’nın gerçek kabri, Hacı Bektaş’ta Pirevindedir. Kırklar meydanının solunda olup şahidesinde kitabe şu şekildedir.
Yüklə 1,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|