Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

7.4. Guruhning umumiy maqsadlari
M a’lumki, shaxsning hulq-atvori uning o ‘z ehtiyojlarini 
qondirish m aqsadida vaziyatni o ‘zgartirishga qaratilgan 
harakatidir. Xulq-atvoming maqsadi vaziyatni o ‘zgartirishdir. 
Maqsadga erishilmasa va vaziyatni o ‘zgartirishga muvaffaq 
bo ‘linmasa, yangi xatti-harakatlarga olib keluvchi yangi holat 
boshlanadi.
Shunday qilib, o ‘zaro bog‘liqlik va o ‘zaro yordam guruh 
rivojining boshlang‘ich nuqtasi b o ‘ladi. Bu jarayon quyi­
dagilami izohlab beradi:
• shaxsining guruhga mansubligi, guruhning jozibadorligi 
va guruhga a ’zolik;
• norasmiy guruhlaming paydo bo‘lishi;
• guruhda rollaming vujudga kelishi (ayrim shaxslar gu­
ruh ehtiyojlariga boshqalarga nisbatan ko‘proq mos keladilar 
va guruhda vaziyatning yaxshilanishiga im kon beradilar. 
Masalan, guruhda xushchaqchaq kishi, komandaning jonidili, 
g‘oyalar tashuvchi kishi va h.k.lar bo‘lsa shunday bo ‘ladi).
Shunday qilib, aytish mumkinki, guruh — bu kishilaming 
o ‘zaro harakati natijasida vujudga keladigan majmuidir. Bu 
kishilar o ‘zaro har kimning keskin holatini kamaytirib, har 
kimga o ‘z maqsadlariga erishish imkonini beradilar. Ammo 
bular korxonada muayyan vazifalarni hal qilish uchun tashkil 
etiladigan rasmiy guruhlaming ishida samaraga erishish uchun 
yetarli bo ‘lmaydi.
1 1 - 3 0
161

---

Bizningcha, quyidagi ta ’rif ancha foydaliroq b o iis h i 
mumkin: guruh — bu o ‘zlarini ayrim umumiy maqsadlarga 
ega b o ig an guruh deb qabul qiladigan kishilaming har qanday 
yig‘indisidir.
G uruhning maqsadi — o ‘zaro harakatlar induktoridir. 
Kuzatishlar va eksperimentlaming quyidagi natijasi muhim: 
guruhda bir kishining taklif qilgan maqsadi boshqalarga ta ’sir 
qiladi. Ana shu maqsad mavjud b o ig an d a boshqalar talab 
qilingan yo‘nalishda harakat qilishga majbur boiishidir. Taklif 
etilgan maqsadning induktiv kuchi guruhning o ‘z a ’zolariga 
yoqish — yoqmasligiga bogiiq. Shaxs mazkur guruhga o ‘z 
ehtiyojlarini yoki muddaolarini qondirish uchun kiradi.
Tashkilotdagi guruhlarga xizm at qiladigan m aqsadlar 
xilma-xil b o iis h i m umkin: ishni taqsim lash, boshqaruvni 
amalga oshirish, m uam m olam i hal qilish va qarorlar qabul 
qilish; ishni nazorat qilish m as’uliyatini oshirish. Ayrim gu­
ruhlar boshqa unchalik rasmiy b oim agan vazifalami bajarish 
uchun ham vujudga kelishi mumkin.