Shaxs va jamiyat

vi bob. Jamiyat va sivilizatsiya
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

154
11. bobur shaxsi va faoliyatining jahoniy maqomi.
12. ma’rifatparvarlikning sivilizatsiyaviy maqomi.
13. milliy davlatchilikni tiklash – sivilizatsiyaviy vazifa.
14. mustamlakachilikning antitsivilizatorlik oqibatlari.
15. markscha-lenincha dunyoqarashning sivilizatsiyaviy 
yaroqsizligi.
Tavsiya etilayotgan adabiyotlar:
1. islom karimov. «donishmand xalqimizning mustahkam iroda-
siga ishonaman». «Fidokor» gazetasi muxbiri savollariga be-
rilgan javoblar. t., «O‘zbekiston», 2000.
2. islom karimov. «turkiston – umumiy uyimiz». t., «O‘zbe-
kiston», 1999.
3. «qur’oni karim». t., «Cho‘lpon», 1992.
4. amir temur. «temur tuzuklari». t., g‘afur g‘ulom nomidagi 
adabiyot va san’at nashriyoti, 1991.
5. «ma’naviyat yulduzlari». t., 2000.
6. F. sulaymonova. «sharq va g‘arb». t., 1997.
7. «Falsafa». darslik. matbua ahmedova tahriri ostida. t., 2006.
uchinchi bo‘lim. Sivilizatsiyalar – ijtimoiy-madaniy jarayon
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

155
vii B o B. muSTAqil o‘zBEKiSTonninG 
iJTimoiY-mAdAniY TAvSiFi*
30-§. Sivilizatsiyaning Sharq-markaziy 
osiyo lokal tipi
Oldinroq aytilganidek, «sharq» tushunchasi yer shari quruqlik 
qismining Osiyo qit’asi va afrika qit’asining shimolini qamragan 
ko‘p qirrali voqelikni ifodalaydi. bu markaziy Osiyoni ham qam-
ragan katta hududda bir-ikkitalarini hisobga olmaganda insoniyat 
boshidan kechirgan asosiy sivilizatsiyalar mavjud bo‘lgan, hozirgi 
dunyoviy miqyosda tarqalgan dinlar kelib chiqqan. islom dini va 
sivilizatsiyasi ta’siri hozirda ham ahamiyatini yo‘qotmagan va, hatto, 
ba’zi g‘arblik mutaxassislar fikricha, yangi uyg‘onish davriga ham 
kirgan.
bu mintaqa hududiy yopiq tizim sifatida 
tabiiy sharoitlariga ko‘ra eng baland 
tog‘lar, ular orasidagi subtropik vodiylar, 
katta daryolar atrofida ulanib ketgan 
katta-katta vohalar va sayyora miqyosida 
ajralib turadigan sahrolardan iborat.
bular, o‘z navbatida, tarixiy-etnik, savdo-iqtisodiy va ma’naviy 
yaxlitlikni ifodalashi tabiiydir. «O‘rta Osiyo hududida, – deydi
i. karimov, – aholi azaldan vodiylarda, katta suv manbalari – daryo va 
anhorlar bo‘yida yashab keladi. Atrofi cho‘l va sahrolar bilan o‘ralgan, 
tabiati, iqlimi g‘oyat murakkab bo‘lgan mintaqa sharoitining o‘zi ana 
shu elat va millatlarning ming yillar davomida bir-biriga moslashib, 
yaqin yelkadosh bo‘lib, bir-birining og‘irini yengil qilib yasha-
shini taqozo etgan»
1
. bu yerda qadimdan yashab kelayotgan turkiy 
xalqlarni sovet davrida bir-biridan ajratishga qanchalik urinilmasin, 
baribir ularga xos umumiyliklar saqlanib qolavergan. ana shu mintaqa 
markazining, uning asosiy madaniy qismini tashkil etgan O‘zbekiston 
uch ming yillik tarixga borib taqaladigan davlatchiligini 140 yilcha 
* ushbu bob falsafa fanlari doktori, professor i. saifnazarov tomonidan 
yozilgan.
1
islom karimov. «yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch». t., 
«ma’naviyat», 2008, 9-bet.