Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
si vsus in re magni momenti sit, aut nullum: nam vsus talis contra voluntatem domini, est peccatum mortale absolutè loquendo, nec Depositarius speciale ius ad illum habet, cùm res deposita alte- rius sit, neque ipse dominium proprietatis, aut vtile habet. Quod si proptereà mortale peccatum esse negatur, quia nullâ violentiâ à domino res aufertur, & ex vsu nullum patitur detrimentum, ex eo fit nullum esse peccatum: si enim tale esset, ideò certè, quia contra voluntatem illius non est; aliàs esset peccatum mortale: vel quia licet contra illum sit; est tamen irrationabilis talis voluntas; quando autem talis est, nullum est peccatum de illâ non curare. Quod aliunde ostendi potest, ex eo scilicet, quòd ea, quæ functionem acci- piunt, cùm in depositum traduntur, non debent eadem numero reddi, & ita dominium earum, in depositarium transit, & consequenter vsus est licitus, iuxta ea quæ adducit P. Oñate Tom. 2. Disp. 54. n. 15. 4. Addi potest limitatio quando non vsus esset noxius deponenti, vt si deposita putre- scerent, aut serui otiosi penitus manerent. Quo euentu non solùm licet, sed obligatio est procu- randi ne damna dicta sequantur; si quid autem in eo specialis laboris abhibitum, compensatio est debita facienda. positarios Indicos non posse depositorum vsu ditescere generaliter loquendo; si autem deposi- tum pecuniæ sit, & non clausa, aut obsignata, cùm functionem accipiat, lucrari per eam possunt iuxta nuper dicta; reddenda tamen illa eiusdem omnino valoris, & perfectionis, vel quod inter- est compensandum: non tamen si non reddatur, lucrum ex ea factum cedit deponenti, quia vsus fuit veri domini: & vt non talis esset, fuit fructus industriæ, vt aliàs dictũ est de Regiis officialibus, & Prætoribus aliisq́ue. Quod videtur extenden- dum ad pecuniam, etiam si clausa, & obsignata tradatur: quâ erit vti illicitum, sed non restituen- dum lucrum, si nullum inde damnum emergat lucro compensandum. Et consequenter idem dicendum de rebus aliis fungibilibus; si enim per eas negotietur, lucrum negotiationis acquiret, etiamsi lex aliqua sit negotiationem prohibens, iuxta dicta etiam, cùm de præfatis ageremus. Videatur P. Molina suprà. Circa iumenta autem vsus non licet, & est obligationi compensationis obnoxius, si ex labore detrimentũ alicuius consi- derationis accipiant, vt ordinariè contingit, dum onera subire coguntur, aut modis aliis laborare. Id quod circa seruos non ita videtur faciendum; quia iumenta securè, & cum vtilitate domini in pascuis, aut stabulis relinquuntur; cùm tamen serui non debeant otiosi relinqui. Laborent ergo quia & manducant, & de aliis ad vitam neces- sariis à Depositario prouidetur, & vt scrupuli cessent, labor sit mercedi respondens, & merces labori, vt scilicet maior non sit, quàm sit illius<-P> @@0@ @@1@ autem labor multò esse maior soleat, quàm qui solo possit victu compensari; quandoquidem vix quarta pars pretij soleat victui laborantium re- spondere: satis ex eo apparet depositarios ad superabundantium pretij reddendam obligari. Pro quo est Lex 1. §. Si quis. D. Depositi. vbi sic dicitur: Si quis seruum custodiendum coruerit fortè in pristinum; siquidem merces interuenerit, custodiæ puto esse actionem aduersus pristinarium ex conducto. Vbi id Doctores tradunt, & exornant, & colligi- tur ex doctrina generali eorum, dum docent in his, quæ habent vsumfructum, vt equus, vestis, &c. debere depositarium restituere valorem talis vsus, si contra Domini voluntatem vtatur: illud enim & cætera seruos manifestè complectitur. Adducit autem pro eâ Bonacina suprà, Doctores plures, dicens illos ita docere cum S. Thoma 2. 2. q. 63.
non sit. Articulo autem sexto, quæst. 62. in quâ de restitutione agit, & depositarij mentionem inse- rit, de quâ num. 34. nec verbum quidem de rebus habentibus vsumfructum; sed in re clarâ non est cur diutiùs hæreamus; sicut neque circa alia, quæ vt dixi, communia sunt, vt non sit opus pro In- diis plus aliquid contulisse. uitatis numeratur, de quo iam dictum Titulo 4. Cap. 19. §. 1. dum de Algua- cello maiori Prætoriali dicta ibidem ad Vrba- num sunt etiam referenda in iis, quæ ferè com- munia sunt. Illud tamen hoc loco opertet ad- iecisse, in Indiis faciliùs solere maiores Algua- cellos à ciuitatibus abesse, & alios suo loco relin- quere, in quo id agendum, quod Regiis est ordi- nationibus constitutum, circa eorum approbatio- nem. Quæ licet id sit, si illi officio desint, & eorum incuria, aut lucri auiditate, alioue huma- no respectu, quidquam circa carceratos accidat, ex quo damnum alicui sequatur, ab iisdem resti- tutione factâ compensandum. Approbatio enim non suffragatur: vt liber ille ab eâ obligatione remaneat, quando damnum nequit à substituto exigi, non habente vnde reddat: non enim debet approbatio plus prodesse ipsi damnificanti sub- stituto, quàm eidem substituenti prodesset, si damnum simile eo præsente, & cooperante con- tingeret. Suâ ergo culpâ damnum accidit, qui ineptum substituit; quod si approbatio extitit, qui approbarunt sunt ab eodem decepti, licèt forsan bona fide processit, & ita electio in eius debet caput retorqueri: & quod ad forum exter- num attinet, ita quidem fiet, & debet fieri, quan- do tertij damnum extat: si autem bona fides ex- titit, poterit doctrina adducta capite præcedenti se tueri: quia scilicet grauis culpa abfuit: non erit bona fides, quando de sufficientiâ substituti dubitauit; quia dubium bonam fidem excludit; cùm de inchoanda possessione agitur, iuxta ea, quæ adducit P. Lessius Lib. 2. Cap. 6. num. 10. cùm aliis ita communiter pro certo statuentibus; &<-P>@@
tuentes, de substituentium sufficientiâ plenam notitiam non habent, sed priuato aliquo respectu ad electiones huiusmodi permouentur. bium hoc commune sit, sed occasione casus con- tingentis discutiendum) quid faciendum quando maior Alguacellus est notabiliter impeditus, ita vt ad ea, quæ muneris sui sunt, & hominem exi- gunt expeditum, diu noctuque valentem, ad ea quæ occurrunt, aut occurrere possunt prom- ptum ministerium exhibere. Ad quod quidem dicendum videtur dubio procul talem debere a- lium substituere, qui satisfacere officio possit: vel si hoc ipse renuat, supremus magistratus id præ- stare poterit competenti salario, ex iis, quæ ad proprietarium spectant, designato. Licèt enim Regio Ministro non seruienti ob infirmitatem integrum debeatur salarium iuxta Regias ordi- nationes, neque ad eum spectet substitutum assi- gnare; id quidem in illis singulare est, quia sic legi dispositum, & talium officiorum prouisiones ad Regem penitus spectant: quod secus accidit in prædictis, qui seruire per substitutos possunt, & stipendium ab exerciti officij, & variis eius functionibus vendicant, quasi quotidianas distri- butiones. Itaque tenentur seruire, & non ser- uiunt, quorum tamen seruitium est necessarium Reipublicæ; ergo debent, cùm possint, supplere defectum. Aut ergo quærant gratis pro amicitiâ facientem officij honore contentum, aut si non inueniant qui velit seruire gratis, raræ enim sunt istæ aues in terris, cùm alia emolumenta par- tiantur. Et in auditoribus Regiis, aliisque maio- ribus Officialibus alia est ratio præter dictas, vt cum illis agi benignè debeat, quia scilicet quando ægrotat vnus; alij sunt qui eorum supplere mini- sterium possint, quòd secus euenit in iis, qui sin- gulares sunt, etsi eorum ministerium desit, eo sit Respublica penitus caritura. Vnde & similiter est de Prætoribus dicendum, qui si impediti sint, locum tenentes debent designare, & cum eis emolumenta dispartire. Pro quo videri potest P. Fragosus Tom. 1. Pag. 420. num. 61. vers. Excusa- tur: vbi ex grauibus scriptoribus firmat impe- ditum eatenus non priuari salario, aut etiam offi- cio, quatenus seruire potest per substitutum à se designatum. Quamuis de Regiis Auditoribus alia sit ratio, de quibus ibidem. tor, qui scilicet pro ciuitate stet, si forsan contra illam Senatores aliquid moliantur, & vt ea, quæ vtilia illi esse vtcumque possunt in Capitulo pro- ponat, & apud omnes qui iuuare ad id possunt; quia superiorem gubernationem exercent, nego- tia prosequatur. In quo quidem graue potest per iniuriam peccatum irrepere: dum officium tale perfunctoriè geritur, & cùm multa occur- rant, pro quibus solicitudo desideratur, nihil de illis curatur. In quo etiam pestis auaritiæ se po- test ingerere: si ob interesse aliquod, aut omis- sionis, aut commissionis peccatum admittatur; & obligationem Procuratoris esse sub mortali, & ex iustitiâ commutatiua, ita vt non possit à pro- secutione desistere, communis sententia firmat: cuius violatio obligationem restitutionis inducit. Pro quo textus, & Auctores adducit P. Oñate<-P> @@0@ @@1@ cis Procuratoribus seriò, & frequenter inculcan- dum, in quibus, quæ ad commune bonum spe- ctant somniculosè tractantur; & quidem cùm in Procuratore ad caussam specialem alicuius priua- ti constituto, obligatio præfata militet, inde licet coniicere quanta sit illa, quæ in Procurato- re residet, ad totius ciuitatis vtilitatem designato, & quamuis stipendium non habeat speciale, non ideò cessat obligatio, quandoquidem sic cum ciuitate contraxit, & in eo etiam casu obligationẽ dictam esse probant adducta à P. Oñate, suprà. cùm aliàs dici possit Procuratorem talem non carere emolumentis, habet enim honorificam se- dem, & immunitates alias; cùm etiam ciuis sit de communi vtilitate participat, quam pro commu- ni solicitat; ex iustitia ergo, & cum obligatione restitutionis ad officij implementum obligatur. vrbani, circa cuius electionem peccari grauiter potest, dum minùs sufficiens eligitur ob priua- tum aliquem respectum, quia scilicet vir nobilis; cùm tamen talis sit, vt nullus eum ex ciuibus ad caussam momenti alicuius eligeret defensorem. Huic certè salarium soluitur, quod peritissimo redderetur; in quo manifesta est iniustitia cum restitutionis obligatione; quandoquidem sala- rium non à Capitularibus ex suis facultatibus soluitur, sed ex bonis ciuitatis. Quòd si contin- gat negotium magni momenti, alius aduocatus quærendus, cui & salarium tribuendum; ex qui- bus constat ciuitati detrimentum non leue com- parari. Aduocatus ergo quicumque ille sit iura ciuitatis ita tueri debet, vt non desistat ab eâ curâ vitandi laboris caussâ. Et dicens in casus contin- gentia aliquid non esse probabile, aut licet pro- babile sit, parum tamen probabilitatis habere, vt nequeat victoria in lite sperari: cùm tamen sint certę expensæ faciendæ. Hæc namque siue non sint, satis liquet quàm sint contraria iustitiæ, & quale onus restitutionis inducant. Possunt au- tem vera putari, quia libri non consulti, in quo similis est conscientiæ clauus. Quòd si post adhi- bitum studium aliquid probabile appareat licet minùs probabile quàm oppositum, id ita Capi- tulo proponendum; eius autem erit decernere an intentanda lis sit, audito Aduocati consilio, qui & ad illud post libros, conscientiæ sincera di- ctamina consultabit. Non debet autem ex eo quòd ius ciuitatis minùs probabile sit, illud acsi nullum esset prætermitti; quia id quod minùs probabile Aduocato videtur, poterit forsan à iu- dice probabilius iudicari, & ita pluribus adductis tenet P. Fragosus. Tomo 1. pag. 728. num. 262. pro quo etiam & Diana Parte 2. Tract. 13. Reso-
10. & Cardinalis Lugo disp. 41. num. 8. Nec de Aduocato plura, pro quo alia dedimus Titulo 4.
<-P>co, qui à Capitulo nomen adsciscit, & dicitur scribanus Capituli, atque inter alios per honori- ficum officium, qui publici, Regales, aut de nu- mero dicuntur, vnde & magno emi pretio solet: & de eorum obligationibus, quatenus scribanij sunt, videri specialiter potest P. Fragosus suprà Disput. 13. lib. 4. §. 11. vbi multa congerit, & de eorum peccatis præsertim agit. num. 286. & seqq. videantur etiam dicta à nobis Titulo 4. n. 404. & seqq. & de capitulari specialiùs loquendo, pec- cat ille, si vocatus vt Capitulo adsit, & acta con- scribat, ire renuat priuatis commodis impeditus: & peccatum quidem graue est, quia in re mo- menti magni suo deest officio. Quòd si sciat ni- hil, quod momenti sit alicuius, in Capitulo tra- ctandum, & ire detrectet, non videtur grauiter peccare, quia ex eo nullum bono publico sequi- tur detrimentum. Obedientia autem illa non est talis, vt sub præcepto Capitulares iubere censean- tur. Quòd si sub pœnâ præstiti iuberetur, adesse, videndum, an iuramentum ad id se extendat, vt videtur extendi, cùm de exequendo fideliter of- ficio sit. Hæc enim pars officij est, Capitulis sci- licet adesse; licet aliàs obligatio non videatur a- deò rigerosa, quia sicut secluso iuramento, non est obligatio grauis, cùm res tractanda parui mo- menti est, ita & iuramento posito, quòd vt sæpiùs dictum, intelligendum est præstari iuxta præce- dentem obligationem, vt scilicet grauem, grauio- rem reddat, non autem vt ex leui grauem. Præ- terquam quòd iuramentum videtur se extendere ad omnia prædicta, sed ad fidelitatem, vt nihil falsum suo testimonio firment; & ad stipendium, vt nihil vltra taxam admittant. Si autem res ma- gni momenti sit, & ex absentiâ scribanij non con- cludatur id, cuius defectu damnum aliquod sub- sequatur, ad restitutionem teneri, iuxta receptissi- ma principia est; de quibus à nobis dictum variis in locis. Videātur specialiter P. Gaspar Hurtadus Disp. & diffic. vltima de iustitia §. Circa fidelitatem. P. Fragosus suprà. n. 275. Nec plura de illis, si- cut neque de aliis nouiter inuentis officiis, de qui- bus num. 26. circa quorum obligationes, & alio- rum nouiter creandorum, iuxta dicta philoso- phandum est; vix enim aliquid ita implicatum occurret, vt vel ad conscientiæ obligationem non spectet ob legis circa illud positionem, & tunc rei grauitas perpendenda est, & inconuenientia ex transgressione, vel propter restitutionem ex damno dato, aut titulo alio pro quo multa sunt à nobis non leui discussione proposita. Quæ er- go ad vnum ex dictis officium spectant, ad alia transferenda, & in mitiorem partem ita inclinan- dum, vt præcipui Theologiæ duces propter v- nius, aut alterius summistæ nouum inuentum mi- nimè deserantur. In quo certè magni nostris his temporibus notantur excessus, quos oporteret censoriâ virgâ supremorum in hac materia Iudi- cum cohiberi. De quo aliàs, vt iam ad alia. @@0@ @@1@ AD INDICOS CONTRACTVS SPECTANTIBVS. præcipua, præcipuæ pro- xima portio sunt, de iis lo- quendo, quæ ad ciuilem statum pertinent: quia cùm plurima ex Hispaniâ in Indias, & non pauca ex Indiis in Hispaniam transuehantur, in hoc commercialis vitæ genere, & validissimo & ne- cessario, multæ hominum myriades occupantur. Quando etiam intra regna ipsa Indiarum, quæ est earum opulentia, vt diuitias parent, multi nun- dinationum auidi reperiuntur. Hinc factum vt mercatura nobilitati non officiat, nisi quando in tabernis, quas Teendos dicimus, actu personaliter exercetur. Quod est conforme L. Nequis C. de dignit. liber. lib. 12. & iuribus aliis. De quo Tira- quellus de Nobilitate. Cap. 27. num. 7. & seqq. & Cap. 33. num. 19. & fusiùs Cap. 10. per totum; & alij, quos adducit D. Solorzanus. Lib. 4. Cap. 1. num. 10. & in Politicâ Lib. 5. Cap. 1. Col. 1. & Hæ- uia in labyrintho Cap. 1. num. 28. Vnde videmus multos ex præcipuis mercatoribus Equestrium Ordinum insignibus decoratos, sancti scilicet Ia- cobi, Calatrabæ & Alcantaræ, quibus maior Hi- spaniæ nobilitas gloriatur. Quia verò quæ ad contractus speciales spectant, meliùs ipsi quàm ordinarij Iudices norunt, optimo rerum nostro- rum consilio speciale ex ipsis Tribunal erectum caussis huiusmodi decidendis, in quo vnus præsi- det Prior, & Consules duo, qui annuatim eligun- tur. Habent autem primam tantùm instantiam, nam ab illis ad Regium Auditorem pro eo desi- gnatum appellatur, de quo diximus Titulo 4. num. 92. & de cuius erectione & authoritate necessa- riâ ad illud, videndus Ioannes de Heuia in Citato labyrintho contractuum lib. 2. Cap. 15. circa illorum ergo obligationes, & contractuum quorumdam genera in Indiis peculiarium oportet inquiramus. Pro quo sit latu debeat obseruari. dum est ex æquo, & bono, & vt dictat ratio naturalis; sic autem multoties eue- niet vt contra leges scriptas iudicetur, quæ qui- dem contrariæ rationi naturali non sunt, & fal- luntur sæpe homines aliter iudicando. Si autem secundùm leges scriptas, earum sunt Mercatores ignari, & congruentius esset ab ordinariis iudici- bus ista tractari. Licet autem Assessorem habeant litteratum, non videtur fieri satis, quia id ipsum<-P>@@ <-P>indicat à litteratis iudicibus meliùs caussas huius- modi terminandas, cùm tandem non Assessoris sit iudicium, sed eorum, qui de legum intelli- gentiâ parum sciunt. Accedit multa apud eos impunè manifestari, quæ coram ordinariis Iudi- cibus non possent, quia contraria legibus sunt, in quibus contractari non posse iubet L. 3. Tit. 24. lib. 5. nouæ compilat. quæ extra registrum ex- portata, & sic alia, quia sic illi contrahunt, & in eo possunt controuersiæ commerciales excitari. Quæ quidem non videntur quomodò possint ap- tâ ratione componi. Nihilominùs mo potuit iure fundari. Probatur ratione iam dictâ de experientia Mercatorum circa ea, quæ ipsi tractant, quandoquidem vnicuique suâ in arte credendum est vt dictum à nobis suprà, & præ- tereà, quia commercium non debet pro rogatio- ne litium impediri: cùm sit illud valde Reipu- blicæ necessarium: id autem ita contingeret, si omnes circa ipsum lites ad ordinaria tribunalia essent deferendæ, in quibus omnes iuris solemni- tates, & subtilitates adhibentur; cùm tamen in consulatu procedi debeat breuiter & summariè, ve- ritate inspectâ & bonâ fide seruatâ, vt illius ordina- tiones statuunt, & pro quibus bene Heuia suprà Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|