Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
tertium quia lex talis non est, etsi aliqua esse di- catur ex ciuilibus, vt L. 2. §. Non vtique, & L. 4. π. de eo, quod certo loco. eam non obligare in con- scientia probabiliter dici potest, iuxta dicta Titulo
est, nequeat grauamen improportionatum im- poni, & mortali tantum reatui correspondens, & ita de legibus istis sentit Cardinalis Lugo Disput. 18. num. 28. qui numer. 35. Dianæ, & aliorum sententiam complectitur. communi doctrinâ, de quâ etiam citatus Cardi- nalis ibidem num. 158. circa euictionem, quan- do res aliena vendita est; si enim quis sciens esse alienam vendidit, tenetur in conscientia ad interesse, & damna emptori, & rem ipsam tra- dere vero domino post redditum pretium em- ptori. Si autem ignorans vendidit, cognitâ veri- tate, tenetur quidem reddere pretium emptori, non tamen ad interesse, vel damna. Est autem si- mile in casu nostro, dum quis vendit quod suum reuerà non est, quia neque reuera est aut erit, & ita ad damna, & interesse non tenetur, sed ad pretij accepti redditionem. qua pluribus citatis, Bonacina de Contractibus Disput. 3. Quæst. 1. Puncto 6. num. 21. dicunt e- nim, quòd quando res aliena perit casu fortuito,<-P>@@ <-P>accipiens non tenetur ad restitutionem, siue rem acceperit in sui, siue alterius contrahentis, siue in vtriusque vtilitatem, excepto tamen pacto, culpâ, & morâ: atqui in casu, de quo loquimur, simile quid est, quia vel casu fortuito metalli ex- tractio non fuit, aut fortuito simili, dum id, quod verosimiliter sperabatur iuxta ordinarium rerum cursum, suâ est expectatione frustratum: ergo si- militer dici potest nō esse obligationem ad dam- na, & interesse, sed ad pretij solutionem. communi conformem proponit, & complectitur P. Molina Disp. 368. vers. Tertia conclusio. Vbi ait quòd si emptor pretium tradat, & venditor in morâ sit tradendi rem venditam, tenetur ad om- ne interesse intrinsecum rei illius. Vt si tempore, quo res erat tradenda, plus valuit, & posteà vel deterior est facta, vel decreuit in pretio; non ve- rò ad interesse extrinsecum, quale est lucrum ces- sans, aut damnum per accidens, vt si mancipium fame periit. Tunc sic. In casu nostro res traden- da nullum habuit interesse intrinsecum, quia non enti nullæ sunt proprietates; ergo ratione illius nihil debetur, & aliunde nihil etiam est debitum ratione lucri cessantis, aut damni emergentis: red- ditione igitur accepti pretij res videtur absoluta. trarium tenet, quia vt ait P. Lessius Lib. 2. Cap. 16. num. 33. contractus tacito consensu videntur sic intelligendi, vt videlicet post terminum tenearis soluere, vel damna emergentia compensare; nisi fortè interim in grauem necessitatem incideris &c. Pro quo & Cap. 20. num. 69. ait, quòd quan- do in contractibus constituitur terminus solutio- nis, vel rei exhibendæ; initur tacitum pactum, vt non soluens teneatur ad interesse, defectu so- lutionis obueniens, iuxta leges citatas num. 61.
excipit, quando impotentia est inculpabilis, non tamen ob detrimentum graue rei familiaris. Vn- de mirum est à Diana pro sua sententia citari quem ad vnguem sequitur Trullench Lib. 7. Cap. 19. Dub. 8. ex eodem principio id tenet P. Mo- lina Disput. 315. num. 2. quoniam eo ipso quòd terminus solutioni præfigitur, tacitè, ac virtute censetur interuenire pactum, quòd debitor tenea- tur ad interesse; si non soluat. Iam enim tunc qui dedit, inuoluntariè illo priuatur. Eum cum aliis sequitur P. Oñate Disp. 107. n. 17. & 18. P. Sa V. Mora n. 2. pro eodem videtur stare, quatenus firmat sententiam istam vsu Mercatorum recep- tam. Si ergo recepta vsu, pactum videtur tacitum intercedere, & quòd in nostro casu recepta sit, vsu est etiam manifestum: soluunt enim qui possunt, cùm tamen ad id per iudices non compellantur quia caussæ istæ lucem tribunalium reformidant. Et vsum quidem talem, ac tacitum pactum, con- uenienter illi inducere potuerunt, quia probatio moræ inculpabilis est sæpè difficilis, & in eo cau- sa communis agitur: sicut enim quis ad interesse compellitur, potest & ille debitores suos com- pellere. Et in casu nostro licet facilè probari pos- sit metallum sufficiens defuisse; potest tamen e- mere ab aliis, & sic emptori satisfacere, vnde non est ad casus impotentiæ, velut ad tribunal supe- rius prouocandum. @@0@ @@1@ graue detrimentum, quod ad impotentiam redu- citur, existimet debitorem excusari à reddendo debito; addit tamen creditorem sine peccato pos- se eumdem vrgere, vsque ad executionem facien- dam, & venditionem bonorum sub hastâ, in quo venditionis genere grauia debitoribus de- trimenta congeruntur. Cùm ergo executione vtentes non peccent; signum est sic inter Merca- tores in vsu haberi, vt excusationes inculpabilis moræ non admittantur; etiam quando adeò ri- gido medio solutio est debitorum vrgenda. Quia scilicet in eo communis caussa vertitur, dum qui executione vexantur, debitores etiam suos pos- sunt executione vexare. In casu autem impoten- tiæ non est mirum, si obligatio in conscientiæ fo- ro non sit. Quod secus accidit in eo, de quo agi- mus, in quo impotentia non est, licet grauamen aliquod adsit: vnde satis est rationi conforme Mercatores eo modo contrahere, & ita obliga- tionem iustitiæ ex non adimpletione resultare. Est ergo vtrumque probabile, & de Hydrargyro satis. In fine addendum quod post hæc scripta comperi, custodiæ Minarum præpositos metal- lum occultè extrahere, & vt possunt vendere: quod aliqui ex eo iustificant, quia tacitus con- sensus Minerariorum est, ex quo omnis cessat difficultas. Vnde consulendus vsus. Quòd si in bona fide sint, nihil mouendum, quia succedet alia, & cum eâ peccatorum copia. Vide Titul. 1. num. 124. assignatos. quædam occurrunt, & de iis præ- sertim qui in Minerâ sat celebri ar- genti viui laborant, post contractus circa illud operæ pretium erit discussionem istam subiicia- mus: solet namque circa Indos, qui ex diuersis Prouinciis ad metalla effodienda designati sunt, contractus talis exerceri, vt ij quibus illi dantur, non Indos, sed pecuniam pro eisdem accipiant, & certum stat vt non pretium habent, iuxta Pro- uinciarum distantiam: ita vt pro quolibet capite quinquaginta argenti pondera, siue octiregales quandoque accipiant, pro bimestri, & multoties ampliùs; & plerumque accidere, vt personaliter euntes prohibeantur, & deterreantur, effregen- turque; testis est D. Escalona in Gazophylaico Libr. 1. pag. 45. vt sit occasio mittendi iudicem à Gubernatore, qui per Prætores Prouinciarum faciat eos, qui ex assignatis desunt, pecuniâ com- pensari, iuxta taxationem dictam, aut fortè ma- iorem. vt nequeat contractus talis in quæstionem reuo- cari. Id quod Philippus Tertius Rex noster suo Regio rescripto Anni 1620. die 15. Iulij, quod in- tegrum proponit citatus D. Escalona pag. 44. his est verbis protestatus, de Indis agens Potosini montis Minerariis assignatis. Que mas de la tercia parte de los Indios, que estan repartidos para la labor<-P>@@ <-P>de las minas del dicho Eexxo, de Ian de subir à trabajar à ellas porque los Mineros, à quien estan repartidos, los releuan de ello, por cobrar siete pesos deâ ocho reales ca- da semana por cada Indio de los que se quedan, dicien- do que con esta plata alquilan otros Indios que trabasen: y que aunque es verdad que algunos lo hazen, los masen general sequeduan con la plata, y no lleuan quien tra- baje en lugar de los Indios: lo qual demas de ser cosa que ni en consciencia, ni en Iusticia se debia permitir, era ocasion paraque los dichos quintos ayan venido en tanta diminucion. &c. Pro quo & alia videnda apud Dom. Solorzanum Tom. 2. Lib. 1. Cap. 17. num. 10. & seqq. & in Politicâ Lib. 2. Cap. 18. §. La segunda & seqq. vbi rescripta alia refert, & graui- tatem peccati cum restitutionis obligatione per- pendit, addens nũdinationem aliam Indorum, dũ ij, qui eos ad Minerarum laborem accipiunt, aliis vendunt iusto pretiũ in Regia iam schedula præ- missum. In quâ tamen compensatio pretij videtur approbari, si is, qui pro aliquo pretium accipit, substituat alium, cùm tamen in acceptione pretij dicti suasit etiam difficultas. hibentur, & vt non veniant accurratur, pretio eo- rumdem accepto, restituendum illud Indis eis- dem, omnino exploratum est: quia sic pretium dictum imbursans, nullum habet titulum ad illius acceptionẽ. Si aliquis enim esse potest, ille profe- ctò, qui ex assignatione resultat, pro labore in Mi- neris exhibendo, & sibi vtili futuro: atqui labor cessat: ergo & cessat titulus. Neque ab Indis com- pensatio aliqua exigi potest, per quos non stat la- boris huiusce defectus, cùm venire, aut redire inui- tis accidat, & est iuris regula manifesta; quòd: cùm Regi autem ob defraudationem quintorum non deberi restitutionem aliquam, videtur ex citato rescripto probari, dum ait: loqual de mas de ser cosa que ni en consciencia, ni en Iusticia se debia permitir, era oracion paraque los dichos quintos &c. Vbi quod ad quintos attinet, non ad obligationem iustitiæ refertur, & ita neque obligatio restitutionis inde videtur resultare. ri, quia Indi sub eâ conditione traduntur; & licet dici possit quintorum obligationem aliquantu- lum minuendam, quia expensæ maiores iam sunt, & Minerę tenuia emolumenta suppeditent, quod tamen Rex absolutè iuribus istis defraudari tutâ conscientiâ queat, minimè potest sustineri. Qui ergo in caussa est vt illis priuetur, ad restituen- dum iuxta prudentis arbitrium obligatur. Ne- que Regium rescriptum obligationem in hoc iu- stitiæ negauit, sed ea generaliter asserta, magnum illud Regij patrimonij detrimentum expressit, in quo constat aliàs iustitiam violari. Quemadmo- dum neque in prædictâ quintorum expressione obligatio conscientiæ adiecta est, de quâ præ- missum. Que ni en conscientia. Et tamen negari nequit quin grauamen aliquod conscientiæ sit, quia fides Regi præstita violatur, bono communi præiudicium infertur, & caussa est vt Regij vasalli plus im positionibus grauentur, dum magnum il- lud quintorum subsidium deficit, & pariter mas- sa integra, ex quâ illa extrahuntur, pro commu- ni bono summopere valitura.
@@0@ @@1@ pretium pro Indis accipere, quos ex assignatione deesse contingit, ex eo suadetur, quia Indus non debet dare nisi quantum labor eius æstimatur; cùm ergo multò minoris æstimetur iuxta Regiam taxationem, iniquum videtur adeò excessiuum pretium reportare. De quo dixi Titulo 1. num. 135. & seqq. Nec dici potest eos pretium liben- ter offerre, & scienti, ac volenti non fieri iniu- riam: quia in eo Indi suam redimunt vexationem; eorum ad instar, qui ob necessitatem vsuras sol- uunt: vnde non est verum scientes, & volentes esse, eo voluntatis gradu, qui ad huiusmodi suf- ficiat: est enim voluntarium mixtum, vt commu- niter Doctores dicunt. Et quis non videat in- humanum esse Indum laborem suum diurnum pondere argenteo redimere, & summam ingen- tem pro diebus pluribus suæ obligationis accre- scere, cuius vniuersum peculium vix ad illam sol- uendam satis esse queat? qui exaudiat nullus, cùm præsertim citata sche- dula circa hoc nullum iniicere scrupulum videa- tur. Erit tamen tunc indubitabilis restitutionis obligatio, quando sic soluentibus Indis, inue- niuntur alij, qui minori velint pretio laborare. Item quando labor eius, qui eum pretio redimit, non erat talis futurus, qualis eius, qui ex argen- teo octi-regali conducitur; hi enim robusti & ex- perti sunt, & vno die plus emolumenti præstant, quàm alij duobus, adolescentuli, & inerperti; non est simile pretium exigendum. Vnde cùm Caciquij pro aliquibus personaliter non compa- rentibus, qui esse plures solent, pretium redem- ptionis offerant, non debent secundùm numerum æstimari æqualiter, quia in illis multi sunt viribus inæquales, vt non possint conductitiis exæquari. Quæ quidem nimis delicata aliqui reputabunt, qui ad maiora non hærent: sed iustitia delicata res est, cùm omnem profliget iniuriam, æquali- tatem inducat. Et in hoc quidem non leue ali- quod detrimentum vertitur, sed sanè ingentia, dum de iniuriis pusillorum agitur, & grandi pro redemptione labores pretio disceptatur. tallariis vsitatus. rantes, cùm diues est vena, frusta quæ- dam metalli cum terrâ permixti seli- gere, & sibi occultè reseruare. Quæ autem oc- cultè sustulerunt, publicè vendenda committunt, nisi fortè etiam per se ipsos vendant: quæ qui- dem Metallarij emunt vt possunt, sicut & Indi vt possunt, vendunt, & numquàm magno pretio; quia non sunt rerum istarum delicati æstimato- res. Circa quem contractationis modum iam pridem iteratæ & seriæ sunt habitæ consultatio- nes, quia res consideratione dignissima videbatur. Vt enim non liceret, communia, & certa funda- menta succurrebant, scilicet portiones illas me- tallicas esse furtiuas, & ita non emptibiles: res e- nim furtiua vendi nequit, cùm debeat domino<-P>@@ <-P>restitui, & ita neque emi. Item quia per talem venditionem non transfertur dominium, quod est apud dominum rei furtiuæ, & ita venditio est nulla. Prætereà: ementes fiunt participes cri- minis venditorum, quia venditio stare sine em- ptione nequit. Quo pacto etiam illorum pecca- ta fouentur, quia si non essent emptores, non essent qui vt venderent furarentur. In casu item præsenti maximum videbatur inconueniens; quiæ Indi recentis fidei videntes sua furta emi, & ita non reprobari, existimare poterant licitum esse furari. Quid enim furari non liceat, si licet argen- tum? Et argui quidem hoc dilemmate potest. Aut Indi peccant, aut non peccant in huiusmodi subreptione: si primum, eorum debet peccatum impediri; si secundùm, debent corrigi, & impe- diendo contractationem dictam efficaciter edo- ceri. Et vt demus iustificari posse subreptionem ex eo quòd Indi existiment hoc pacto suum la- borem compensari, cui merces est satis exigua constituta: id certè locum non habet in Indis conductitiis, quibus stipendium proportionatum tribuitur, & isti vtpotè expertiores talia furta fre- quentiùs solent committere: & ita cùm eorum furta cum aliis in mercatu concurrant, non de- bet generaliter eorum contractatio tolerari: & multò minùs frequentari. Deinde ad huiusmo- di contractum permittendum nulla esse vide- tur ratio momenti considerabilis; quia neque bono publico vtilis est, nec Regi, & facilè potest prohiberi. iste defensores, vnde & auctoritate publica tole- ratus, pro quo istæ esse rationes potuerunt. Prima: etsi prohibeatur, Indos ab huiusmodi subreptionibus non destituros, & vendituros oc- cultè, esse autem vtilius, publicè talia furta ven- dantur, ne scilicet argenti copia extra Mineralia, in quibus sunt furta communia, deferantur. Secunda: etsi Indi furando peccent, à domi- nis tamen Minerarum debita ista remitti, dum- modò publicè vendantur; sic enim facilè recupe- rare oblata possunt; vel etiam vt Indi promptio- res hac indulgentiâ in labore sint. Tertia: quia multoties Indi in hac surreptio- ne non peccant, putant enim sibi licere aliquid reseruare, quod satis exiguum est comparatione eorum, quæ aliis suo labore comportant. Sicut non peccat vindemiator, qui racemum comedit, aut poma colligens, si aliquorum comestione laborem alleuiet collectionis, & quidem labor effossionis adeò est magnus, & horrore plenus, vt non sit mirum putare Indos ista sibi leuamenta licere.
id ex erroneâ conscientiâ descendit, neque opor- tet eos circa hoc pleniùs instruere, ne ad maiora audaciam sumant: vnde maius peccatum minoris permissione cauetur. Si enim manifesta quando- que peccata ex tali fine tolerari possunt, cur non etiam illa, quæ peccata reipsa non sunt, nisi qua- tenus ex erroneâ conscientiâ perpetrantur. Sic frequenter cùm serui in Confessione de furtis se accusant Dominis factis, Confessarij non dicunt apertè in illis non peccare, etiamsi reuerà non peccent, quia domini illis necessaria non tri- buunt, ne, si illis ea aperiatur via, ad inconcessa<-P> @@0@ @@1@ tiæ continere. non constat esse mortale: quia licet futari præ- dicta vt malum quid apprehendunt; non tamen ordinariè in rebus talibus malitiam lethalem ad- uertunt, sed quod dissonum rationi: vt norunt ij, qui cum eisdem agunt & eorum indoles non diu & solerter exculta facilè persuadet. Quando autem quis eo modo operatur, non pecccat mor- taliter, ruxta valde probabilem opinionem, pro quâ Doctores adducit Diana Parte 5. Tractat. 5. Resolut. 31. licèt P. Torres in Selectis pag. 152. vocet improbabilem. Quando autem peccatum veniale est aliquid, facilè occurrere ratio con- uenientiæ potest, vt licitus possit esse contra- ctus. furtis talibus accidat, qui emit non cooperatur, dum ignorat an quod hic & nunc venditur, ita furtiuum sit, vt qui vendit nequeat transferre do- minium, & actu peccet vendendo. Indis enim multæ iniuriæ fiunt, pro quibus facere compen- sationem possunt: ad laborandum enim supra vires vrgentur sæpiùs, laboris spatia protrahun- tur, & merces generaliter est tenuis. Pro quo est doctrina P. Thomæ Sancij Tomo 1. Consiliorum,
gmenta vendentibus. Et licet conductitiis maior Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|